Yüksek Askeri Şura (YAŞ) toplantısı, Başbakan Binali Yıldırım başkanlığında Çankaya Köşkü’nde yapıldı. 15 Temmuz darbe girişiminden sonra birçok değişiklik yapılan bu YAŞ toplantısı, bazı ilklere sahne oldu.
Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK), askeri stratejik konseptinin, ana program ve hedeflerinin belirlendiği “çok gizli” nitelikli Yüksek Askeri Şura (YAŞ) toplantılarında yıllar içinde önemli değişiklikler yapıldı. Toplantı masasındaki ilk değişiklik, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Başbakan olduğu dönemde şura başkanı iken, en köklü değişiklik ise Fetullahçı Terör Örgütü’nün (FETÖ) 15 Temmuz darbe girişiminin ardından yaşandı. Peki neler değişti?
1- Masa düzeninde ilk değişiklik
Şura toplantısı dönem içinde birçok değişikliğe de sahne oldu. Yapılan değişiklik öncesi şura üyeleri Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Milli Savunma Bakanı, kuvvet komutanları, Jandarma Genel Komutanı, ordu komutanları ve donanma komutanının da bulunduğu orgeneral ve oramirallerden oluşuyordu. Genelkurmay Başkanlığının “Çakmak Salonu”nda yapılan toplantıda, “U” şeklindeki masanın başında Başbakan ve Genelkurmay Başkanı bulunuyordu.
Oturma düzenindeki ilk değişikliğe 2011 yılının Ağustos ayında gerçekleştirilen şura toplantısında gidildi. O dönem Başbakan olan Cumhurbaşkanı Erdoğan, masanın başında tek başına otururken, sağ tarafında Genelkurmay Başkanvekili ve Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Necdet Özel, dönemin Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz yer aldı.
2- YAŞ üyelerinde önemli değişiklikler
Yüksek Askeri Şura’nın yapısındaki en büyük değişiklik ise FETÖ’nün 15 Temmuz darbe girişiminin ardından yaşandı. Düzenlemeyle başbakan yardımcılarının yanı sıra adalet, dış ve içişleri bakanları da toplantılara katılmaya başladı, ordu ve donanma komutanlarının ise şura üyelikleri kaldırıldı. Böylelikle başbakan başkanlığında toplanan şuranın üyeleri, genelkurmay başkanı, başbakan yardımcıları, adalet bakanı, dışişleri bakanı, içişleri bakanı, milli savunma bakanı ve kuvvet komutanları olarak yeniden belirlendi.
3- YAŞ’ın toplanma zamanı değişti
Şura toplantılarının ağustos ayında yapılması zorunluluğu kaldırıldı. Bunun yerine toplantının başbakanın çağrısıyla ihtiyaç duyulan zamanlarda yapılması kararlaştırıldı. Değişiklikle ayrıca daha önce Genelkurmay Başkanlığınca yürütülen şuranın sekretarya hizmetlerini yürütme görevi Milli Savunma Bakanlığına devredildi.
Önceden kuvvet komutanlığı yapma şartı bulunan Genelkurmay Başkanlığı için ise orgeneral rütbesinde bulunmak yeterli sayıldı.
4- YAŞ toplantısı Genelkurmay Karargahı’ndan çıktı
Daha önce Genelkurmay Başkanlığındaki “Çakmak Salonu”nda yapılan “çok gizli” nitelikli şura toplantısı, Genelkurmay Karargahı dışına üçüncü kez taşınmış oldu.
Çankaya Köşkü’ndeki ilk şura toplantısı, FETÖ’nün 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında Başbakan Binali Yıldırım başkanlığında 28 Temmuz 2016’da gerçekleştirilmişti. Yıldırım başkanlığında Çankaya Köşkü’ndeki ikinci şura toplantısı ise 23 Ağustos 2016’da yapılmıştı.
5- Toplantıda alınan kararlar Cumhurbaşkanı’na sunulacak
Yüksek Askeri Şura toplantısında alınan kararlar rapor halinde Başbakan Binali Yıldırım tarafından Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sunulacak. Rütbe değişiklikleri Cumhurbaşkanı’nın onayının ardından yürürlüğe girecek.
Yüksek Askeri Şura (YAŞ) nedir?
Yüksek Askeri Şûraya da kısaca YAŞ Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı’na bağlı Türkiye’de başkent Ankara’da yalnızca barış zamanlarında görev yapmak üzere kurulmuş olan kuruldur.
Kurulun görevleri 17 Temmuz 1972 tarihinde TBMM’de kabul edilerek 26 Temmuz 1972 tarihinde 14257 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Yüksek Askeri Şûranın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun” ile belirlenmiştir. Bu yasanın üçüncü maddesi uyarınca görevleri arasında Genelkurmay Başkanlığı tarafından hazırlanan stratejik konseptin yeniden gözden geçirilmesi, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ana program ve hedefleri hakkında görüş bildirilmesi, yine TSK hakkında önemi bulunan kanun, tüzük ve yönetmelik taslaklarını incelemek ve görüşmek ile lüzumu görülen diğer konular hakkında görüş bildirmek bulunmaktadır. Ayrıca Yüksek Askeri Şûra kendisine diğer kanunlar ile verilen görevleri de yerine getirir.
Türk Silahlı Kuvvetleri’ne ait her türlü önemli meseleleri inceler, bunlarla ilgili prensip kararları alır, savaş gücü çalışmaları vb. konularda hükumete gerekli tavsiyelerde bulunur, silahlı kuvvetlere ait kanun tasarılarını, silahlı kuvvetlerin en yüksek kurulu olarak görüşür ve tasarılara son şeklini verir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası gereğince Başbakan’ın başkanlık ettiği Şûra’ya, Genelkurmay Başkanı, Milli Savunma Bakanı, Kuvvet Komutanları, Jandarma Genel Komutanı ile TSK’ya mensup tüm Orgeneral/Oramiral rütbesindeki komutanlar katılır. Genel sekreteri Genelkurmay II. Başkanıdır.
YAŞ kurulu ilk olarak 1972 yılında toplandı
Her yıl iki defa olağan şekilde yapılan YAŞ’ın toplantılarından ilki Ağustos ayının ilk haftasında, diğeri ise Genelkurmay Başkanlığı’nın belirleyeceği bir tarihte yapılmaktadır. Yine Genelkurmay Başkanının istemi üzerine ise aynı yıl içerisinde tekrar toplanabilir. Şûra’da, Türk Silahlı Kuvvetleri’ne mensup albayların general ya da amiralliğe terfileri ile bir üst rütbeye terfi edecek general ve amirallerin durumları görüşülür. Ayrıca çeşitli nedenlerden dolayı TSK’dan ihraç edilecek personel için de karar verilme merciidir.
Genelkurmay ikinci başkanı toplantının genel sekreteri konumundadır ve toplantıda alınan kararlar Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmasının ardından yürürlüğe konulur. Toplantıda alınan kararların veya açıklanması yasak olmakla birlikte; kurulun kararı doğrultusunda açıklanması gereken hususlar genel sekreter tarafından kamu ile paylaşılır.
Başbakan Şura Başkanı
TSK’daki amiraller ile generallerin yükselme ve emeklilik durumlarının da karara bağlandığı kurul toplantılarına şûra üyelerinden bu durumları oylanacak olan general ve amirallerden daha düşük veya eşidi konumda olan üyeler katılamazlar. Ayrıca kurula özür durumu olarak katılmayacaklar, bu durumlarını genel sekreterliğe toplantı gününden önce bildirirler. Yüksek Askeri Şûra’nın başkanı Türkiye Cumhuriyeti Başbakanıdır. Başbakanın bulunmadığı durumlarda ise toplantıya Genelkurmay Başkanı başkanlık eder. Kurulun üyeleri ise Milli Savunma Bakanı, TSK’daki kuvvet komutanları, Ordu Komutanları, Jandarma Genel Komutanı, Donanma Komutanı ile TSK’da görev yapan orgeneral ve oramirallerdir.
YAŞ yargı denetimi dışındadır
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Yüksek Askeri Şûra kararlarının yargı denetimi dışında olduğu 5982 sayılı yasa ile eklenmiştir. Ancak buna bir istisna getirilerek terfiler ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma kararları hariç tutulmuştur.
Yüksek Askeri Şûra 2014 yılına kadar TSK’da disiplinsizlik yapanları veya irtica gibi nedenlerden dolayı haklarında işlem yapılan Subay, Astsubay ve Uzman Jandarmalardan, 92’inci madde kapsamında ihraç için kurula sevk edilenlerin de ayırma kararlarını uygular. Ancak 2013 yılında çıkarılan yeni 6413 sayılı TSK Disiplin Kanunu doğrultusunda, 2014 yılında YAŞ kararlarını ilgilendiren yedi yönetmelikte düzenleme yapıldı.
İrtica maddesi çıkartıldı
Yapılan düzenleme ile irtica ve ahlaki durum nedeniyle ayırma konularını düzenleyen maddeler yasadan çıkarıldı. Bu kapsamda; günümüzde TSK’da disiplinsizlik suçunu işleyen rütbeli personel hakkında işlemlerin yapılabilmesi için kuvvet komutanlıkları bünyesinde disiplin kurullarının oluşturulması amacıyla TSK Yüksek Disiplin Kurulları Yönetmeliği yayımlanmıştır. General ve amirallerin disiplinsizlikleri ile ilgili cezaların verilmesi ise oluşturulan Genelkurmay Başkanlığı Yüksek Disiplin Kurulu’na verildi.
Subay, Astsubay, Uzman Jandarma, Uzman Erbaşlar ile sözleşmeli Erbaş ve Erler hakkında uygulanacak silahlı kuvvetlerden ayırma cezası ile ilgili hususlar 6413 sayılı TSK Disiplin Kanunu’nun 13’üncü maddesinde belirtilmiştir. Ancak bu değişiklik medya tarafından haber yapılmasına rağmen, 2014 yılı itibarıyla hala YAŞ toplanıyor konulu yapılan haberlerin neredeyse tamamında disiplinsizlik nedeniyle (hatta kaldırıldığı halde ahlaki durum da eklenerek) ayrılacak personel hakkında kurulun görüşme yapılacağı belirtilmektedir.
15 Temmuz darbe girişimi sonrası
2016 Türkiye askeri darbe girişiminden sonra ilan edilen OHAL kapsamında 31 Temmuz 2016 tarihinde açıklanan Kanun Hükmündeki Kararname gereğince Başbakan Yardımcıları, Adalet, İçişleri ve Dışışleri Bakanları da Şûra üyesi oldu. Madde 2 – (Değişik: 25/7/2016-KHK-669/45 md.) Yüksek Askeri Şûranın üyeleri; Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Başbakan Yardımcıları, Adalet Bakanı, Dışişleri Bakanı, İçişleri Bakanı ve Milli Savunma Bakanı ile Kuvvet Komutanlarıdır.
Yüksek Askeri Şura üyeleri (YAŞ) üyeleri kimlerden oluşur?
- Başbakan (Şûra Başkanı)
- Başbakan Yardımcıları
- Milli Savunma Bakanı
- İçişleri Bakanı
- Adalet Bakanı
- Dışişleri Bakanı
- TSK Genelkurmay Başkanı
- Türk Kara Kuvvetleri Komutanı
- Türk Deniz Kuvvetleri Komutanı
- Türk Hava Kuvvetleri Komutanı
