Milyon kere işlenmiş Holywood yapımı Dünyalar Savaşı temalı filmler hemen hemen her ay vizyona giriyor. Aynı konuyu farklıymış gibi gösterip seyirciye sunmaktan bıkmadılar.
Seyirci de izlemekten bıkmamış olmalı ki arkadaş çevrem söz konusu filmler için “İzledin mi?” diye sorup duruyor. 2000’li yılların teknoloji gücünü de arkasına alan bu filmler, 1937 yılında çekilmiş La Grande Illusion’un gerçekçiliğine yaklaşamıyor bile.
[divider]
LA GRANDE ILLUSION / HARP ESİRLERİ
YÖNETMEN: Jean Renoir
SENARYO: Jean Renoir, Charles Spaak
YAPIMCI: Albert Pinkovitch, Frank Rollmer
GÖRÜNTÜ YÖNETMENİ: Christian Matras
MÜZİK: Joseph Kosma
YAPIM YILI: 1937
ÜLKE: Fransa
OYUNCULAR: Jean Gabin, Erich von Stroheim, Pierre Fresnay, Dita Parlo, Marcel Dalio
[divider]
İkinci Dünya Savaşı’nın arifesinde çekilen Jean Renoir imzalı film, Birinci Dünya Savaşı’nı anlatan filmler içerisinde en başarılı olanı. Şiirsel Gerçekçilik akımının da başyapıtları arasındadır.
Birinci Dünya Savaşı Almanya’sında Fransız uçağı düşürülür. Uçaktaki iki Fransız hava subayı Almanlara esir düşer. Yüzbaşı De Boeldieu aristokrat kökenlidir. Teğmen Maréchal ise işçi sınıfı mensubu makine teknisyenidir. Uçağı düşüren Alman subayı Von Rauffenstein bu iki subayı yemeğe davet eder. Yemekteki atmosfer savaş atmosferinden çok uzaktadır. Centilmen bir hava egemendir. Zira Alman subayı Von Rauffenstein de aristokrat kökenlidir. Savaşta olmalarına rağmen aynı sosyal sınıfa mensup oldukları için dost olurlar.
Renoir, Birinci Dünya Savaşı sırasında keşif uçağı pilotluğu yaparken Almanya’ya düşer. Filmin çıkış noktası da o günlerde yaşadığı olaylara dayanır. Hatta Jean Gabin’in filmde giydiği üniforma Renoir’in o günlerde giymiş olduğu üniformadır.
La Grande Illusion’u diğer savaş filmlerinden ayıran özellik, ortada elle tutulur bir savaş tasvirinin olmaması. Yani filmin konusu bilinmese ve karakterler üniforma giymese çok az insan bu filmin savaş filmi olduğunu söyler. Renior bunu bilinçli yapmıştır. Çünkü savaşlar milliyet, sınır, ideoloji gibi kaygılar bahane edilerek yapılır. Ama bütün bunlar filmin adı gibi büyük bir illüzyondan ibarettir. Bu illüzyonun ardındaki gerçek ise sınıflar arasındaki gerçek savaştır.
Filmin hümanist tutumu sonraki yıllarda çekilen Stalag 17 (1953), Great Escape (1963) gibi filmleri etkiler. Ayrıca Renoir’in Partie De Campagne (1936) filminde asistan olan Luchino Visconti’nin Il Gattopardo (1963) filminde La Grande Illusion’da belirtilen aristokrasinin çöküşü temasının etkileri vardır.
Oyunculuklar bazı yerlerde teatral dursa da dönemin sinema anlayışı düşünüldüğünde pek sırıtmıyor. Biraz da Renoir’in tiyatro kökenli olmasından kaynaklı bir durum. Sessiz sinema döneminin başarılı yönetmenlerinden olan, Alman subayı Von Rauffenstein’i canlandıran Erich von Stroheim’in performansı görülmeye değer. Askerlik yapmamış birinin Alman subayını bu kadar iyi canlandırması takdire şayan.
Film gösterime girdikten sonra yaşananlar ise ayrı bir film konusu gibidir. Film, Venedik Film Festivali’nde Mussolini ödülüne aday gösterilir. Sonrada Mussolini ve Hitler tarafından yasaklanıp lanetli filmler arasında yerini alır. İkinci Dünya Savaşı çıktığında ise Renoir bu filmdeki savaş karşıtı tutumundan dolayı Goebbels tarafından bir numaralı toplum düşmanı ilan edilir. Fransa işgal edildiği takdirde ilk olarak bu filmin kopyalarına el konması gerektiğini belirtir. Neticede filmin orijinal kopyası bir şekilde ortadan kaybolur. Yıllar sonra tesadüfen bulunur. 1946 ve 1958 yıllarında bulunan kopyalarla yeni sürümleri yapılır.
Fragman
