İş güvenliği uzmanlarının iş güvencesi var mı? İş güvenliği uzmanı için ayrımcılık tazminatı nedir? İş güvenliği uzmanı için kötü niyet tazminatı nedir?
İş güvenliği uzmanları ancak, görevlerini ihmal ediyorsa veya işletme çalışanları veya çalışan temsilcilerinin iş güvenliği uzmanını görevi nedeniyle şikayet etmesi durumunda görevlerinden alınabilmelidir.
İnsanların bir arada yaşamaya başladığı ilk günlerden günümüze kadar çalışma içgüdüsü mevcuttur. Her ne kadar işveren, çalışan ilişkisi olmasa da hayatlarını devam ettirebilmek adına ortak çalışma duygusu hep var olmuştur.
Çalışma hayatında karşılıklı çıkarlar ön plana çıkmaya başlamasıyla birlikte iş güvenliği ve önlemleri de kendini hissettirmeye başlamıştır. Bu süreç M.Ö 2000 yıllarda “Babil Hammurabi” kanunları ile başlamıştır. Bu durum Mısırda piramitlerin yapımı sırasında işçiler için tıbbi yardım odaları hazırlandığı gerçeği ile örtüşmektedir.
İngiltere de gelişen sanayi ve ekonomik gelişmeler, hızla yapılan yeni buluşlar ile birlikte çalışma hayatının seyri teknolojik gelişmelere gebe olmuş, insan eliyle oluşturulan teknoloji çarkına yine insan gücü yetersiz kalmıştır! Çalışma yaşı beşlere inmiş, günlük çalışma saati 18 saatlere kadar çıkmıştır. Ortaya çıkan sonucu ise günümüzde ki ekonomistler “iktisadi liberalizm” olarak tanımlayacaklardır.
Sadece tek taraflı çıkar amacı olan bu çalışma şekli çeşitli toplumsal hareketlenmelere de sebep olmuş, hükümetler bu durum karşısında sessiz kalamayarak bazı hukuki düzenlemeler ve önlemler almıştır. Bu durum hukuk sistemi içerisine iş hukuku kavramını doğuracaktır.
Daha sonra 1919 yılında kurulan Dünya Çalışma Örgütü ve getirdiği uluslararası standartlar bir nevi çalışma hayatına ilk ciddi iş güvenliği önlemleri olarak geçmiştir. Bu süreçten günümüze kadar yapılan çalışmaların ortak noktası devletlerin vatandaşlarına ekonomik, sosyal, siyasal güvenceler sağlayarak çalışma hakkının güvencesini sağlamak olmuştur.
Ülkemizde, yakın tarihimizi baz alarak yapılan en ciddi çalışmanın 2012 yılında yayınlanarak yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” olduğu söylenebilir. Bu kanun ile birlikte yukarıda açıkladığımız husus gereğince insanların toplu olarak çalıştığı alanlarda ortaya çıkan olumsuzların tespiti adına iş güvenliği uzmanlığı kavramını da tanımladığı görülmektedir. Çıkartılan kanunla birlikte iş güvenliği uzmanlarına tüm çalışma hayatında etkin rol olma görevi getirilmiş, lakin işveren karşısında ki iş güvencesi hakkı unutulmuştur.
İş Güvenliği uzmanların iş güvencesi
Ülkemiz çalışma hayatında çalışanın ve işverenin fesih haklı saklı bırakılmıştır. Özel sektörde çalışan iş güvenliği uzmanları işveren ile yaptıkları sözleşme gereği işverenin emrinde çalışan diğer işçilerden hukuki olarak hiçbir farkı yoktur.
İş güvenliği uzmanları bilmelidir ki!
Çalıştıkları kurum veya işletmelerde kendilerine uygulanan ayrımcılık veya kötüniyet unsurları olduğunda, ayrımcılık tazminatı veya kötüniyet tazminat haklarının saklı olduğu, ayrıca işverenin haksız fesih uygulamalarında hukuki güvenceleri olduğu unutulmamalıdır! Fakat her iki durumda da iş güvenliği uzmanlarının karşısına bazı problemler çıkmaktadır.
İş güvenliği uzmanı için ayrımcılık tazminatı nedir?
İşveren tarafından yapılan keyfi uygulama sonucunda, iş güvenliği uzmanının hizmet sözleşmesini bitirilebilir.İspatlanması iş güvenliği uzmanında olacak şekilde yapılan itirazda işverene ayrımcılık tazminatı uygulanabilir. İş hukukunda maddi tazminatlar arasında yer alan bir tazminat türüdür. Ayrımcılık tazminatı hakkını kullanan iş güvenliği uzmanı sadece maddi tazminatını alabilir, işe iade edilmez.
İş güvenliği uzmanı için kötü niyet tazminatı nedir?
İş güvenliği uzmanın işveren aleyhine dava açması, her hangi bir iş davasında karşı şahitlik yapması, yetkili bir makama şikâyet etmesi gibi nedenlerle iş güvenliği uzmanın işine son verilmesi durumunda iş güvenliği uzmanının saklı kaldığı tazminat haklarından bir tanesidir.
İş güvenliği uzmanlarının en önemli görevlerinden birisi olan işverene çalışma alanlarında ki tehlike ve risklere karşı uyarmak ve önlem almasını sağlamak olduğu kanunca ibraz edilmiştir. Fakat yapılmayan her bir işlemi Çalışma Bakanlığına bildirimini yapmak iş güvenliği uzmanının görevleri arasında yer almaktadır. Böyle bir durumda işveren ile karşı karşıya kalan iş güvenliği uzmanı işten çıkarılması durumunda feshin arkasındaki gerçek sebebi ispat eder etmez kötüniyet tazminatına hak kazanır. Lakin bu da diğer ayrımcılık tazminatında olduğu gibi maddi tazminattır. İşe iade için yeterli bir tazminat olmayıp iş güvenliği uzmanının iş güvencesini sağlamaz.
İş güvenliği açısından ülkemizde iş güvencesi uygulaması
Türkiye’de işe iade davalarında kesin neden hep iş güvencesi olmuştur. Ancak iş güvencesinden faydalanmak adına bazı şartları sağlamak gereklidir. İşte tam bu noktada iş güvenliği uzmanları açısından bazı problemler ortaya çıkacaktır.
Şöyle ki:
- Çalışanın iş güvencesinden yararlanabilmesi için o kurumda en az 6 aylık bir tecrübesinin olması gerekmektedir. Bu sebeple işyerine yeni başlayan bir iş güvenliği uzmanı bu hükümden yaralanamayacaktır.
- İş güvencesinden yararlanmak için gerekli diğer bir sebepte o işletmede 30 çalışanın yer alamsı zorunluluğudur. Bu da demek oluyor ki; 30 çalışanın altında ki bir işletmede sözleşmesi olan bir iş güvenliği uzmanı bu haktan da yararlanamayacaktır.
İş güvenliği uzmanlarının iş güvencesinin sağlanması adına yapılması gerekenler
1- İş güvenliği uzmanları işverene karşı sorumlulukları sadece yaptığı işten sebep olmalıdır. Asıl işveren devlet olmalıdır. Aksi taktirde keyfi fesih işlemlerinin önüne geçilemez
2- İş kanununda ki iş güvencesi hükümlerinin iş güvenliği uzmanlarını çok fazla kapsamadığı yukarıda belirtilmiştir. Bu nedenle yönetmelikle yapılacak düzenlemeler acilen gerekmektedir.
İş güvenliği uzmanın iş güvencesi uygulaması Almanya İş Güvenliği Yasası ve Avusturya İşte Güvenlik ve Sağlığın Korunması Yasası’nda olduğu gibi iş güvenliği uzmanlarının görevden alınması şartları kanunda ayrıca belirtilmiş olması, bu şartlar dışındaki görevden almaların önüne geçilmiştir. İş güvenliği uzmanları ancak, görevlerini ihmal ediyorsa veya işletme çalışanları veya çalışan temsilciliğinin, uzmanı görevi nedeniyle şikayet etmesi durumunda görevden alınmaktadır. (Demircioğlu, 2006: 65-79) (Orhan 2014- Sakarya Ünv /İİBF)
3- İş güvenliği uzmanlarının sadece mühendislik veya teknik bölüm eğitimlerinin yanı sıra; psikoloji ve hukuk gibi konularda da ciddi eğitimin sağlanması gerekmektedir. Ülkemizdeki iş güvenliği uzmanlarının muhasebeci veya pazarlama elemanı gibi kullanılmasından vaz geçilmelidir.
4- İş güvenliği uzmanlarının işveren ile parasal bağımlığı kaldırılmalıdır. Ortak bir sigorta pirim fonu oluşturularak ücretler bu fondan karşılanmalı, devlet eliyle denetlenmelidir.
İş güvenliği uzmanlarının görevlerini eksiksiz ve gereğince yapabilmeleri noktasında onlara ekstra iş güvencelerinin sağlanması gerekmektedir. Çalışma hayatının tüm taraflarının bir araya gelerek yukarıda belirtilen önerilerde göz önüne alınmalı. Yapılacak düzenlemeler ile ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinin temini noktasında önemli bir yol alınmış olacaktır.
