Romatizma hastalıklarının ortak belirtisi, eklem ağrısıdır. Ancak bu ağrı kireçlenmede mekanik vasıflı iken hareketle artan, dinlenmekle azalan, iltihaplı romatizma hastalıklarında tam tersidir hareketle azalır, sabah uykudan uyandırır veya tutuklukla seyreder. Balık yağı, C ve D vitaminleri, kemik ve kas hastalıklarının iyileşmesinde son derece etkilidir.
Romatizma, daha çok yaşlılara özgü bir hastalık olarak bilinmesine rağmen, gençlerde hatta çocuklarda dahi, sıklıkla görülüyor. Her mevsimde ortaya çıkabilen ve pek çok türü olan romatizma, önlem alınmadığında ölümlere neden olabiliyor. Bu kadar önemli olan bu hastalığı Universal Aksaray Hastanesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzm. Dr. Serdar İpek’e sorduk.
Röportaj: Uzm. Dr. Serdar İpek
Romatizma nedir?
Halk arasında “romatizma” olarak tabir edilen durum özellikle soğuk ve nemli havalarda daha belirgin olan eklem ağrılarını ifade eder. Ancak romatizmal hastalıklar, sadece ağrı değil, hareket kısıtlılığı, eklem şişliği ve/veya kızarıklık ile seyreden ve eklem dışı birçok organı tutabilen bir grup hastalığı ifade eder.
Kaç çeşit romatizma vardır?
Kireçlenmeler, iltihabi eklem hastalıkları, bel fıtıkları, kemik erimesi, özellikle eklemleri tutmakla beraber diğer organları da etkileyebilen ve nadiren eklemleri tutan, çoğunlukla diğer organların hastalıkları olmak üzere geniş bir hastalık spektrumu romatizmal hastalıklar başlığı altında değerlendirilebilir.
Romatizmanın dünyada en çok rastlanan hastalık olduğu söyleniyor. Türkiye’de görülme sıklığı nedir?
Romatizmal hastalıklar, solunum yolu hastalıklarından sonra tüm dünyada en sık görülen hastalıklardır. Ülkemizde ve tüm dünyada insanların %80-90’ı tüm yaşamları boyunca en az bir kez bel veya diz ağrısı çekiğini belirtmişlerdir.
Fibromiyalji kadınlarda daha çok görülüyor
Romatizmaya daha çok kimlerde rastlanıyor?
Bazı romatizma türleri kadınlarda fazla görülmesine karşın (fibromiyalji=kas romatizması ve romatoid artrit gibi) bazı romaizma türleri de erkeklerde (örneğin ankilozan spondilit) daha sık görülür. Ancak tüm romatizmal sorunlar açısından görülme sıklığı yönünden belirgin bir cinsiyet farkı yoktur.
Romatizma’nın nedenleri nelerdir? Kalıtsal bir hastalık mıdır?
Her bir romatizmal hastalığın farklı nedenleri vardır. Örneğin kalça ve dizin kireçlenmesi (osteoartriti)’nde bu eklemlere aşırı yük binmesi yani şişmanlık, ileri yaşta olma, eklemi aşırı kullanma etkili iken; ailesel Akdeniz ateşi, Behçet gibi hastalıklarda genetik faktörler daha ön planda yer alır. Genellikle çoğu romatizmal hastalıkta birebir ispatlanabilen bir etken/neden saptanamamıştır.
Romatizma en çok hangi organları etkiler?
Romatizma, eklemleri etkilemesi yanı sıra kas-iskelet sisteminin diğer bileşenlerini, kalbi, akciğer, böbrek gibi tüm organları tutabilir.
Belirtilerinden bahseder misiniz?
Romatizmal hastalıkların ortak belirtisi, eklem ağrısıdır. Ancak bu ağrı kireçlenmede mekanik vasıflı iken hareketle artan, dinlenmekle azalan, iltihaplı romatizmal hastalıklarda tam tersidir hareketle azalır, sabah uykudan uyandırır veya tutuklukla seyreder.
Romatizma nasıl teşhis edilir?
Romatizmal hastalıklarda hasta bu şikayetler ile doktora başvurunca, hasta dikkatli bir şekilde sorgulanır. Muayene edilir. Sorgulama ve muayene sonucunda genellikle bir ön tanıya ulaşılır. Hastanın şikayetlerinin tipi, başlangıcı, eşlik eden belirtiler sorgulanır. Muayenede eklem iltihabına yönelik hareket kısıtlılığı, hassasiyet, şişlik, kızarıklık, diğer organ tutulumuna ilişkin muayene verileri saptanır. Şüphelenilen hastalığa yönelik laboratuvar ve görüntüleme teknikleri yardımcıdır.
Behçet hastalığı, önlem alınmadığında ölüme neden olabilir
En tehlikeli romatizma hastalığı hangisidir? Bu hastalık ölüme neden olabilir mi?
Tüm romatizmal hastalıklar önlem alınmaz ve tedavi edilmez ise tehlikeli olabilir Örneğin; dizdeki kireçlenme ilerlerse yürüme güçlüğü artar, gece ağrıları bile gelişebilir, sonunda da protez ameliyatı gereksinimi doğar. Ancak bazı romatizmal hastalıklar daha ilk teşhis sonrasında ciddi sorunlara yol açabilir, hatta ölümcül olabilir (temporal arterit/takayasu arteriti veya Behçet hastalığı)
Romatizma başka bir hastalık nedeniyle gelişebilir mi?
Bazı hastalıkların seyrinde veya komplikasyonu olarak romatizmal hastalık gelişebilir Örneğin; sedef hastalığı veya iltihabi barsak hastalıklarından sonra veya eşzamanlı olarak eklemler tutulabilir.
Romatizma’nın tedavisi var mı?
Romatizmal hastalıklar çok çeşitli olduğu için tedavileri de çok çeşitlidir. Tedavi, hastaya bilgi verme, hastalığın oluşum mekanizmasını açıklama ile başlar, buna göre uyması gereken durumlar belirtilir (örneğin diz kireçlenmesinde çok ayakta kalmama, dizi bükerek oturmama gibi). İlaç, cihazlama, fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ile tedavi yapılır. Gerekli durumlarda kliniğe yatırılarak izlenir. Hastada gelişen uzuv yetersizliği sonrası mesleksel sorununa cevap bulma, yardımcı olma bile tedavi kapsamına girer.
Romatizma hastalıklarında erken teşhis çok önemlidir
Erken teşhis bu hastalığın iyileşmesinde ne kadar etkilidir?
Erken teşhis birçok romatizmal hastalıkta son derece önemlidir. Örneğin daha çok elin küçük eklemlerini tutan romatoid artritte erken tedavi, ileri yıllarda gelişebilecek deformiteleri önler.
Ne yazık ki romatizma çocukları da etkiliyor… Türkiye’de romatizma çocuklarda hangi yaş aralığında görülüyor? En çok hangi türü görülüyor?
Romatizmal hastalıklar çocuklarda da sıklıkla görülebilmektedir. Çocuklarda boy uzaması ve ergenlik döneminde kas eklem ağrıları olabilmektedir. Büyüme ağrıları denen ve bir ölçüde normal olan bu durumu romatizmal bir hastalıktan ayırt etmek gerekebilir. Bu yaş grubunda akut eklem romatizması, juvenil kronik artritler, ailesel akdeniz ateşi daha sıktır.
Çocuklara uygulanan tedavi ile yetişkinlere uygulanan tedavi farklılık gösteriyor mu?
Bu hastalıklarda tedavi yetişkinlere benzemekle beraber ilaçların kullanım dozları farklılık arz edebilmektedir. Yine bazı ilaçlar çocuğun kemik büyümesini de dikkate alınacak şekilde yarar zarar oranı iyi düşünülerek verilmelidir.
Romatizma yaşam kalitesini en çok düşüren hastalıklardan biri. Spor yapmanın ve doğru beslenmenin romatizmalı insanlara bir faydası olabilir mi?
Romatizmal hastalıklar yaşam kalitesini bozabilmektedir. Yapılan çalışmalarda kronik bir romatizmal hastalıkta depresyon, işgücü kaybı, aile içi huzursuzlukların sık olduğu ortaya konmuştur.
Aerobik egzersizlerin kas romatizması (fibromyalji) gibi romatizmal hastalıklarda hastanın şikayetlerini azalttığı, kaplıca tedavisi ile birlikte egzersizlerin ankilozan spondilitte ilaç kadar etki ettiği, yine eklem iltihabının aktif olduğu dönemde kas erimesini önleyen güçlendirme egzersizlerinin hastaların iyileşmesinde çok etkili olduğu gösterilmiştir.
Romatizma ile ilgili tıptaki son gelişmelerden bahseder misiniz?
Son dönemde romatizmal ilaçlar ile ilgili ileri gelişmeler olmuştur. Hastalığı modifiye eden ilaçlardan sonra eklem yıkımını gerileten biyolojik ilaçlar kullanıma girmiştir. Eklem kıkırdağını yineleyen kıkırdak kökenli diğer bir grup ilaç, ağız yoluyla veya eklem içi enjeksiyon şeklinde uygulanabilmektedir.
Sonuç olarak, tıptaki son gelişmelere rağmen bazı romatizmal hastalıklar kronik seyredebilmektedir. Bu hastalıkların toplumda daha iyi tanınıp erken teşhisle saptanması tedavisinin de erken başlanmasını sağlayacaktır. Böylece hastalık eklem harabiyeti oluşturmadan tedavi edilebilecektir.
Eklemek istedikleriniz?
Balık yağı, C ve D vitaminlerinin kemik ve eklem hastalıklarında iyileşmeye katkısı gösterilmiştir. Yine kalsiyum ile birlikte D vitamini takviyesinin kemik erimesini engelleyip tedavi ettiği saptanmıştır.Romatizmal hastalık tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar diyete yön verir (Örneğin kortizon tedavisi sonucu vücutta su tutulumunu önlemek için daha az tuzlu yiyecekler önerilir).
Biyografi: Dr. Serdar İpek
1978 Diyarbakır doğumlu. 2002 yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. 2003’de İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümünde asistan doktor olarak göreve başladı. 2008’de uzman doktor olarak mezun oldu. Yine 2008’de zorunlu hizmet görevi olarak Diyarbakır Devlet Hastanesi’nde uzman doktor olarak göreve başladı. 2010’da Mardin’de özel bir kuruluşta çalışmaya başladı. 2011’den beri İstanbul Universal Aksaray Vatan Hastanesi’nde çalışmaya devam ediyor.
