Cinsiyetçi ifade kullanmakla suçlanan TDK’dan yine tartışmalara yol açacak bir kullanım geldi. Sözlükte “kirli” kelimesinin sözlük anlamı için “Aybaşı durumunda bulunan (kadın)” ifadesini kullanılmasının ardından bu kez de ”oğlan” kelimesinin sözlük anlamına, “cinsel bakımdan erkeklerin zevkine hizmet eden sapık erkek'” yazıldı.
TDK’da “oğlan” kelimesi için “Erkeklerin zevkine hizmet eden sapık erkek” tanımı kullanıldı.
TDK’da “oğlan” kelimesinin diğer anlamları ise şöyle açıklandı:
1) Erkek çocuk
2) Yetişkin erkek
3) Bacak
Müsait: kolayca filört edebilen kadın, esnaf: kötü yola sapmış olan kadın
TDK, daha önce de “müsait” ve “esnaf” kelimelerine kullandığı tanımlamalarla tepki çekmişti. Türk Dil Kurumu’nun (TDK) sözlüğünde ‘müsait’ kelimesi için “kolayca flört edebilen kadın” tanımlaması kullanılmış, ‘esnaf’ kelimesi için de kötü yola sapmış olan kadın” ifadesine yer verilmişti. TDK, kelime anlamını örneklerken, “Esnaftan bir kadın” ifadesini kullanıyor. Esnaf kelimesi, kökü itibarıyla “sınıflar, halk sınıfları” anlamına geliyor.
TDK Başkanı Mustafa Kaçalin konuyla ilgili, “Bu tanım ilk kez 1983 yılında sözlüğe girmiş. Yani 32 yıldır sözlükte. Biz, halk ne diyorsa onu tespit ediyoruz. Halk buna ‘elma’ diyor, biz de onu yazıyoruz. Bir şeyi söyleyip de halkı yönlendirmiyoruz” açıklamasını yapmıştı.
TDK sözlüğünde daha önce de ‘kadın’ skandalı yaşanmıştı
Türk Dil Kurumu’nun ismi bu aralar skandallarla anılıyor. Kurumun internet sitesinde ‘Müsait’ kelimesinin ‘kolayca flört edebilen (kadın) olarak tanımlaması tepkilere neden olmuştu. TDK’nın “Kötü kadın” tanımı da yine büyük tepki çekecek türden.
Türk Dil Kurumu’nun hem internet sitesinde hem de basılı sözlüğünde ‘müsait’ kelimesinin ikinci anlamına ‘Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edilebilen (kadın)’ diye yazması büyük tepki çekmişti. Cinsiyetçi ifade kullanmakla suçlanan TDK’dan yine tartışmalara yol açacak bir kullanım geldi.
Kötü kadın = Or*spu
Türk Dil Kurumu’nun internet sitesindeki güncel sözlükte ‘kötü kadın’ kelimesi için ‘or*spu’ ifadesi kullanıldı.
Aynı sözlükte ‘kötü adam’ kelimesi ise şöyle anlatıldı:“Filmlerde izleyiciye sevimsiz gelen, filmin kahramanıyla çekişme durumunda olan ve sonunda çoğu kez yenilen kimse.”
TDK’dan cinsiyetçi tanımlar
Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde yer alan kelime açıklamalarında tartışmalar bitmiyor.TDK’nın, ‘Müsait’ kelimesi için ‘kolayca flört edebilen kadın’ açıklamasından sonra ‘Esnaf’ kelimesi için de şaşırtıcı bir açıklama yer alıyor.
Türk Dil Kurumu’nun hem internet sitesinde hem de basılı sözlüğünde ‘müsait’ kelimesinin ikinci anlamına ‘Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edilebilen (kadın)’ diye yazması büyük tepki çekmişti. Ardından yine TDK sözlüğünde ‘kötü kadın’ kelimesi için ‘or*spu’ ifadesi kullanılmış yetkililer açıklama yapmak zorunda kalmıştı.
Tartışmalar devam ederken TDK’dan yeni bir kelime skandalı daha ortaya çıktı. Bu sefer kelime ‘esnaf’. TDK sözlüğünde ‘esnaf’ kelimesinin üçüncü anlamı olarak ‘kötü yola sapmış kadın’ açıklaması görenleri şaşırtmıştı.
TDK’nın, müsait kelimesinin anlamıyla ilgili yaptığı basın açıklaması şöyle:
TDK’nin üç gün süren toplantısında bir yandan Türkçenin Etimoloji Sözlüğü‘nün düzenlenişi üzerine konuşmalar yapılmış, öte yandan da Türkçe Sözlük‘ün mevcut maddelerinin tanımı görüşülmüş, Sözlük‘teki tanımların baştan sona dikkatle yeniden okunmasına, düzenlenmesine karar verilmiştir. Sözlükçünün görevi bir kelimeye kendi başına, masa başında yeni bir anlam katmak değil, yazı dilinde ve günlük dilde kullanılışlarına bakıp var olanı tespit ederek sözlüğe yansıtmaktır.
Kelime ilk defa 1918’de tespit edilmiştir. Teklz. Flörte temayülü olan: Ne müsait kız. Bana tuhaf tuhaf gülüyor. Eliyle manâsını anlamadığım işaretler yapıyor. Ömer Seyfeddin. “Nakarat”,Yeni Mecmua, C. 3, S. 63, 3 Teşrinievvel 1918, s. 218.
Kelimenin bu anlamı ilk defa Meydan Larousse Ansiklopedisi‘nde (1972, 1981, C. 9, s. 155, sol sütun) aşağıdaki şekilde yer almıştır.
Belli ki müsait sözünün bugünlerde söz konusu edilen anlamı 1983’te yayımlanan 7. baskıya bu yolla girmiş olmalıdır. Söz konusu anlam tam da bu hâliyle ilk kez 1983’te Türkçe Sözlük‘e girmiştir (682. sayfa, sol sütun).
O dönem sözlüğü hazırlayanların hangi düşünce ile bu anlamı müsait kelimesine ilave ettiklerini bilemiyoruz. Ancak kesin olan, bu anlam, 1983’ten beri Sözlük‘ün her baskısında aynı şekilde devam etmiştir. Yani bir iki günlük bir konu veya iş değildir, 32 yıldan beri bu anlam sözlükte aşağıdaki şekliyle mevcuttur.
müsait s. (müsa:it) Ar. musā’id 1. Uygun, elverişli: Müsait bir gün geleceğim. 2. tkz. Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın).
Aşağıdaki sözlüklerde ise TDK Sözlük‘ünde verilen anlam aynı şekilde yer almıştır.
Karacan Büyük Sözlük ve Genel Kültür Ansiklopedisi, [1982], C. 5 (L-R), s. 1521, sol sütun.
Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi, 1986, C. 16, 8466, sol sütun.
Dil Derneği, Türkçe Sözlük, 2. baskı, 2005, s. 1394, sağ sütun.
Ali Püsküllüoğlu, Türkçe Sözlük, Genişletilmiş 5. baskı, 2004, s. 1276, sol sütun.
Türkçenin derlemi (corpus) üzerine hazırlanmış en geniş çalışmaya baktığımızda müsait‘in 560 kez geçtiğini görürüz. Ancak söz konusu edilen ikinci anlam bu 560 örnek arasında karşımıza çıkmaz. Türkçe Sözlük‘te teklifsiz konuşma‘ya (tkz.) özgü bir kullanım olarak kaydedilen bu anlam belli ki bir tür argo kullanımdır. Büyük bir ihtimalle de 1980’li yıllarda bu anlam, belirli bir çevrede kullanılmış olabilir. Bugün bu anlam herkesçe bilinen bir anlam değildir. Belki de bir döneme özgü, moda sözlerdendir. Bir yönden cinsiyet ayrımcılığı güden, bir yönden de bu anlamıyla kullanılışı neredeyse hiç bilinmeyen bu kelime, Türkçe Sözlük‘ün yeni baskısında ve Genel Ağ ortamındaki kullanımlarında gerekli taramalar yapıldıktan sonra yeniden düzenlenecektir. Kamuoyunda tartışmalara sebep olan bu ve benzeri konularla ilgili TDK olarak çalışma yapılacak ve kamuoyuyla paylaşılacaktır.
