Son zamanlarda ülkenin gündeminden düşmek bilmeyen S-400 füzeleri hakkında hepimiz sürekli bir şeyler duymaya devam ediyoruz. S-400 füzeleri nedir? Türkiye neden bu sistemlere ihtiyaç duymaktadır? Kalıcı çözüm nedir? SAMP/T nedir?
Hava Savunma Şemsiyesi nedir?
Güçlü ülkeler çeşitli askeri tehditlere karşı her zaman önlemler almışlardır. Sınırların korunması, denizlerin gözetlenmesi ve stratejik noktaların korunması milli güvenlik için önemli adımlardır. Fakat bir o kadar da diğer önlemler kadar önemli olan da, hava sahasının güvenliğidir. Türkiye, 3 kıtanın birleştiği yüksek değere sahip bir jeopolitik noktada yer almakta.
Bu konumun getirdiği yükümlülüklerden birisi de artan savunma ihtiyaçları oluyor. Hava savunma şemsiyesi, bir ülkenin havadan gelecek tehditlere karşı savunma amacıyla kurduğu sofistike sistemlerden meydana gelmektedir. Havadan gelen tehditler uçak, İHA, seyir füzesi ya da balistik füzeler olarak ayrılmaktadırlar. İyi bir hava savunma şemsiyesi, ülkeyi bütün bu elementlerden korumakla yükümlüdür.
Türkiye’nin Hava Savunma Şemsiyesi için yaptığı girişimler (kronolojik)
2006: Savunma Sanayii İcra Komitesi tarafından, Türkiye’nin uzun dönem ihtiçaları da gözetilerek Kısa-Orta-Uzun menzilli hava savunma sistemlerinin (HSS) alımına karar verildi.
2009: Kısa ve Orta Menzilli sistemlerin ihalesi iptal edildi. Sadece uzun menzilli sistem alımına karar verildi.
2010: T-LORAMIDS (Turkish Long Range Air and Missile Defence System) ihalesi kapsamında ABD, İtalya/Fransa, Rusya ve Çin teklif verdi.
2011: HISAR-A ve HISAR-O isimli milli kısa ve orta menzilli HSS üretimi için sözleşme yapıldı.
2013: T-LORAMIDS ihalesi için Çin ile HSS sözleşmesinin ve şartlarının görüşmelerine başlandı.
2015: Çin ile yapılan HSS sözleşmesi iptal edildi. Başbakanlık yetkilileri Türkiye’nin “milli sistem” geliştirme yolunda ilerleyeceğini belirtti.
2016: Türkiye, hazır üretim S-400 HSS alımı için Rusya ile görüşmelerin başladığını açıkladı.
2017: Türkiye ile Rusya, S-400 HSS alımı için anlaştı. Türkiye, önödemeyi Rusya’ya yaptı. İlk sistemlerin 2019 yılında Türkiye’ye gelmesi bekleniyor. Türkiye her ne kadar teknoloji transferi ve ortak üretim gibi kritik isteklerde bulunduysa da, Rusya tarafından yapılan açıklamalarda sadece hazır alım olacağı, teknoloji transferinin söz konusu olmadığı belirtildi.
S-400’lerin yetenekleri nelerdir?
S-400’lerin Türkiye’ye büyük bir caydırıcılık kazandıracağı söylenmekte. Sistemin 400km’lik uzun menzili, birden fazla hedefi aynı anda takip ve imha edebilmesi ve pek çok tipte tehdide karşı cevap verebilmesi S-400’leri mevcut en iyi HSS’lerinden birisi yapıyor. Aşağıdaki grafikte (İngilizce) S-400 çalışma prensibini görebilirsiniz. İnfografik, bazı yabancı kesimler tarafından “ABD uçaklarını hedef gösteriyor” diye eleştirilmişti. Fakat aynı infografik, Rus uçağının vurulması ardından Suriye’ye S-400 konuşlandırdığında da kullanılmıştı. Bunu da en ufak detayın bile HSS gibi hassas projelerde ne boyutlarda yansımalar yaratabildiğinin görülmesi için açıklama gereksiniminde bulundum.
S-400’lerin getirdiği sorular ve sorunlar
S-400’lerin tek başına uzun vadede Türk HSS gereksinimlerini karşılamayacağı aşikar. Türkiye’nin savunma sanayii politikalarında ise “milli üretim” ve “milli katkı” prensiplerini ön planda tutması, akıllara yeni sorular getiriyor. S-400’lerden sonraki aşama ne olacak?
Türkiye, uzun zamandır milli imkanlarla üretilmiş HSS’lerin hayalini kurmakta. Bunun için Hisar-A ve Hisar-O girişimleri son aşamalara yaklaşırken, yerli imkanlarla üretilmiş Stinger sistemlerinin çoktan kullanılmaya başlandı. S-400’lerin alımına NATO müttefiklerinden büyük eleştiriler yöneltilmişti.
Sistemlerin NATO ağlarına bağlanamayacağı, entegre HSS hedefine uymayacağı ve Kırım’ın ilhakı sonrası Rusya’ya yöneltilen “silah almama politikasını” ihlal edeceği şeklindeki eleştiriler ve yorumlar Türk basınında da geniş yer buldu. Her ne kadar Türkiye gerek ABD gerek ise İtalyan/Fransız üretimi füzelere ilgi duyduysa da, gerekli indirimler yapılmadığı ve yasama organlarından izinler alınamadığı için T-LORAMIDS ihalesinde NATO müttefikleri sonuçsuz kalmışlardı.
SAMP/T ve Türkiye
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, 20 Eylül’de yaptığı basın açıklamasında Türkiye’nin İtalya ve Fransa ile ortak olarak SAMP/T HSS üretimi için girişimlere başladığını belirtmişti. Stoltenberg ayrıca bu hamlenin Türkiye’nin NATO’ya olan bağlılığının “sözde” kalmadığı ve harekete geçtiğinin açık bir göstergesi olduğunun altını çizdi. Peki SAMP/T nedir ve neden NATO için bu kadar önemlidir?
SAMP/T Orta ve Uzun Menzilli HSS olarak anılmaktadır. Geliştirme aşamaları hala devam etmekte olan sistem, an itibariyle Türkiye’de Kahramanmaraş’ta İtalyan birlikleri tarafından NATO üyelerinin hava savunması kapsamınca konuşlanmış bulunmaktadır. SAMP/T sistemleri gerek bağımsız, gerekse NATO sistemlerine bağlı/adapte bir şekilde görevlerini icra edebilmektedirler.
S-400’lere kıyasla bu sistemlerin NATO genel ağına entegrasyonu, Türkiye için daha iyi ve daha hızlı hava savunma kabiliyeti demektir. Türkiye ise SAMP/T sistemlerine hala daha geliştirme aşamasında olduğu için büyük ilgi duyuyor. Aster 30 tipi füzelerin yeni nesillerinin Ar-Ge çalışmaları devam ederken, Türkiye ise İtalya ve Fransa ile Ar-Ge ortağı olmak için girişimlere çoktan başladı. SAMP/T’nin ayrıca deniz platformlarına da entegre edilebilmesi TF-2000 sınıfı “Hava Savunma Harbi Fırkateyni” projesi için de iyi bir aday olması anlamına geliyor. İlk geminin 2023 yılında hizmete girmesi beklenirken, Aster 15/30 tipi füzelerin TF-2000’de kullanım için bir diğer rakibi ise RIM-156 SM-2 Block IV.
SAMP/T Teknik Özellikleri
- Tam ismi: Aster 30 SAMP/T (sol-air moyenne portée terrestre or surface-to-air medium range / land)
- Hedefler: İHA, SİHA, Savaş Uçakları, Balistik Füzeler ve Seyir Füzeleri
- Maksimum Menzil: +/- 100km
- Angajman İrtifası: 0.05km-20km
- Füze Hızı: Mach 4.5 (1.4km/saniye)
- Radar: 360º Thales Arabel Radar (600 km menzil)
Mevcut HSS Durumu
Her ne kadar S-400’ler ve SAMP/T’ler için girişimler olsa da, mevcut durumda Türkiye’nin hava savunması zayıf kalmakta. Hisar-A ve Hisar-O’nun hala test aşamasında olması, KORKUT sistemlerinin Mayıs 2018’e kadar teslim edilmeyecek olması, Stinger’ların alçak irtifa ve düşük menzil ile sınırlı olması, Hawk sistemlerinin teknolojik olarak yetersiz kalması ve Rapier füzelerinin de bir o kadar eski ve güncel tehditlere karşı etkisiz kalması büyük bir endişe sebebi.
Mevcut durumda Türkiye’nin hava savunma ihtiyaçları çoğunlukla NATO müttefikleri tarafından karşılanmakta. Suriye’den gelebilecek balistik füze tehdidine karşı Güney sınırı boyunca Patriot ve SAMP/T sistemleri müttefik ülkeler tarafından konuşlandırılmış bulunmakta. Fakat hala ülke çapında işleyen entegre bir HSS olmaması endişe kaynağı olmaya devam ediyor. Umuyoruz şimdi atılan adımlar gelecekte Türkiye’nin hava savunmasını caydırıcı ve etkili bir noktaya getirebilir. (Kaynak: Aster 30 SAMP/T, SAMP/T, Arda Mevlütoğlu, ROKETSAN, ASELSAN)
