24 Haziran seçimlerinden, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yemin ederek göreve başlamasının akabinde pek çok yeni KHK ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yayınlandı. Çıkartılan KHK’lardan özellikle 700,702, 703 numaraları olanlar ve 16.07.2018 itibariyle çıkan toplam 12 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi göz önünde bulundurulduğunda bu kararnamelerin yüzlerce mevzuatta değişiklik yapıldığı görülmektedir.
Neden Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi?
Bunun en temel sebebi 16 Nisan 2017’de gerçekleştirilen referandum sonucunda sistem değişikliğine evet oyu çıkması neticesinde Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş yapılmasıdır.
Bu bağlamda değerlendirdiğimizde Anayasa’nın 104. maddesi uyarınca artık bağımsız kurumlar da dahil olmak üzere tüm Devlet üst kademesini Cumhurbaşkanı tek başına atayacaktır ve bu atamaların “usul ve esaslarını” da kendisi kararnamelerle belirleyebilecektir.
Nitekim Anayasa’nın 106.maddesi uyarınca Bakanlıkların kurulması/yetkilendirilmesi, teşkilatlarının kurulması CB Kararnamesi ile yapılacaktır. 123. Maddede ise Cumhurbaşkanı’na kamu tüzel kişiliği kurma yetkisi de verilmiştir. KHK ve Kararname içerikleri de tam olarak anayasanın bu maddeleri çerçevesinde çıkartılmaktadır.
KHK’lar bize ne anlatmak istiyor?
700, 702 ve 703 No’lu KHK’lara bakıldığında bunlar Mayıs 2018’deki Anayasa’ya uyum kapsamlı bir yetki yasası niteliğinde çıkarılmıştır. İlgili KHK’ların yetki yasası kapsamında sınırlarının çizilip çizilmediğine dair değerlendirme Anayasa Mahkemesinin alanındadır. Zira bu KHK’lar kanunlardaki pek çok düzenlemeyi iptal eder nitelikte olmuştur.
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri’nde (CBK) neler var?
1 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararname 7 ayrı kısım ve 539 maddeden oluşmuştur. ‘Cumhurbaşkanlığı Makamı, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Cumhurbaşkanına Vekalet, Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları, Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşları, Bakanlıklar, Cumhurbaşkanlığı Ofisleri ve Ortak Hükümler’ başlıklı bölümlerden oluşmaktadır. Bu kararname ile Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı ile Cumhurbaşkanlığı bünyesi altında oluşturulacak olan kurul ve ofislerin yapısı, Bakanlıkların teşkilat yapılanmaları ve bağlı kurum ile kuruluşlara dair esaslar ve usuller belirlenmiştir.
Kararname ile Cumhurbaşkanlığı’na bağlı olup kanunları Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri’ndeki hükümlere tabi olan kurum ve kuruluşlar belirlenerek; Devlet Arşivleri Başkanlığı, Devlet Denetleme Kurulu, Diyanet İşleri Başkanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, İletişim Başkanlığı, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı, Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı, Savunma Sanayi Başkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı ve Türkiye Varlık Fonu’nun Cumhurbaşkanlığı’na bağlı olmasına karar verildi.
Bunun yanında Cumhurbaşkanının başkanlık edeceği ve en az 3 üç üyeden oluşacak olan 9 ayrı politika kurulu kurulmasına karar verilmiştir. Kurullar:
-Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu,
-Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu,
– Ekonomi Politikaları Kurulu,
– Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu,
– Hukuk Politikaları Kurulu,
– Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu,
– Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu,
– Yerel Yönetim Politikaları Kurulu,
– Sosyal Politikalar Kurulu.
2 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
17 madde ve geçici 1 maddeden oluşan Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde, kararname kapsamında olan bazı kamu kurum ve kuruluşlarına ait kadro ve pozisyonların ihdası, iptali ve kullanımına dair esas ve usulleri düzenlendi.
3 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
15 madde ve geçici 1 maddeden oluşan Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usüllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ndeüst kademe kamu yöneticileri ile kamu kurum ve kuruluşlarında atama usullerine dair usul ve esaslar bulunuyor.
Kararname’nin 9. maddesinin ikinci fıkrasına göre, Genelkurmay Başkanlığı, Genelkurmay 2. Başkanlığı ve Kara Kuvvetleri Komutanlığına ait atama kararları da bulunmakla beraber atamaların 30 Ağustos’ta yapılması kuralına CB tarafından farklı bir tarih belirlenmesi istisnası da 8.madde ile getirildi.
4 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 802 maddeden oluşmaktadır.
Temelde, Adli Tıp Kurumunun kuruluş, görev ve yetkilerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Bunun yanında adalet işlerinde bilirkişilik görevi yapmak, adli tıp uzmanlığı ve yan dal uzmanlığı programları ile görev alanına giren konularda diğer adli bilimler alanlarında sempozyum, konferans ve benzeri etkinlikler düzenlemek ve bunlara ilişkin eğitim programları uygulamak üzere Adalet Bakanlığına bağlı Adli Tıp Kurumu kurulmuştur. Adalet Bakanlığı tarafından kuruma bağlı olarak Adli Tıp Kurumu grup başkanlıkları veya şube müdürlükleri kurulabilecektir. Adli Tıp Kurumu grup başkanlıkları bünyesinde bir veya daha çok adli tıp ihtisas dairesi bulunması ise zorunludur.
Ayrıca bu kararnamede 9 temmuzda yayımlanan 3 nolu üst kademe yöneticilerine dair kararnameye ek fıkra eklendi. Bilindiği üzere 9 temmuz tarihli düzenlemede rektörlük için tüm şartlar kaldırılmıştı. Bu kararname ile rektörlerin, en az 3 yıl profesörlük yapanlar arasından atanması kararlaştırıldı.
5 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
28 Maddeden oluşan Devlet Denetleme Kurulu’na ilişkin olan kararnamedir. Kurulun denetleme ve toplantı usulleri, raporlar ve raporlama süreçleri ve diğer işleyişleri CB tarafından çıkarılacak olan yönetmelikle belirlenecektir.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu yargı organları hariç tüm devlet kurumları, kamu sermayeli kurumlar, vakıf, dernek, meslek birlikleri ve sendikaları soruşturacak yetkilerle donatıldı. DDK, gerekirse yöneticileri görevden alabilecektir.
6 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin Teşkilat ve Görevleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 32 maddeden oluşmaktadır.
Kararnamede pek çok yerde atıfta bulunulmasına karşın, MGK üyelerinin kimlerden oluştuğuna dair bir ibare yer almadı. Atıfta bulunulan maddeler ve atıflar şöyledir:
3. madde: Kurul toplantılarına üyeler dışında, gündemin özelliğine göre ilgili bakan ve kişiler de çağrılarak bilgi ve görüş alınabilir.
4. madde: Kurulun gündemi Cumhurbaşkanı tarafından düzenlenir. Cumhurbaşkanı yardımcıları, kurul üyesi bakanlar ile diğer bakanlar ve Genelkurmay Başkanının gündeme girmesini istedikleri konular Genel Sekreter vasıtasıyla Cumhurbaşkanına iletilir.
5. madde: Genel Sekreterliğin görevleri şunlardır:… b) Cumhurbaşkanınca düzenlenen gündemi Kurul üyelerine dağıtmak
Konunun önem arz etmesinin sebebi ise MGK’nın teşkilat kanunu, 9 Temmuz 2018 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 703 sayılı KHK’nın 39. Maddesiyle: “MADDE 39- 9/11/1983 tarihli ve 2945 sayılı Milli Güvenlik Kurulu ve Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.” Şeklinde kaldırılmış olmasıdır. Zira ilgili kanunun 3.maddesi uyarınca Milli Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Başbakan yardımcıları, Adalet, Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri bakanları, Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanları ve Jandarma Genel Komutanından oluşmaktaydı. İlerleyen günlerde yeni bir kararname ile bu konunun açıklığa kavuşacağı düşünülmektedir.
7 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
14 maddelik Savunma Sanayii Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, başkanlığın kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektedir.
Cumhurbaşkanına bağlı ve tüzel kişiliği haiz Savunma Sanayii Başkanlığı kurulmuştur. Başkan, Başkanlığın en üst amiridir. Başkan bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde belirtilen hizmetlerin yürütülmesinden Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
Komite Cumhurbaşkanının daveti üzerine toplanır. Başkanlık personeli 14 Temmuz 1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümlerine tabidir.
8 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
11 Maddeden oluşan Yüksek Askeri Şûranın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne göre Yalnız barış zamanında görev yapmak üzere Başkent’te Yüksek Askeri Şura kurulmuştur.
Yüksek Askeri Şuranın üyeleri; Cumhurbaşkanı Yardımcıları, Adalet Bakanı, Dışişleri Bakanı, İçişleri Bakanı, Hazine ve Maliye Bakanı, Milli Eğitim Bakanı, Milli Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı ile Kuvvet Komutanlarıdır.
Yüksek Askeri Şura, Cumhurbaşkanının başkan olarak belirleyeceği Cumhurbaşkanı Yardımcısının çağrısı ile yılda en az bir kez toplanır. Yüksek Askeri Şura, bütün üyelerin katılması ile toplanır.
9 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 10 maddeden oluşmaktadır.
Bu kararnameye göre Milletlerarası andlaşmaların parafe edilmesi, imzalanması, nota teatisine konu teşkil etmesi veya bu andlaşmalara katılma bildirilerinin yapılması için atanacak Türkiye Cumhuriyeti temsilcileri ve bu temsilcilerin yetkileri, Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir. Bu kararlar, Resmi Gazete’de yayımlanmaz.
Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmalar Cumhurbaşkanı kararı ile onaylanır.
Milletlerarası andlaşmaların onaylanması, bunların feshini ihbar etmemek suretiyle yürürlük süresini uzatma, Türkiye Cumhuriyetini bağlayan bir milletlerarası andlaşmanın belli hükümlerinin yürürlüğe konulması için gerekli bildirileri yapma, milletlerarası andlaşmaların uygulama alanının değiştiğini tespit etme, bunların hükümlerinin uygulanmasını durdurma ve bunları sona erdirme, Cumhurbaşkanı kararı ile olur.
10 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
11 maddeden oluşan Resmî Gazete Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin amacı Türkiye Cumhuriyeri Resmi Gazete’sinin içeriği ile yayımlanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Resmi Gazete, internet ortamında Cumhurbaşkanlığınca yayınlanır. Lüzum görüldüğü takdirde, ihtiyaç duyulan sayıda basılı ortamda da yayımlanabilir.
Resmi Gazete, 17 Mart1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda belirtilen ulusal bayram ve genel tatil günleri dışında, her gün yayımlanır. Hizmetin gerektirdiği hallerde ulusal bayram ve genel tatil günlerinde de Resmi Gazete yayımlanabilir. Hizmetin gerektirdiği hallerde, aynı gün içerisinde aynı sayıyı taşımak kaydıyla ”Mükerrer” şerhi verilerek birden çok Resmi Gazete yayımlanabilir.
11 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
30 maddelik Devlet Arşivleri Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, bu başkanlığın kuruluş, görev ve yetkilerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Bu kararname, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı hariç olmak üzere 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli cetvellerde yer alan kamu idarelerini, Genelkurmay Başkanlığını, Kuvvet Komutanlıklarını, mahalli idareler (köyler hariç) ve bunların bağlı kuruluşlarını, kamu tüzel kişiliğini haiz diğer kurum, kuruluş, enstitü, teşebbüs, teşekkül, birlik, fon gibi adlarla kurulmuş olan bütün kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını, vergi muafiyeti tanınan vakıfları ve kamu yararına çalışan dernekleri kapsar.
Devlet Arşivleri Başkanlığı’nın görevleri, Başkanlık, kamu, özel ve yurt dışı arşivlerinde bulunan devlet, millet hayatını ilgilendiren belgeleri tespit ve tescil, sertifikalandırma, gerektiğinde ise satın alarak devlet arşivlerine kazandırma şeklinde belirlenmiştir.
Başkanlık, arşiv belgelerinin tahribini önleyecek tedbirleri alacak, arşiv laboratuvarı kuracak veya laboratuvar hizmeti satın alacak; bunların tamir, konservasyon ve restorasyonunu yapacak, dijitalleştirme faaliyetleri yürütecektir.
12 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 21 maddeden oluşan, Milli Saraylar İdaresi Başkanlığının kuruluş görev ve yetkilerini esas alan kararnamedir.
Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı’nın görevi ise saray, köşk ve kasırlar ile bunlara bağlı taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının tespiti, tasnifi, periyodik bakımı, muhafazası, restorasyonu ve tanıtımı şeklinde düzenlenmiştir.
