Anayasa Mahkemesi’nin iptal ettiği “internet erişiminin yasaklanması” ile ilgili madde yeni torba yasa kapsamına alınıyor. Hükümet, “millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması” gibi nedenlerle internet erişiminin Başbakan ve Ulaştırma Bakanı’nın talimatıyla TİB tarafından engellenebilmesini öngören yeni bir düzenleme üzerinde çalışıyor.
Hatırlarsanız bu yıl 5651 sayılı kanuna dayanarak Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) tarafından önce Twitter ve sonra YouTube’a erişim engellenmişti. Engelleme kararından yaklaşık bir hafta sonra Ankara 15. İdare Mahkemesi, Türkiye Barolar Birliği (TBB) ve Ankara Barosu’nun başvurusunu değerlendirerek, engellemenin “hukuk devleti ilkelerine aykırı” olduğunu belirtmiş ve TİB’in söz konusu kararının yürütmesini durdurulmasına karar vermişti. TİB’in mahkemenin bu kararını uygulaması için 30 günlük süre başlarken Anayasa Mahkemesi “erişimin engellenmesinin ifade özgürlüğünün ihlali” olduğuna karar vererek, engellemenin kaldırılması gerektiğine hükmetmişti.
25 Aralık 2014’te yeni internet yasası hakkında bilgi veren Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Lütfü Elvan, “Kamu güvenliği ve milli güvenliği ilgilendiren bir husus söz konusu ise TİB, bakan ve başbakanın isteğiyle erişimin engellenmesi geçici olarak sağlanabilecek. Ama 24 saat içinde mahkeme kararı uygulanacak. Gecikilmesinde sakınca bulunan durumlarda geçici olarak erişim engellenebilecek. Mahkeme de 48 saat içinde kararını verecek” dedi. (1)
Yeni cezalar yolda
Peki bu ne anlama geliyor? Yeni düzenleme yasalaştığı taktirde Başbakanlık ve Ulaştırma Bakanlığı başvurusuyla TİB, mahkeme kararı olmadan internet erişimini 24 saat boyunca engelleyebilecek. Ayrıca mahkemeler bu sürece erişim engelinin ardından dahil olacak. Mahkeme kararına uymayan yerli ve yabancı servis sağlayıcılarına ise ağır para cezaları kesilebilecek. Ulaştırma Haberleşme ve Denizcilik Bakanı Lütfi Elvan, bu cezanın 500 bin liraya kadar varabileceğini daha önce açıklamıştı. (2)
Türkiye’de internet ve sosyal medya kullanımı
80 milyonu geçen Türkiye nüfusunun neredeyse 40 milyonu internet kullanıcısı (3). Ülkemizde internet kullananların yüzde 94’ü Facebook üyesi. Diğer yandan aktif Twitter kullanıcı sayısı ise 12 milyona yaklaşıyor. Bu rakam Türkiye’yi Twitter’da dünya birincisi yapıyor (4).
Bu istatistikleri vermemin sebebi, internetin ve sosyal medyanın Türkiye’de yaşayan insanlar için ne derece önemli olduğunu göstermek. Sosyal medya ve blogları yalnızca kendimizi özgürce ifade etmek için değil, aynı zamanda haber alma ve haber yayma gerekçeleriyle de kullanıyoruz. İletişim literatüründe “Yeni Medya” olarak da adlandırılan sosyal medya, en önemli alternatif haber alma kaynakları arasında yerini koruyor. Türkiye’de kutuplaşma rüzgarına kapılan ana akım medyanın çok açık şekilde yanlı içerikler sunarak toplumda güven zedelemesi yarattığı bir gerçek.
Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütünün bu yıl açıkladığı rapora göre Dünya Basın Özgürlüğü’nde 180 ülke arasında 154’üncü sıradayız. (5) Diğer yandan Freedom House tarafından 196 ülkeyi kapsayan araştırma sonucuna göre basın özgürlüğünde 106’ıncı sıradayız (6). Web’in kurucusu Tim Barners-Lee’nin açıkladığı rapora göre Türkiye, internet özgürlüğü’nde 58’inci sırada (7).
Anayasa’da İfade Özgürlüğü
Türkiye’de ifade özgürlüğü ile ilgili Anayasa’daki kanunlar çakışıyor. Anayasamızın bir maddesi bireylere düşünce özgürlüğü sunarken, başka bir maddesi izin vermiyor. Nasıl mı?
Örneğin Anayasamızın 25’inci maddesine göre herkes düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir denilmektedir:
[quote]”Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.”[/quote]
2001 yılında ise Anayasa’da bir sonraki madde olan 26’ıncı madde üzerinde değişikliğe gidilerek bu hak Anayasa’dan kısmen çıkartılmış ve Ceza Mahkemeleri’ne verilmiş:
[quote]”Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.
(Değişik: 3.10.2001-4709/9 md.) Bu hürriyetlerin kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.[/quote]
Her ne kadar bir madde öncesinde “Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar” denilse de; değişiklik yapılan birkaç cümleyle “usuller kanunla düzenlenir” ifadesi eklenmiş ve ülkemizde ifade özgürlüğü halen içinden çıkılamayan bir sorunsal haline gelmiştir.
***
Gündemimize dönecek olursak, yeni internet yasası düzenlemesiyle internet sitelerine erişim, mahkeme kararı olmaksızın Başbakan veya Ulaştırma Bakanı’nın TİB’e vereceği talimatla engellenebilecek. Sonrasında, verilen karar 24 saat içinde ilgili mahkemeye sunulacak. Mahkeme, erişimin engellenmesine veya içeriğin çıkarılmasına karar verirse, erişim engellenecek veya içerik çıkarılacak. Bunun haricinde mahkeme kararına uymayan servis sağlayıcılarına 500 bin TL’ye varan ağır para cezaları kesilecek. TİB ayrıca zararlı gördüğü içerikle ilgili olarak savcılık makamlarına suç duyurusunda bulunabilecek.
Bu yasayla anlıyoruz ki TİB bağımsız ve tarafsız bir devlet kurum olmaktan çıkacak. Başbakan veya Ulaştırma Bakanı’nın talimatıyla hareket edebilecek. Hükümet, kamu güvenliğini ilgilendiren sayısız göreceli durumda istediği web sitesine erişimi engelleyebilecek. Önümüzdeki dönemde Twitter, Facebook, YouTube gibi Türkiye nüfusunun büyük çoğunluğu tarafından haberleşme amacıyla kullanılan siteler gerekli görüldüğü taktirde kapatılabilecek.
Sonuç olarak Hükümet, Anayasa ve kanunlardaki çelişkiyi ortadan kaldırmak yerine yeni düzenlemelerle internet erişimlerini kendi tekeline alarak ifade özgürlüğüne bir set çekmektedir. Özgür düşünemeyen bir toplumun inovatif, proaktif ve üretken olması beklenemez. Bu yasal düzenlemelerle “Yeni Türkiye”nin yeni dünyada söz sahibi bir ülke konumuna gelmesi de beklenemez.
[divider]
(1) TRT Haber
(2) Haber Türk
(3) TÜİK
(4) NTVMSNBC
(5) Reporters without Borders (RSF)
(6) NTVMSNBC
(7) BBC Türkçe
