Arturo Ui bir çerçevedir. İnsanlık tarihi boyunca hırsızlar, katiller, siyasetçiler bu çerçeveyi boş bırakmadı. Bırakmamaya da devam ediyorlar.
[divider]
ARTURO Uİ’NİN ÖNLENEBİLİR TIRMANIŞI
YAZAN: Bertolt Brecht
YÖNETEN: Ümit Aydoğdu
ÇEVİREN: Yücel Erten
SÜPERVİZÖR: Serdar Akar
MÜZİK DİREKTÖRÜ: Oktay Köseoğlu
DEKOR VE KOSTÜM TASARIM: Barış Dinçel
IŞIK TASARIM: Yüksel Aymaz
OYUNCULAR: Aşkın Şenol, Ayça Koyunoğlu, Berk Yaygın, Çetin Kaya, Deniz Özmen, Fatih Koyunoğlu, Gökhan Azlağ, Neslihan Arslan
[divider]
Oyunun konusu broşürde çok güzel anlatılmış olduğu için, broşürden bağımsız konudan bahsetmek yerine broşürde yazanları aktarıyorum:
[quote]Oyunumuzda sizlere, Bertolt Brecht’in sözleriyle bir öykü anlatacağız, tiyatro sanatının yaratıcı sahnesinden. Öykümüz Arturo Ui’nin dillere destan yükselişini anlatır. Peki kimdir bu Arturo Ui? Bir gangster mi, bir kahraman mı? Yükselmek için her yolu deneyen bir politikacı mı? Her yaptığı yanına ve cebine kar kalan bir işadamı mı? Yoksa yalnızca bir maceracı mı? Ne fark eder? Çünkü Arturo Ui bir kişi değil. O yalnızca bir çerçeve. Büyük ve küçük çıkarların yan yana gelmesiyle oluşan bir resim çerçevesi. Çerçevenin içindeki resimler değişebilir, değişti de. Dün değişti bugün değişiyor ve yarın da değişecek. Tıpkı insanlık tarihi boyunca dünyanın başına bela olan pek çok resim gibi. Hitler mesela; kim diyebilir ki ya da hanginiz diyebilirsiniz ki Hitler olmasaydı onca yıkım, kıyım olmazdı. Emin olun o olmasaydı da o çerçeve boş kalmazdı. İşte bu yüzden; Kişilerin yoktur bir önemi çerçevelerdir var eden o dönemi. Alın işte yan yana koyduk iki hikayeyi. Ama siz de görün resmi değil, onu içine alan çerçeveyi.[/quote]
Oyun 1932-1933 yıllarında Almanya tarihinde yaşanmış benzer olayları ele alıyor. Arturo Ui karakteri Hitler ve gangster Al Capone’dan esinlenerek yaratılmıştır. Belediye Başkanı Dogsborough ise Hitler’e bir şekilde iktidarı teslim etmek zorunda kalan Almanya Cumhurbaşkanı Hidenburg’u temsil eder.
Bertolt Brecht, oyunu 1941’de Finlandiya’da yazar. Epik tiyatronun önemli örneklerinden olan Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı ilk kez 1958 yılında, Türkiye’de ise 1999’da Yücel Erten rejisiyle İstanbul Devlet Tiyatrosu’nda sahnelenir.
Tiyatroadam, 2007’de Serdar Akar’ın süpervizörlüğünde kuruldu. Murat Karasu, Engin Alkan, Zafer Algöz gibi tiyatro kökenli oyuncular Tiyatroadam bünyesinde oyunlar yönetti.
Brecht’in oluşturduğu ve geliştirdiği epik tiyatro, dramatik tiyatro ile karıştırıldığı için Türkiye’de çok az insan tarafından anlaşılıp doğru uygulanmıştır. Her ne kadar Brecht epik tiyatro ile dramatik tiyatro arasındaki farkları basit bir biçimde izah etse de bunu sahnede uygulamak kolay değildir. Yücel Erten, epik tiyatroyu doğru anlamanın ve uygulamanın yanında bu konuda ders vermiş bir tiyatro adamıdır. Bu sebeple Yücel Erten’in çevirdiği metnin kullanması isabetli bir karar.
Ümit Aydoğdu, Brecht’in epik tiyatro için söylediği görüşleri (“Dekor seyircinin gözü önünde değiştirilmelidir”, vs.) es geçmeden oyuna çağdaş bir yorum katabilmiş. Oyundaki 36 karakteri sekiz kişiye oynatarak kişilerin önemi olmamasının, resmi değil onu içine alan çerçeveyi görme düşüncesinin üzerine oyunu inşa ediyor. Üstelik sekiz oyuncuya Arturo Ui’yi canlandırtarak hem o çerçeveyi başarıyla çiziyor hem de Arturo Ui’lerin bitmeyeceğini belirtiyor.
Oyunda kullanılan müzikler oyuncular tarafından akapella ile yapılıyor. Brecht’in epik tiyatroda müzik kullanımı hakkındaki görüşüyle (Müziğin sahne bitişinde kullanılması) örtüşüyor. Çoğunlukla aynı melodi kullanılıyor. Arturo Ui karakterini bütün oyuncuların oynaması gibi keşke her sahnenin sonunda farklı melodiler kullanılsaydı. Bu durum oyuncuların işini daha zorlaştırırdı fakat oyuncuların hepsi bu zorluğun altından kalkacak yetenekte.
Barış Dinçel, son yıllardaki en sade dekor tasarımına imza atmış. Dekorun yanında oyuna kostüm tasarımıyla da katkıda bulunuyor. Arturo Ui dışında kostümlerin oyunun amacına hizmet ettiğini söyleyebilirim.
Yüksel Aymaz’ın ışık çalışması özellikle Arturo Ui’nin gölgesinin görüldüğü sahnelerde çok kullanışlı.
Oyuncuların hepsi ayakta alkışı hak edecek performanslar veriyor. Fakat iki oyuncu performansıyla biraz daha öne çıkıyor. Aşkın Şenol drama eğitmeni rolünde, Gökhan Azlağ canlandırdığı bütün rollerde fark yaratıyor.
Geçen sezona damgasını vuran oyun aldığı ödülleri hak ediyor.
