Kendi yolunda olmak, mutsuz eden arayışı bitirir

Her insan, kendi hikayesini yazmaktan ibaret bir dünyadır ve ailesi dışında gerçek anlamda kimse bir başkasının dünyasını önemsemez. Ancak biz, ne gariptir ki, başkalarının bizi izlediğini düşünerek ölçe biçe yaşarız.

Kendi yolunda olmak, mutsuz eden arayışı bitirir

Çocuk gibi herkesin onu izlediğini düşünen türümüz, toplumsal hayat denilen kendi tuzağını inşa eder. Aklını başkalarının onun hakkında ne düşündüğünden, ayaklarını başkalarının yolundan alamaz, tek yaşamadığı kendi hayatı oluverir.

Vincent van Gogh,1890′ da ‘Tutuklular Çemberi’ adlı eserinde (Gustave Doré’nin bir gravüründen esinle) toplumsal hayata dair güçlü bir eleştiri kendini gösterir. Şimdilerde Moskova’da sergilenen bu resimde, hayat, sıradanlıklardan oluşan kapalı çembere benzer. İnsanlar birer mahkumdur.


Vincent van Gogh

Van Gogh bu resimde, ışığa yer vermemiştir. Ancak çok küçük de olsa yukarı doğru uçuşan iki beyaz kelebek görülür. Böylece masumiyetini kaybetmiş hayatı betimlediği söylenir.

Yaşamı, içindeki güzellikleri, Vincent van Gogh’un ‘tutuklular çemberine’ dönüştüren kurgu hayat, değerli olanın ‘görüntüler’ olduğunu söyler ve bu yalana inandırır; her şeyin sırası vardır ve sahip olunmalıdır, aksi halde sırası geldikçe ‘hadi artık’ diye bir gürültü kopuverir.

Toplumsal düşünce, insanlardan hayatı bir proje gibi yaşamasını ister; eş seçimi, iş seçimi, dost seçimi v.s gibi elemeli kelimeler kullandırır…Öz önemli değildir, önemli olan ‘görüntülerdir’. Hayatın hazır menüleri, sürekli bir şeylere, görüntülere sahip olmayı düşleyen bireyler yetiştirir. Arabasıyla oynayan çocuğu gören teyze, ‘mercedes mi o?’ diye sorar…

Görüntüde göz dolduran işler, kadınlar, adamlar seçilir. İnsanlar özdeki ‘değer’den ziyade, sayılabilir şeylerle meşgul olur. Bir yapboz gibi, görüntüleri tamamladıkça, ortaya gösterişli bir resim çıkacağı düşlenir. Oysa en sonunda ‘kim için?’ diye bir ifade belirebilir. Doğal olduğu sanılan bu hayat kurgusuna delilik demek, delilik değildir.

Hayatın bu çıkmazını gören Picasso, bir sözünde insanların uyanması gerektiğinden bahseder;

“İnsanları uyandırmak gerek. Şeyleri algılama biçimlerini altüst etmek. İnsanları kızdıracak, kabul edilmez imgeler yaratmak lazım. Pek güvenilir olmayan, tuhaf bir dünyada yaşadıklarını, sandıkları gibi bir dünyada bulunmadıklarını anlamalarını sağlamak…”

Yaşamdaki ‘olması gerekenler’, aklı ‘sayı ve görüntülerde’ olan yetişkinlerin düşüncesi etrafında tasarlanır. Çocuk, etrafını tanıdıkça, büyüdükçe özgürlüğünü kaybeder. Çünkü gerçekte kimse, bireyin ne istediği ile, yani ‘özdeki’ zenginliği ile ilgilenmez. ‘Sen ne istiyorsun?’ sorusunun yabancısıdır toplum. Kimse bir diğeri için bu kadar önemli değildir.


Bu gerçek, efsane kitap ‘Küçük Prens’teki bir düşüncede kendini gösterir;

“Büyükler sayılardan hoşlanır. Onlara yeni bir dostunuzdan söz açtınız mı, hiçbir zaman size önemli şeyler sormazlar. Hiçbir zaman: ‘Sesi nasıl? Hangi oyunu sever? Kelebek toplar mı?’ diye sormazlar. ‘Kaç yaşındadır? Kaç kardeşi var? Kaç kilodur? Babası kaç para kazanır?’ diye sorarlar. Ancak o zaman tanıdıklarını sanırlar onu. Büyüklere: ‘Pembe kiremitten bir ev gördüm, pencerelerinden sardunyalar, damında güvercinler vardı’ derseniz, o evi bir türlü gözlerinin önüne getiremezler. Onlara: ‘Yüz bin franklık bir ev gördüm’ demeniz gerek. O zaman: ‘Aman ne güzel’ diye bağırırlar.”

küçük prens le petit prince saint exupery

İnsan, yaşama gelmesi ile ona ayak uydurmaya başlar. Beklentiler ve onun çıkardığı gürültüler, sağından solundan çekiştirmeye başlar. Aitliklere sahip olması istenir. Çok geçmeden kendini sadece aitlikleri ile anlatabilir, kalabalıklarda önce sırdanlaşır sonra kaybolur. Önüne konan tasarım yaşam formunu doğal kabul eder. Diğer tüm hatırlanmayanlar gibi dünyalık hırsların peşine takılır. Herkes en doğrusunu bilir, önerir ancak yakından bakıldığında çoğunun istediği gibi bir hayata sahip olmadığı görülür. Albert Camus, ‘insan kendi olmayı reddeden tek varlıktır’ derken pek de haksız sayılmaz.

Oysa her sese kulak vermeye çalışan biri, dünyasında kendini duyamaz hale gelir. Hayatın gürültüsünü susturmak ve sessizliğe yer açma ihtiyacını bize depresyonlarla hatırlatan doğamızdır.

Sizi önemsemeyen başkalarının düşünceleri, zamanla hatalara açık hale getirir. Önünde budala bir hayat kurgusu olan insanın, en azından zamana ihtiyacı vardır. Hayata dair cümleleri zaman ilerledikçe netleşir; ne istediği, ne beklediği, yanında kimleri görmek istediği, onu nelerin mutlu ettiği gibi önemli farkındalıklara sahip olmaya başlar. Ancak, ‘ayak uydurma’ gayreti ile yer edinme çabasındaki insan, hayatına dair geri dönülmez kararları çoktan vermiş, çemberdeki yerini almıştır. Kendini bilme farkındalığı zamanla yükselse de, istediklerine ulaşamayacak kadar sorumluluklar ile baş başa kalmıştır artık.

Toplumsal düşüncenin beslediği beklentiler ve hayaller, bizi düşük bilinç düzeyinde yakalayan ve henüz keşfedemediğimiz dünyamızdan kopartan gürültülerdir. Pek çok insanın, burnunun ucundaki hasretleri yaşayamadığını görürsünüz. Uzanır, ancak dokunamazlar; hayat bir kabulleniş, kadere razı olmak, mutluluk oyunudur.

Çok az insan, unutamayacağı kadar güzel bir hatırayı yaşarken, yani tam da o anın içindeyken, bunun farkındadır. Böylesine kendini bilme ve fark etme bakımından zaaflara sahip bizler, aslında bize gerçek anlamda değer vermeyen başkalarından gelen uğultunun esiri olarak koca bir hayatı ıskalayabiliriz.

Yalnızlıktan korkanlar, arayışını sonlandırabilecek tek rehberini göremeyebilir; bir sessizlik içinde, kendini duyabilmeyi armağan eden yalnızlık, insanın önemine, dünyasının zenginliğine, değerine giden yoldur. Bazen huzur veren bir kalabalıktır ve ancak böylece tüm bu saçmalıklar içinde, insanın karşısına ‘benim’ diyebileceği bir yol belirebilir. Bu yolda beklentiler, gelecek korkusu, mutluluk hayalleri yoktur. Kilitli ruh serbest kalır. Kendi yolunda olmak mutsuz eden arayışı bitirir.

Her insanın yaşadığı bir trajediyi vardır; doğası ve yapabilecekleri bakımından sınırsız olan insanı, tek sınırlayabilecek şey kendi düşünceleridir. Bu çağın bize armağan ettiği mesele, toplumu, insanlarını ve onların düşüncelerini bir kenara bırakmak ve gerçekten bizim için ‘değerli’ olanın peşine düşebilmektir. Rose Luxemburg’un dediği gibi; ‘hareket etmeyen zincirlerini fark edemez…’ ve ancak kendini, niçinini bilen ve kendine göre hayatta değerli olduğunu düşündüğü şeyleri yapan biri mutludur.


Aradığımız bize ait dünya, varoluşumuz ile zaten vardır.

Paçozluk: Her yanımızı saran bir karabasan!


Fırat Devecioğlu
Düşünce yazıları ile bilinir. Yazıları, Ot Dergi, Karantina, Aylak Karga, Cafrande, İnsan Okur, Dunyalilar, The Geyik adlı dergi ve internet sayfalarında yayınlandı. Modern kültür, ahlak, sosyal psikoloji ve felsefe üzerine anlaşılması zor meseleleri, metafor, ironi ve aforizmalarının desteği ile kendine özgü üslupla yorumlar. Şaşırtıcı eleştirel yazıları çokça paylaşıldı, pek çok yazıda referans gösterildi, farklı internet sitesi, sözlük, dergi ve gazetelerde yayınlandı, ingilizceye çevrildi. 'Uyanış' adlı düşünce yazılarından oluşan bir e-kitabı vardır. Fırat Devecioğlu, profesyonel kariyerinde 10 yıldan fazla bir süre ile, Yıldız Holding ve Koç Holding’de çeşitli yönetsel görevler almıştır. (firatdevecioglu.com)