Piri Reis, Osmanlı Denizciliği için olduğu kadar Denizcilik ve Haritacılık alanlarında Dünya için de dönüm noktası olan büyük bir isimdir.
Piri Reis’in Ege ve Akdeniz’i haritalaştırması anlaşılabilir, fakat Avrupa’nın Kuzeyi ile Afrika’nın Batısı hakkında da ayrıntılı bilgi vermesine akıl sır erdirilememiştir.
2013 yılı, Piri Reis’in Dünya Haritası’nı çizmesinin 500. yıldönümü olması nedeniyle UNESCO tarafından Piri Reis’i Anma Yılı olarak kabul edilmiştir.
Denizciliğe ünlü denizci amcası Kemal Reis’in yanında başlayan Muhyiddin Piri Bey, 1495 yılında amcasıyla birlikte Osmanlı Donanması’nın hizmetine girmiş ve 1500 yılında gemi kaptanı yani Reis ünvanını almıştır. Kemal Reis ile Gırnata’da Endülüs Halkı’nı katliamdan kurtaran denizci olarak da tanınmaktadır. Amcasının bir deniz kazasında hayatını kaybetmesiyle Gelibolu’ya yerleşerek, iki yıl denizlerden uzak kalmıştır. Piri Reis’in günümüze ulaşan üç eserinden ilki, 1513 tarihli Dünya Haritası’dır. Haritanın altıda birlik kısmı elde bulunmakta olup, büyük parçası hala kayıptır.
[quote]
Bu kadarlık kısmı bile keşifler çağı için çok önemli bir belge niteliğinde olmuştur ve insanlık tarihinin en önemli kazanımlarından birisi olarak sayılmaktadır.
[/quote]
Piri Reis’in Haritası, Topkapı Sarayı’nın kadim eserler müzesi haline getirildiği sıralarda Milli Müzeler Müdürü Halil Ethem Bey tarafından 1929 yılında bulunmuştur. Harita parşömen üzerine renkli olarak ve özenle yapılmıştır.
Piri Reis’in ikinci büyük eseri ise Dünya’nın ve Akdeniz’in ilk deniz atlası olan Kitab-ı Bahriye adlı eseridir. Bu kitabını din, dil, ırk ayrımı gözetmeden özellikle tüm Akdeniz insanları için yazdığını açıklamıştır. Bahriye’de denizcilik bilgilerinin yanı sıra Akdeniz halklarının kültürel ve coğrafi özellikleri haritalarla birlikte açıklanmaktadır. Kendisinin üçüncü eseriyse İstanbul ile Amerika kıtası arasındaki alanı kapsayan Bölgesel Harita’dır. Maalesef bu haritanın da ancak çeyrek parçası günümüze ulaşmış olsa da, bilim çevrelerince haritacılık şaheseri olarak nitelendirilmektedir.
Piri Reis’in Ege ve Akdeniz’i haritalaştırması anlaşılabilir, fakat Avrupa’nın Kuzeyi ile Afrika’nın Batısı hakkında da ayrıntılı bilgi vermesine akıl sır erdirilememiştir.
Bunlar da yetmez; Atlas Okyanusu’ndan Güney ve Kuzey Amerika’ya kadar bahseder. Büyük Üstad, gidip görmese de, denizaşırı mevkiilere sahip çıkar ve onlara Akburun, Yeşilburun, Kızılburun gibi Türkçe isimler verir. Keşfedemediği yerleriyse beyaz olarak bırakarak, gelecek nesillerin dikkatini çekmeye çalışmıştır. Piri Reis’in haritalarını uydu üzerinden inceleyen uzmanlar, çizilen ayrıntıların ve böylesi hassas noktaların ancak uydu fotoğraflarından elde edilebileceğini söylerler. Antik haritalar uzmanı H.Mallery, böyle bir harita çizmenin tek yolunun uzaydan ölçüm yapmak olduğunu söylemiştir. Bu haritalarda Antarktika dağlarının bile yeralması oldukça şaşırtıcıdır.
UNESCO’nun Paris’te düzenlenen 36. Genel Toplantısı’nda alınan kararla 2013 yılı, Piri Reis’i Anma Yılı olarak ilan edildi.
Afrika ve Avrupa kıtalarının batı kıyıları ile Atlas Okyanusu ve Amerika kıtasının doğu kıyılarını gösteren 1513 tarihli ilk haritası, Dünya bilim tarihinin en değerli miraslarındandır ve bilinen en eski Dünya Haritası’dır.
Ünlü haritacı ve denizci Piri Reis, seksen yaşlarındayken görevini suistimal ettiği gerekçesiyle dönemin padişahı Kanuni’nin fermanıyla idam ettirilmiştir. Mısır Valisi, onu donanmayı Basra’da bırakması nedeniyle tutuklatmış ve konuyu divana iletmiştir. Piri Reis’in gerekli bakımdan geçmemiş olan donanmanın Hint Okyanusu’na açılmasının çok sakıncalı olduğu yönündeki savunması dikkate alınmamıştır.
On altıncı yüzyılda yaşamış olan bu büyük denizci, coğrafyacı ve haritacı ile ne kadar övünsek azdır. Ama bizlerin de, bu dehaya en az UNESCO kadar sahip çıkması ve onu tanıması gerektiği de aşikardır.
Yararlanılan Kaynaklar :
* Kemal Özdemir, Denizler Kitabevi, “Piri Reis Bahriye Kitabı”, 2002
* Prof. Dr. Osman Kamil Sağ, Piri Reis Üniversitesi, “2013-UNESCO’da Piri Reis Yılı”
* İrfan Özfatura, Ahmet Sırrı Arvas, “Harita Denilince Piri Reis”
