TBMM’nin yürütmeyi (bakanlar kurulunu) ‘hukuki denetim’ imkanını ortadan kaldırılan anayasa değişikliği teklifi olan 6. madde 343 oy ile kabul edildi. Peki mevcut maddede ne var? Ne değiştirilmek isteniyor? İşte detaylar…
Anayasa değişiklik teklifinin 6. maddesi, “Anayasa’nın 98. maddesinde” yapılması önerilen değişiklik uyarınca, maddenin “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin bilgi edinme ve denetim yolları” olan kenar başlığının Anayasa metninden çıkarılması öngörülüyor.
Anayasa değişikliği teklifi 6. Madde ne?
TEKLİF EDİLEN METİN:
MADDE 98- Türkiye Büyük Millet Meclisi; meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır. Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibarettir.
Genel görüşme, toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir. Meclis soruşturması, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlar hakkında 106’ncı maddenin beşinci, altıncı, yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir. Yazılı soru; yazılı olarak en geç onbeş gün içerisinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir. Meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergelerinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile araştırma usûlleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.
Türkiye Barolar Birliği’nin halkı bilgilendirme notuna göre:
DEĞERLENDİRME: Bu durum, temel olarak Yasama Organı’nın Yürütme’yi hukukî yollarla denetlenme imkânlarının ortadan kaldırması sonucunu doğurmaktadır. Bu değişiklikle birlikte, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin bilgi edinme ve denetim yolları” ibaresinin Anayasa’dan çıkarılması ve yerine bir öneri konulamamış olması sonucunda, söz konusu madde “Başlıksız” kalmaktadır. Böylece, değişiklik teklifiyle birlikte, Türkiye’de Yasama ile Yürütme organı arasındaki ilişkilerin “isimlendirilemediği” bir hükümet sisteminin önerildiği izlenimi ortaya çıkmaktadır.
BAĞLANTILI HÜKÜMLER:
– TBMM’nin görev ve yetkileri (Teklif m. 6, Anayasa m. 87)
– Genel Görüşme (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/3)
– Soru (Teklif m. 7, Anayasa m. 98/5)
– Gensoru (Teklif m.19/E, Anayasa m. 99 – kaldırılmak istenen hüküm).
TBMM’de anayasa değişikliği teklifi oylama dinamiği nasıl işliyor?
İlk tur oylama
Meclis Genel Kurulu başkanlık sistemi veya partili cumhurbaşkanlığı sistemine ilişkin anayasa değişiklik teklifini görüşmeye başladı. İlk tur oylamada tüm partiler tek tek söz alıyor. İlk tur oylamada her maddenin görüşülmesi tamamlanarak o madde için gizli oylama yapılıyor. İlk tur oylama, bir anlamda TBMM Genel Kurulu’nun nabzının tutulması anlamına geliyor.
İkinci tur oylama
Anayasa değişikliklerinin iki tur oylamayla yapılması gerekiyor. Tüm maddeler üzerinde görüşmeler tamamlanıp her biri oylandıktan sonra sıra tasarı metninin tamamı üzerinde oylamaya gelecek. İkinci tur oylamaya başlamadan önce 48 saat ara verilecek. İkinci tur oylamada anayasa değişikliği teklifi metninin tamamı için yine gizli oylama yapılacak. Bu aşamaya bu hafta sonuna kadar gelineceği tahmin ediliyor.
Kritik oylama neden ikinci tur?
İkinci turda, bir maddede değişiklik yapılacaksa, yani önerge verilmişse o madde okunacak ve görüşülecek. Üzerinde önerge verilmeyen maddeler için ise direk oylamaya gidilecek. Her madde için yeniden gizli oylama yapılacak. İkinci turda 330’u geçemeyen madde olursa referandum yolu kapanacak. Her maddenin en az 330 oyu alması durumunda bu kez metnin tamamı yeniden yine gizli olarak oylanacak. Bu yüzden ikinci turda alınacak oylar çok önemli. Anayasa değişikliğinin kaderi de bu aşamada belirlenecek.
