Kısırlık, Dünya Sağlık Örgütü’nün dünya nüfusunu tehdit eden hastalıklar sıralamasında kanser ve kalp-damar hastalıklarından sonra üçüncü sırada yer alıyor.
Kısırlık denilince aklımıza ilk olarak kadın kısırlığı geliyor. Oysaki erkek kısırlığı da hiç de küçümsenmeyecek oranlarda karşımıza çıkıyor. Kısırlık vakalarının yaklaşık %30’unda erkekte, %30’unda kadında ve %30’unda ise hem erkekte hem de kadında problem vardır. Ailelerin %10’u ise ‘açıklanamayan kısırlık’ grubundadır. Yani erkek kısırlığı ile kadın kısırlığının görülme oranları aynıdır.
Bugüne kadar hep kadınlara uyarılar yapıldı. ‘Kariyer uğruna anneliği ertelemeyin’ denildi. Peki ya erkekler?
Onların da baba olmayı ertelememesi gerekmiyor mu?
Erkek üreme sağlığını etkileyen pek çok sebep var. Geçirilen enfeksiyonlar, kabakulak, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, antibiyotikler ve kemoterapi; erkeklerde kısırlığa neden olabilir.
Ferti-Jin Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi Klinik Direktörü, Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Seval Taşdemir, “Kısırlık sorununu sadece kadınlar yaşamıyor. Erkekleri de etkileyen kısırlığı hafife almayın, ‘Erkek adam kısır olur mu?’ demeden önce mutlaka bir uzmana başvurun” diyerek erkekleri uyarıyor.
Op. Dr. Seval Taşdemir, erkek kısırlığı hakkında bilgi verdi: Erkek üreme sağlığını; hormonlar, sperm üretimi, sperm kanallarında spermin taşınması ve cinsel fonksiyonlar etkiler. Bunlardan herhangi birindeki bozukluk, infertiliteye (kısırlık) neden olur.
Akdeniz anemisi ve kistik fibroz olumsuz etkiliyor
Cinsiyet kromozomlarındaki birçok bozukluk infertiliteye neden olur. Bu vakaların birçoğunda testisler ve sperm üretimi olumsuz etkilenmiştir. Cinsiyet kromozomlarını etkilemeyen genetik bozukluklar da infertiliteye neden olabilir.
Bazı kas hastalıklarında, orak hücreli anemide, Akdeniz anemisinde ve mesaneye ait bozukluklarda infertilite sık görülür. İnfertilitenin eşlik ettiği diğer bir hastalık olan kistik fibroz vakalarında ise meni miktarı ve sperm sayısı azdır. Bu vakalarda sperm kanalları gelişmemiştir.
Sigara, alkol ve ilaçlar zarar verir
Sigara; sperm sayısını, hareketini ve yapısını olumsuz etkiler. Sigara içen erkeklerin eşlerinde düşük ihtimalinin arttığı belirlenmiştir.
Alkol, sperm üretiminin bozulmasına neden olur. Kronik alkolizm vakalarında testisler küçülür ve testosteron üretimi bozulur.
Uyuşturucu maddeler sperm kalitesini ve üretimini olumsuz etkiler. Bu maddeler hormonal dengesizliklere de yol açar.
Antibiyotiklerin birçoğu, parazit ilaçları, depresyon, mide ülseri, hipertansiyon ve alerjik hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı ilaçların, erkek üreme sağlığını olumsuz etkilediği gösterilmiştir.
Kemoterapi öncesi sperm dondurulabilir
Kemoterapi ve kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar, sperm üretimine zarar verir. Bu ilaçların bir kısmının etkisi kalıcı olabilir. Kemoterapi öncesinde bu hastalardan, ileride kullanılmak üzere sperm örnekleri alınarak dondurulabilir.
Testislerde sperm üreten hücreler radyasyona çok duyarlıdır. Radyoterapi gören hastalarda sperm üretimi üç-beş yıl içinde tekrar başlayabilir. Yüksek ısı, sauna ve sıcak su banyoları sperm üretimini olumsuz etkiler.
Üreme hormonların kontrolünde
Üreme hormonlarının üretimi ve salınması hipotolamus, hipofiz bezi ve testisler tarafından kontrol edilir. Hipofiz bezinden LH (Luteinize edici hormon) ve FSH (Folikül stimüle edici hormon) salgılanır. Bu hormonların salınımını hipotalamustan salınan GNRH adı verilen hormon kontrol eder.
Testislerde testosteron üretilir ve testosteron genital organlar dışındaki dokularda androjenlere (erkeklik hormonu) ve östrojenlere (kadınlık hormonu) dönüştürülür. Hipogonadotropik Hipogonadizm, Kalman Sendromu, İzole LH eksikliği, Hiperprolaktinemi veya Postpubertal Gonadotropin eksikliği de erkek kısırlığına neden olabilir.
Op. Dr. Seval Taşdemir, erkeklerde en sık karşılaşılan kısırlık sebeplerini sıraladı:
- Kriptorşizm (inmemiş testis)
- Testis tümörleri
- Testiküler travma (Testislerde meydana gelen yaralanmalar)
- Varikosel (Yumurtalık torbası ve testislerin etrafında oluşan varisli damarlar)
- Enfeksiyonlar
- Sistemik hastalıklar
- Üreme kanallarında tıkanıklık
- Geriye boşalma
