Son dönemde popülerliği ile oldukça tartışılan glüten ve glutensiz beslenme ile yiyeceklerin üzerinde daha sık görmeye başladığımız “gluten free” ürünler bir trend mi yoksa gluten gerçekten sağlığa zararlı mı, gluten intoleransı nedir?
Glutensiz Diyetler Sağlığı Nasıl Etkiliyor?
Gluten ve çölyak hastalığı nedir?
Gluten; buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahıllar ve bu tahıllardan elde edilen ürünlerde bulunan bir protein olarak, genetik ve çevresel etmenlere de bağlı şekilde bazı bireylerin sindirmekte zorlandığı ya da hiç sindiremediği bir protein cinsi. Bu durum da çölyak hastalığı olarak da bilinen gluten enteropatisine veya gluten intoleransına yol açabiliyor.
Alerjik bir sindirim sistemi hastalığı olan çölyakta gluten, ince bağırsak duvarlarında bulunan sindirimden sorumlu villuslarda hasarlar meydana getirebiliyor ve bu hasarlar, mide bağırsak sisteminde sorunlara ve inflamasyona (yangı) neden olabiliyor.
Çölyak tanısı konan hastalardaki semptomlar, bireylerin beslenmesinden gluten çıkarılarak tedavi edilmekte ve glutensiz diyette, buğday, arpa, çavdar ve yulaf içeren besinlerin yanı sıra gluten içerebilecek diğer ürünler de tüketilmemektedir.
Gluten intoleransı nedir?
Çölyak hastalığındaki gibi bağırsak hasarı veya alerjik bir yanıtın oluşmadığı gluten intoleransı eğer önlem alınmazsa hayat kalitesini düşürebilen sindirim sistemi sorunlarıyla kendini gösterebiliyor.
Gluten intoleransı olan bireyler gluten tükettiklerinde oluşan sindirim sistemi sorunlarını gözlemliyorlar. Ve bu belirtileri hekimleri ile paylaşarak uygun görülürse glutensiz diyet uygulayabiliyorlar. Gluten intoleransı olan bireyler, gluten içeren yiyecek ve ürünlerden kaçınma konusunda çölyak hastaları kadar katı bir yaklaşıma gerek duymayabiliyorlar.
Sağlıklı bireyler için glutensiz beslenme ne anlama geliyor?
Gluten enteropatisi veya intoleransı olmayan sağlıklı bireylerde, zayıflama amaçlı veya farklı amaçlarla glutensiz diyet uygulamak çeşitli beslenme ve sağlık sorunlarına yol açabiliyor
Harvard Üniversitesi’nde yürütülen çalışma ile 110 binden fazla sağlıklı birey 25 yıl süreyle izlenmiş. Çölyak hastası olmayan bireylerde glutensiz beslenmenin kronik hastalık riski arasındaki ilişki incelenmiş. Araştırmaya göre glütensiz beslenmeye bağlı olarak tam tahılları tüketmeyen bireylerde, kalp hastalığı görülme riskinin arttığını ortaya koyuyor.
Amerikan Kalp Birliği’nin 2017 raporunda ise glutensiz beslenmenin şeker hastalığı riskini %13 oranında arttırabileceği bildiriliyor.
Bilim otoriteleri glutensiz diyetlerde tahıl ve tam tahıl tüketiminden uzak durulmasını öneriyor. Ayrıca posa ve B grubu vitaminler ile bazı minerallerin alımında kısıtlamaya gidilmesi nedeniyle beslenme yetersizliklerinin görülebileceğini söylüyor. Yeterli ve dengeli beslenmenin önemli bir bileşeni olan tahılların ve özellikle tam tahılların beslenme düzeninde tüketilmesi gerektiğinin önemle altını çiziyor.
Harvard Üniversitesi Profesörü Dr. Leffler ve birçok meslektaşı gluten intoleransı veya çölyak hastalığı olmayan kişilerin, gluten tüketmesinde herhangi bir zarar olmadığını belirtiyor.
Gluteni beslenme şeklinden çıkararak bağışıklık sisteminin daha az yorulacağını düşünen kişiler daha fazla enerjik ve sağlıklı hissettiklerini, üstelik daha kolay kilo kaybettiklerini söylüyor olabilirler.
Yani temel olarak glutensiz beslenme veya gluten diyeti; ekmek, bisküvi, pasta, makarna, pizza gibi her türlü unlu mamulü, paketli birçok ürünü (donmuş sebzeler, hazır soslar gibi) ve bira gibi gluten içeren içecekleri kesmek anlamına geliyor. Sıraladığımız besinler zaten sağlığımız üzerinde pek olumlu etkisi olmayan besinler olduğu için bu beslenme şekli glutensiz ve daha sağlıklı bir beslenme tarzını da desteklemiş oluyor.
