TBMM ile Cumhurbaşkanı’nın karşılıklı seçimlerin yenilenmesini düzenleyen anayasa değişikliği teklifi 11. madde 341 oy ile kabul edildi.
Teklif edilen 11. madde:
H. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesi
Madde 116 – Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.
Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetkileri, bu organların seçilmesine kadar sürer.
Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.
Yürürlükteki metin:
H. Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi
Madde 116 – Bakanlar Kurulunun, 110 uncu maddede belirtilen güvenoyunu alamaması ve 99 uncu veya 111 inci maddeler uyarınca güvensizlik oyuyla düşürülmesi hallerinde; kırkbeş gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Başbakanın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine kırkbeş gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden sonra yine kırkbeş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Yenilenme kararı Resmi Gazetede yayımlanır ve seçime gidilir.
Türkiye Barolar Birliği (TBB) halkı bilgilendirme notuna göre:
DEĞİŞİKLİK:
Anayasa değişikliği teklifinin 4. maddesiyle, Anayasa’nın 77. maddesinin değiştirilmesi öngörülmekte ve bundan böyle Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçiminin beş yılda bir ve “…aynı günde…” yapılması öngörülmektedir.
DEĞERLENDİRME:
Bu değişikliğin kabulü halinde, aynı günde ve doğal olarak benzer siyasi iklimin hakim olduğu bir ortamda yapılacak seçimlerde, Cumhurbaşkanı ile Yasama Organındaki çoğunluğun aynı veya benzer siyasi çizgiyi temsil eden kişiler arasından seçileceğini tahmin etmek güç değildir.
Bu kuvvetli ihtimalin gerçekleşmesi halinde, Anayasa değişikliği kapsamında Yürütme’yi hukuken denetleme yetkisi kaldırılan Meclis’in, Yürütme üzerindeki siyasi kontrol işlevi de büyük ölçüde zedelenmiş olacaktır.
Bir başka ihtimal de, aynı günde yapılan seçimler neticesinde Cumhurbaşkanı ile Yasama organı çoğunluğunun farklı siyasi görüşlere mensup kişiler arasından seçilmesi olabilir. Benzeri daha önce İsrail’de görülen bu durumda, “Başbakan” ve “Meclis” seçimleri aynı günde ve doğrudan halk tarafından yapılmış olmasına rağmen, Başbakan ile Meclis’teki 1. Partinin farklı siyasi görüşleri temsil eden kişiler arasından seçilebildikleri görülmüştür. Bu türden sonuçların ortaya çıkması muhtemel hallerde ise, doğrudan halkoyuyla seçilen Cumhurbaşkanı ile farklı siyasi görüşteki Yasama çoğunluğu arasında çeşitli siyasi krizlerin doğması, her zaman ihtimal dahilinde olacaktır.
BAĞLANTILI HÜKÜMLER:
- Savaş Sebebiyle Seçimlerin Ertelenmesi (Teklif m. 4, Anayasa m.78/3)
- Meclis ve Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin Yenilenmesi (Teklif m. 12, Anayasa m. 116/2)
- Birlikte Yapılacak İlk Seçimler (Teklif m. 20, Anayasa Geçici m. 21)
10. madde kabul edildi
Seçilen Cumhurbaşkanı’na birden fazla Cumhurbaşkanı Yardımcısı atayabilme yetkisi veren ve bakanlarla ilgili düzenlemeleri içeren anayasa değişikliği teklifinin 10. maddesi kabul edildi.
9. madde kabul edildi
Anayasa değişikliği teklifinde Cumhurbaşkanı’nın Yüce Divan’a sevkine ilişkin 9. madde Meclis Genel Kurulda 343 oy ile kabul edildi.
Teklife göre; Cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılabilmesi ve Yüce Divan yargılamasının yolunun açılabilmesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin çok yüksek nitelikli çoğunluk kararlarıyla (üye tamsayısının salt çoğunluğunun teklifi ve üye tamsayısının üçte ikisinin kabul oyu) mümkün olabilmektedir. Bu yöntem, Cumhurbaşkanı’nın görev süresi tamamlandıktan sonra, bu süre içinde işlediği iddia edilen suçlar bakımından da aynı şekilde uygulanmaya devam edecektir.
Kritik 8. madde de kabul edildi
Anayasa değişikliği teklifinde yürütme yetkisini cumhurbaşkanına veren 8. madde 340 oy ile Meclis Genel Kurulda kabul edildi. Buna göre Anayasa’nın 104. maddesinin neredeyse tümüyle baştan yazılması öneriliyor. Cumhurbaşkanı’nın görev ve yetkilerinin neler olduğu sıralıyor. Bu kapsamda, değiştirilmesi teklif edilen 104. maddenin 17. fıkrasında, teklif kapsamındaki en önemli değişiklik önerilerinden biri olan “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” düzenlenmektedir. Anılan düzenleme uyarınca, Cumhurbaşkanı’nın yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarabileceği öngörülmekte ve bu Kararnamelere ilişkin çeşitli esaslara yer verilmektedir.
6. madde kabul edildi
TBMM’nin yürütmeyi (bakanlar kurulunu) ‘hukuki denetim’ imkanını ortadan kaldırılan anayasa değişikliği teklifi 6. maddesi 343 oy ile kabul edildi. Anayasa değişiklik teklifinin 6. maddesi, “Anayasa’nın 98. maddesinde” yapılması önerilen değişiklik uyarınca, maddenin “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin bilgi edinme ve denetim yolları” olan kenar başlığının Anayasa metninden çıkarılması öngörülüyor.
5. madde kabul edildi
Meclis Genel Kurulu’nda TBMM’nin yürütme üstündeki denetim yetkisini kaldıran 5. madde 343 oy ile kabul edildi. Bu durum, teklifin kabulü halinde, artık Türkiye’de Yasama Organı’nın Yürütme Organı üzerinde anayasal araçlar yoluyla herhangi bir siyasi denetim sahibi olamayacağı anlamına gelmektedir. Üstelik bu durum, Yasama ve Yürütme organları arasında “sert kuvvetler ayrılığı” modeli olarak bilinen ABD tipi saf Başkanlık Sistemlerini bile aşan bir değişiklik önerisidir. Zira anılan ülkede Yasama Organı (Kongre), Başkan’ın birlikte çalışacağı Bakanların göreve getirilmesinde önemli ölçüde söz sahibi olmaktadır. Dahası, Kongre Bütçe Yasası yoluyla Başkan’a harcama yetkisi verme tekelini elinde bulundurmakta ve Yürütme Organı üzerinde etkili bir denetim sahibi olabilmektedir.
