Başta internet olmak üzere, bilişim disiplini üzerine kurulu haberleşme dünyası büyük ilgi çekiyor. Özellikle sosyal medya üzerinde yoğun bir iletişim gerçekleşiyor. Etkileme ve yönlendirme temelli paylaşım yağmurları içerisinde yüzüyoruz. Legal ya da illegal, kişisel ya da toplumsal, masum ya da art niyetli, bilerek ya da bilmeyerek, zararsız ya da zararlı ve her şekilde her türüyle karşılaşıyoruz.
Sıradan beğeni paylaşımlarından büyük çaba harcanmış emek ürünlerine kadar olanları anlamak mümkün. Bunların dışında bilgi tabanlı arayışlarda, araştırmalarda ve incelemelerde de yine etkileme ve yönlendirme temelli yaklaşım hâkim ve bilincimiz siber uzayın içerisinde her türlü etkiye açık durumda.
Niyetler, amaçlar hep farklı. Günlük hayatın her anında karşılaşılıyor ve her insan aslında bu yağmur içerisinde savruluyor. İşin legal yönü ise devletin ve hukukun sınırları tarafından belirlenmiş. Diğerleri gözler tarafından görülmüyor ve fark edilmiyor. Hayat bir etki ve yönlendirme mekanizmasına çevrilmiş bir halde. Birçok teknik kullanılıyor. Bu yazının konusu bu tekniklerdir.
Yönlendirici etkileme teknikleri
1- Bir otoriteye referans: Amaçlanan değişim için hedef kişi ya da kitle üzerinde o kişi ya da kitlenin değer ve önem verdiği bir kişinin fikirlerine referansta bulunulur.
2- Tren etkisi: Hedef kitleye “herkes bunu yapıyor” diyerek bir hareket tarzını kabul ettirmek için uygulanan tekniktir.
3- Kaçınılmaz zafer: Trene henüz katılmamış olanlar içindir. Zafer kaçınılmaz olarak sunulur. Hali hazırda trende olanlara veya kısmen trende bulunanlara da kalmalarının en iyi davranış olduğu fikri verilir.
4- Kalabalığa katıl: Bu teknikte insanların kazanan tarafta olma dürtüsü kullanılır. Hedef gruba bunun bir çoğunluk düşüncesi olduğu ve onların da katılmasının kendi çıkarlarına olduğu mesajı verilir.
5- Direkt emir: Bu teknik karar verme sürecini basitleştirmeyi amaç edinir. Etkileyici ve yönlendirici resimler ve kelimeler kullanarak dinleyicilere tam olarak ne yapmaları gerektiği söylenir. Olası diğer seçenekler ortadan kaldırılır. Böyle istiyorum, yap tekniğidir.
6- Reddin elde edilmesi: Bir fikrin sevilmeyen, korkulan veya küçümsenen bir grupta muteber olduğu görüntüsünün verilmesiyle birlikte bu fikrin reddinin temin edilmesini sağlamaya çalışır. Eğer, inandırılabilirse hedef kitle bu görüşü terk eder.
7- Parıltılı genellemeler: Bilgi veya akıl yürütme gerektirmeden kabul edilmesini sağlamak için yüksek değer taşıyan olgular ve inançlarla ilişkilendirilmiş, yoğun, duygusal olarak çekici sözler kullanılır. Yurt sevgisi, memleket; barış, özgürlük, onur, bütünlük ve bunun gibi duygulara ve düşüncelere sorgulatmadan hitap edilir. Sözler muğlâktır ve herkes için başka bir anlama gelebilir ama anlamları hep olumludur.
8- Rasyonalizasyon (Akılcılık): Bireyler, gruplar veya toplumlar tartışılabilir davranış veya inançları bazı genellemelerle akılcı yapmaya çalışabilirler. Belirsiz ve hoş izlenim bırakan sözler genellikle böyle hareket ve inançları haklı göstermek için kullanılır. Böylece akla bürüme ve akılcı gösterme tekniği uygulanmış olur.
9- Kasıtlı belirsizlik: Genellemeler kasıtlı olarak belirsizdir ki, hedef kitle kendi yorumlarını katabilsin. Amaç, hedefi gerçekliğini analiz etmeden veya uygulanabilirliğini sorgulamadan veya mantıklılığını incelemeden bazı belirsizliklerle yönlendirmektir.
10- Transfer: Bağlantılandırma olarak da bilinen bu teknik, bir birey, grup veya bir değerin iyi veya kötü özelliklerini bir diğerine kabul ettirmek veya ret ettirmek için kullanılır. Bu teknik genellikle hali ya da durumu problemin bir üyesinden diğerine transfer etmek için kullanılır.
11- Nedeni aşırı basitleştirmek: Karmaşık sosyal, politik, ekonomik veya askerî sorunlara popüler genellemelerle cevap vererek olayı basitleştirip muhatabı istenen yöne sevk etmek için kullanılan bir tekniktir.
12- Sokaktaki adam: Sokaktaki adam yaklaşımı yönlendiricinin görüşünün sokaktaki adamın sağduyusu tarafından da desteklendiği ifade edilerek uygulanır. Hedef kitlenin güvenini kazanmak için resmi olmayan bir havada ve tarzda sunulur. Yönlendirici sokak dili ve davranışı kullanarak kendi görüşlerinin ortalama bir kişinin de görüşü olduğu izlenimi verir.
13- Tanıklık: Tanıklıklar ilgili ve ilgisiz alıntılardır. Özellikle bir kişiyi, politikayı, hareketi veya programı desteklemek veya yermek için söylenmiş sözlerden yapılan alıntılardan oluşur. Alıntı yapılan kişinin şöhreti sömürülerek kullanılır. Tanıklık saygı duyulan bir kişinin yönlendirme mesajına resmi desteğini içerir. Bu teknik, hedef kitlenin kendini saygı duyulan kişi ile özdeşleştirmesi ve ileri sürülen fikirlerin kabul edilmesi amacıyla uygulanır.
14- Damgalama: Bu teknik, yönlendirme hedefini nefret edilen veya istenmeyen bir olguyla damgalayarak onun hakkında bir önyargı oluşmasını sağlamayı içermektedir.
15- Günah keçisi: Suçu aslında suçlu olmayan bir kişiye veya gruba yükleme amacını taşır. Böylece gerçekten suçlu olanlar korunur ve sorunun çözümüne harcanacak çabalardan dikkatler uzaklaştırılır.
16- Erdem sözleri: Bunlar etkilemek ve yönlendirmek maksadı ile bir kişi veya konuya dair sözlerle hedef kitlede olumlu bir düşünce ve duygu altyapısı sağlamak gayesi ile kullanılan tekniktir. Barış, mutluluk, huzur, güvenlik, akıllılık ve bunun gibi içeriklere sahiptirler.
17- Sloganlar: Sloganlar; kısa, çarpıcı söz veya cümlelerdir. Damgalama içerme ihtimalleri kuvvetlidir. Slogan haline getirilmiş fikirler insanlar üzerinde oldukça etkilidirler.
