Kolon kanseri, kalın bağırsak kanseri belirtileri neler? İyi huylu tümörler riskli mi? Kolonoskopi nedir? Hangi durumlarda nasıl yapılır?
Hem ülkemizde hem de dünyada sık görülen kanser türlerinden biri olan kolon kanserinin neredeyse yüzde 90’dan fazlası polipten gelişiyor. Yapılan araştırmalara göre, bir insanın ömrü boyunca kolon kanserine yakalanma riski yaklaşık yüzde 5.5.
Türkiye’de ve özellikle Batılı ülkelerde oldukça yaygın hale gelen kolon kanserinde en büyük tehdidin toplumun konuya ilgili yeterli bilgiye sahip olmaması olduğunu söyleyen Prof. Dr. Fatih Ağalar, kolon kanseri korunma ve tarama yöntemlerini, beslenmenin önemini anlattı.
Genetik yatkınlık çok önemli
Kolon kanserinin ortaya çıkmasında genetik faktörler diğer kanserlere göre daha fazla etkili oluyor. Yaklaşık yüzde 90’ı ise kalın bağırsaktaki polipler (iyi huylu tümörler) nedeniyle başlıyor. Genetik yatkınlığa neden olan hastalıklarda farklılıklar göstermekle birlikte genel olarak bu ailelerde takipler sık yapılmalıdır.
Bazı ailevi kolon ve rektum kanseri sendromlarında hastalığın oluşma oranı o denli yüksektir ki bu aile bireylerinde, kılavuzların önerdiği zaman ve şekilde, koruyucu olarak kalın bağırsağın çıkarılması işlemi gerekir.
Kolon kanserinin önlenmesi açısından düzeltilebilir risk faktörleri içinde aşırı kilolu olmak, aşırı alkol tüketimi, sigara kullanımı, proteinden zengin diyetler, fazla miktarda kırmızı et tüketimi sedanter yaşantı gibi faktörler sayılabilir. Bu risk faktörleri düzeltildiğinde kolon kanserine yakalanma riski azalacaktır.
Kolon kanseri tarama testlerini ihmal etmeyin
Kolon kanseri taramasında en kolay yöntem; dışkıda gözle görülemeyecek kadar az miktardaki kanın saptanması için yapılan “gizli kan testi”. Ancak bu yöntem her polipi ya da kanseri yakalayamayabiliyor.
Bu nedenle daha güvenilir başka testlerle birlikte kullanılması gerekiyor. Daha ileri bir yöntem olan sigmoidoskopi ise bağırsağın makattan itibaren son 60 cm’lik kısmının optik cihazla incelenmesi anlamına geliyor. Daha riskli bireylerde ise tüm kalın bağırsağın incelendiği kolonoskopiden yararlanılıyor.
Kolonoskopi nedir?
Kolonoskopi; kalın bağırsak içindeki lezyonları ve patolojileri ortaya koymada büyük yarar sağlayan ve “altın standart” kabul edilen bir yöntem.
Normal riskli bireylerin 40 yaşından itibaren yılda bir dışkıda gizli kan testi, 50 ile 70 yaş arasında olanların ise her beş yılda bir sigmoidoskopi yaptırılması öneriliyor.
Kansere dönüşme riski yüksek olan poliplerin temizlenmesi ve uygun aralarla izlem, kolon kanserinden korunmada önem taşıyor. Bugün 60 yaş üzerindeki insanların yaklaşık yüzde 40 ile 50’sinde polipe rastlanıyor ve bu oran yaşla birlikte artıyor.
Risk grubundaki bir kişide eğer tarama kolonoskopisinde bir veya birkaç küçük polip varsa, kolonoskopi düzgün yapıldıysa ve polipler tamamen alındıysa, bu hastanın riski toplumdaki ortalama riskle aynı düzey yani yaklaşık olarak yüzde 5.5 oluyor.
Kanser gelişimi önlenebilir
Kolon kanseri için ailesel risk faktörleri veya izlenmesi gereken risk faktörleri bilinir ve kişilerde buna yönelik uygun kontroller yapılırsa, kanser gelişmesinin büyük oranda önlenebileceğini veya kanserlerin erken evrede yakalanıp daha kolay tedavi edilebileceğini bildirmektedir.
Ailesinde genetik yatkınlık bulunanlarda, örneğin kalın bağırsak kanseri veya kalın bağırsak kanseri ile genetik ilişkili olabilen diğer kanserli bireylerin meme, rahim kanseri, yumurtalık kanseri tiroid kanseri, gibi kanseri olanlarda kolonoskopik taramaya başlama yaşı daha erken ve kontroller daha sık önerilebilmektedir.
50 yaşından sonra kolon kanseri taraması şart
Poliplerin görülme sıklığı yaşla birlikte artar. Toplumda herhangi bir riski bulunmayan sağlıklı bireylerde kolon kanseri taramasına 50 yaşından sonra başlanır. Böyle averaj riske sahip bir bireyde 50 yaşından sonra yapılan bir tarama kolonoskopisi “eğer tamamen normal sonuç vermiş ise” kişiyi yaklaşık 8- 10 sene koruyabilir.
Ancak; risk faktörü bulunanlarda veya daha önceki kolonoskopisinde polip varlığı olanlarda, ailesinde kolon kanseri bulunanlarda, özelikle birinci derece akrabalarında adenomatöz polip bulunanlarda, kolonoskopik tarama sıklığı değişkenlik gösterir.
Tarama kolonskopisinde Polip saptanmayan, risksiz bireylerde ikinci tarama kolonoskopisi için acele etmeye gerek yoktur. Ailevi riski olanlarda ya da kolonoskopide polip saptananlarda ikinci tarama kolonoskopi için gereken süre, polibin türüne, büyüklüğüne, sayısına ve polibin içindeki yapıya göre tarama belirlenir.
Kolon kanseri tehlikeli mi?
Erken teşhisin çok önemli olduğu kolon kanseri, belirti vermeyen ve yavaş ilerleyen bir kanser türü. Özellikle 50 yaş ve üzerindeki kişilerde görülen bu kanser erken teşhisle tedavi edilebiliyor. Kolon kanseri dünyada 2. ya da 3. sıklıkta görülen kanserler arasında yer alıyor.
Kolon kanserinin belirtileri nelerdir?
- Kansızlık
- Ele gelen kitle
- Rektal kanama
- Dışkıda kan
- Büyük abdest çapında incelme
- Büyük abdest düzeninin değişmesi
- Tuvalete gidip rahatlayamama
- 15 günden uzun süren karın ağrısı
