Afrika’da çocuk eğitimi konusunda üç önemli miras etkilidir. Afrikalı bir çocuk bireysel değildir. Sosyal ve duygusal bağları vardır. İçinde bulunduğu toplumda yapması gereken sorumluluklar vardır. Bireylerarası ilişki önemlidir. Büyükler çocukların gelişiminde rol oynar.
Afrika’da bugün üç önemli miras, çocuk eğitimini etkilemektedir. Afrika, İslam – Arap kökenler ve Batılı kökenler. Batılı modeller, Afrika’nın kendi modellerini gerici olarak görmüşlerdir. Batılı – Avrupalı yaklaşımlar, diğer yaklaşımların sağlıklı yetişkinler yaratamayacağını savunmuşlardır. Afrika, çocuk eğitiminde kendi kültürel birikimini ve geleneklerini kullanamamıştır.
Doğu ve Batı Afrika’da yeni doğan bebekler değerli hazineler olarak görülürler ve tüm aile onlarla ilgilenir. Bugün Nijerya’da, büyük çocuklar, küçük çocuklara anneleri çalışıyorken bakmaktadır. Afrika’da çocuklar kendi gelişimlerinde rol oynarlar ve kendi-eğitimlerinden sorumludurlar. Çocuklar kendileri oynayarak öğrenirler. Öğreten olmadan öğrenmeleri beklenir. Kamerunlu çocuklar, örneğin, yetişkinleri gözlemleyerek öğrenirler. Arkadaş kültürü Afrikalı çocukların normları öğrenmesinde önemlidir. Batılı Avrupa’da kurumsal eğitim ve mesleki eğitim önemliyken, Afrika’da aile ve toplumun bireyi eğitmesi önemlidir. Afrikalı ana – babalar sosyal zekanın gelişimini teşvik ederler.
Yapılan araştırmalar, Afrika’daki eğitim programlarının kültürü yeterince göz önüne almadığını, batılı bilgiyi ve yetenekleri çocuklara öğretmeye çalıştığı görülmüştür. Çocukların kültürel özelliklerine ve geleneklerine saygı göstermek, onların dünyaya daha sağlıklı bakmalarına yardımcı olacaktır.
Afrikalı bir çocuk bireysel değildir. Sosyal ve duygusal bağları vardır. İçinde bulunduğu toplumda yapması gereken sorumluluklar vardır. Bireylerarası ilişki önemlidir. Büyükler çocukların gelişiminde rol oynar.
Şu anda Afrika’da çocuk gelişimi ilgili dikkat edilmesi gereken 4 unsur vardır:
- Gelişim psikolojisinin önerdiği gelişim senaryoları statik, homojen, Avrupa-Amerikan tarzında, orta sınıf, erkek değerlerini taşımaktadır.
- Erken çocukluk eğitiminin etkileri ile ilgili sonuçlar gelişmiş ülkelere dayanmaktadır. Afrika çocuk yetiştirme biçimleri araştırmacıların ilgisini çekmemiştir.
- Gelişimsel açıdan tutarlı çocuk eğitimi uygulamaları batılı-Avrupa kültürünü yansıtır.
- İnsan gelişimini detaylı anlamada kültürel faktörler önemli rol oynar.
Bugün Afrika’nın çocuk yetiştirme tutumlarını batının ortaya attığı “global çocuk” anlayışına uydurması isteniyor. Ancak bu görüş dünyanın pek çok yerinde geçerli değil hala. Oysa bir çocuğun kendi kültür ve kimliğini tanıması hakkıdır. Somali’de, pek çok Afrika ülkesinde olduğu gibi dini eğitim resmi okul sisteminin içinde yer almamaktadır. Batılı-Avrupa modeli resmi sistemi oluşturur ve bu sistem sosyal, psikolojik ve bilişsel gelişimleriyle uyuşmaz. Güney Afrika’da medreseler okul sonrası dini eğitim sağlamaktadırlar.
Kenya’daki Mwana Mwende projesinde, çocuklar, gençler, ana-babalar, büyükler, yuva ve ilkokul öğretmenleri, sağlık çalışanları küçük çocukların refahı için çalışırlar. Aile destek programlarına önem verilir. Bu projeden önce, Bernard van Leer Vakfı, doğu ve güney Afrika’da çevreye duyarlı okul öncesi eğitimi uygulamalarını 20 yıl boyunca uygulamıştır.
Vakıf Fas’ta dini eğitimin kuvvetlendirilmesi konusunda da çalışmıştır. Batı Afrika’da, meşgul annelere yardımcı olduğu için çocuk eğitimi hizmetleri popülerlik kazanmıştır. Nijerya’da şehirli çalışan anne hem annelik rolünü hem de çalışan rolünü okul öncesi eğitimi hizmetleri sayesinde oynayabilmektedir. Afrika temelli eğitim modelleri, Afrika çocuklarına parlak bir gelecek sağlayacaktır. Ancak global dünyada Afrika böyle başarılı olabilecektir.
Afrika zengin ve etkili çocuk yetiştirme geleneklerine sahiptir. Afrika’nın arkadaş kültürü, özgür oyun ortamları, kendi kendine öğrenme, arkadaş rehberliği, birbirinden öğrenme olanakları sağlar. Çocuk ve kültür arasındaki etkileşim kimliğin gelişimine yardımcı olmaktadır. Çocukların yöresel materyallerden oluşturdukları oyuncaklar kognitif yeteneklerin, yaratıcılığın, yaşam becerilerinin gelişimini kuvvetlendirir. Arkadaş grupları önemlidir. Bu nedenle çocuk eğitimi programlarının, öz-denetim, öz-eğitim, çocuktan çocuğa eğitim, arkadaş yönlendirmesi, yetişkin desteği öğelerine sahip olması daha yararlı olacaktır.
Şehirde ve köyde daha çok çocuğa daha düşük maliyette hizmet götürülebilecektir. Bunlar farklılığa saygının göstergeleridir. Afrika kendi sesini duyabilmeli ve ileriye doğru gideceği yolu bulabilmelidir. Bunu ancak, farklı dünyaları anlayan ve saygı duyan çocuklarla, genç bilim adamlarıyla, geçmişin zenginliğini ve geleceğin sunacağı olanakları anlayabilecek liderlerle gerçekleştirebilir.
***
Kaynak
Pence, A. & Nsamenang, B. (2008). A case for early childhood development in sub-Saharan Africa. Working Paper No 51. The Hague, The Netherlands: Bernard van Leer Foundation.
İlgili yazılar
Çocuk Ailesinin Değil Toplumun Sorumluluğudur
Topacını Kaybeden Çocukların Ülkesi
Hedef: Kendine Güvenen Çocuk ve Bireyler
