Kolorektal kanser nedir? Belirtileri tanı ve tedavi yöntemleri neler?

Kolorektal kanser tedavisinde umut vaat eden yeni tedavi yöntemi ile bir yıllık genel sağkalım oranının yüzde 62 olarak gözlendi.

Kolorektal kanser nedir? Belirtileri tanı ve tedavi yöntemleri neler?

Bir kalınbarsak hastalığı olan kolorektal kanser, hem erkekler hem de kadınlarda en sık karşılaşılan kanserler arasındadır; tüm kanserlerin yaklaşık %15’ini oluşturuyor.

Pierre Fabre İlaç ve Array BioPharma’nın kolorektal kanserde ortaklaşa gerçekleştirdikleri araştırma sonuçları, geçtiğimiz günlerde İspanya’da yapılan ESMO 20. Dünya Gastrointestinal Kanser Kongresi’nde açıklandı.

Kolorektal kanserde risk faktörleri neler?

Gerçek nedeni bilinmemekle birlikte, kolorektal kanser riskini artıran bazı risk faktörleri olduğu araştırmalar ile gösterilmiştir.

• Yaş. Kolorektal kanser yaş ilerledikçe daha fazla oranda görülmektedir. Bu kansere yakalananların çoğu 50 yaşın üzerindedir. Daha az sıklıkla olmasına karşın genç yaşlarda da görülebilmektedir.
• Beslenme. Kolorektal kanserin yağdan zengin, liften zayıf beslenme alışkanlıkları ile ilişkili olduğu gözlenmektedir.
• Polipler. Polipler, kalınbarsak iç duvarında habis olmayan doku büyümeleridir. 50 yaşın üzerinde sık karşılaşılmaktadır. Bazı tip poliplerin kanserleşme riski olduğu bilinmektedir. Seyrek karşılaşılan ailesel polipozis kolon ve rektumda yüzlerce polip oluşumuna yol açmaktadır. Tedavi edilmediği durumda ailesel polipozis kansere yol açmaktadır.
• Kişisel tıbbi öykü. Araştırmalar tıbbi özgeçmişinde yumurtalık, rahim ya da meme kanseri öyküsü olan kişilerde kolorektal kanser oluşma riskinin de yükseldiğini göstermektedir. Daha önce kolorektal kanser geçiren kişilerde de ikinci bir kolorektal kanser gelişme riskinin bulunduğu araştırmacılar tarafından bildirilmektedir.
• Ailenin tıbbi öyküsü. Anne-baba, kardeşler, çocuklar gibi birinci derece akrabalarda kolorektal kanser öyküsü bulunan kişilerde, özellikle de yakın akrabadaki kanser erken yaşta ortaya çıkmışsa, risk artmaktadır. Ailelerinde birden fazla kişide kolorektal kanser görülen kişilerde bu risk daha da büyümektedir.
• Ülseratif kolit. Ülseratif kolit hastalığı bulunan kişilerde kolorektal kanser riskinin arttığı bildirilmektedir.
  Bu risklerden bir ya da daha fazlasının bulunması, o kişide mutlaka kolorektal kanser gelişeceği anlamına gelmemektedir. Bu konuda her hangi bir endişe hissedenlerin hekimlerine başvurmaları yararlı olacaktır.

Kolorektal kanserde tarama ve erken tanı nasıl yapılır?

Araştırmalar kolorektal kanserin aşama aşama selim poliplerden geliştiğini göstermektedir. Poliplerin erken tanısı ve yok edilmesi kanseri önleyebilir. Araştırmacılar kanser oluşumunu önleyebilecek başka yöntemler olup olmadığı sorusu yanıtlamaya çalışmaktadır.

Bunlar arasında tütün ve mamüllerinin kullanılmasının terk edilmesi, sağlıklı beslenmeyi tamamlayıcı çeşitli besin ürünlerinin gıdalara eklenmesi, aspirin ve benzeri ilaçların düzenli kullanımı, alkol tüketiminin azaltılması, bedensel aktivitelerin artırılması gibi uygulamalar bulunmaktadır. Bazı çalışmalar kalorisi ve yağ içeriği düşük, lif oranı yüksek beslenme biçimlerinin kolorektal kanser riskini düşürdüğünü göstermektedir.

Araştırmacılar genetik (ailesel geçiş gösteren) özelliklerin de kanser oluşumunda etkili olduğunu göstermişti. Kolorektal kanserin sık rastlandığı ailelerin bu konuda danışmanlık alması yararlıdır. Özellikle risk faktörü taşıyan kişilerin, hekimleri ile görüşmelerinde fayda vardır.

• Gaytada gizli kan testi (GGK). Bu test dışkıda gözle görülemeyen, gizli kanama bulgularını araştırmaktadır. Bazı kanserlerde kalınbarsaktaki poliplerden küçük kanamalar olabilmekte, aşikar olmayan bu kanamalar GGK testi ile saptanabilmektedir.
• Sigmoidoskopi. Rektum ve alt kolon (sigmoid kolon) muayenesinde ışıklandırılmış bir alet olan sigmoidoskop kullanılmaktadır.
• Kolonoskopi. Rektum ve tüm kolonun muayenesinde ışıklandırılmış bir alet olan kolonoskop kullanılmaktadır.
• Çift kontrast baryum lavmanlı kolon filmi. Lavman yolu ile baryum verilen hastanın X ışını kullanılarak bir seri filmi çekilmektedir. Bu filmlerde kolon ve rektumun hatları görülebilmektedir.
• Parmakla rektum muayenesi. Bu muayenede doktor, eldivenli ve ilaçla kayganlaştırılmış parmağını kullanarak rektumu muayene eder.

Kolorektal kanserin belirtileri neler?

Kolorektal kanserlerin en sık rastlanan belirti ve bulguları şunlardır:

• Barsak alışkanlıklarında değişiklikler
• İshal, kabızlık, ya da barsağın tam olarak boşaltılamadığı duygusu
• Dışkıda parlak kırmızı ya da koyu renkte kan görülmesi
• Normalde olduğundan daha dar (ince formda) dışkı
• Genel batın rahatsızlığı (sık gaz ağrıları, şişkinlik, sancılar)
• Nedensiz kilo kayıpları
• Süreklilik gösteren yorgunluk
• Kusma

Bu tür belirtilerin kolorektal kanserle ilişkisi olabileceği akılda tutulmalıdır. Ancak bu belirti ve bulgular kolorektal kanser dışında nedenlerle de ortaya çıkabilir. Her türlü durumda bu ayrımı mutlaka bir hekim yapmalıdır.

Kolorektal kanser tanısı

Hekim tanı koymadan önce ayrıntılı bir tıbbi öykü alır ve fizik muayene yapar. Daha sonra gerekli görülen tanısal testler uygulanır.

• Çift kontrast baryum lavmanlı kolon filmi gibi X-ışınlı görüntüleme tetkiklerine başvurulabilir.
• Sigmoidoskopi: Rektum ve alt kolon (sigmoid kolon) bölgesi değerlendirilir. Genellikle işlem sırasında doku örnekleri alınıp patolojide değerlendirilir.
• Kolonoskopi: Rektum ve tüm kolonun değerlendirildiği bir yöntemdir. Genellikle işlem sırasında doku örnekleri alınıp patolojide değerlendirilir.
• Polipektomi: Sigmoidoskopi ve kolonoskopi sırasında poliplerin çıkarılması işlemidir.
• Biyopsi: Alınan doku örneklerinin mikroskop altında değerlendirilmesidir.

Kolorektal kanserin evrelendirmesi

Eğer tanı kanserse, hastalığın evresini belirlemek gerekecektir. Bu süreçte hastalığın vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığının da anlaşılması için dikkatli bir çaba harcanacaktır. Bu amaçla çok sayıda ek test yapmak gerekebilir.

• Evre 0. Kanser çok erken bir aşamadadır. Yalnızca kolon ya da rektum dokusunun iç bölümümdedir.
• Evre I. Kolon ya da rektumun iç duvarının büyük bölümünde tutulum vardır.
• Evre II. Kanser kolon ya da rektum dokularının dışına taşmıştır ancak henüz lenf bezi tutulumu bulunmamaktadır.
• Evre III. Kanser lenf bezlerine ulaşmıştır ancak henüz vücudun diğer bölgelerinde tutulum bulunmamaktadır.
• Evre IV. Kanser bedenin diğer bölgelerine yayılım göstermiştir. Kolorektal kanser en sık karaciğer ve/veya akciğerlere sıçramaktadır.
• Nüks. Nüks daha önce ortaya çıkmış ve tedavi edilmiş kanserin yeniden başlamasıdır. Hastalık kolon ya da rektumda başlayabileceği gibi, bedenin diğer bir bölgesinde de nüks edebilir.

Kolorektal kanser tedavisi

Tedavi esas olarak tümörün büyüklüğü, yerleşimi ve yaygınlığına göre biçimlendirilmektedir. Bazen birlikte de kullanılan farklı tedavi yöntemleri bulunmaktadır:

• Cerrahi. Cerrahi tedavinin amacı tümörün vücuttan uzaklaştırılmasıdır. En sık kullanılan tedavi yöntemidir. Ameliyat sırasında genellikle tümör, bir kısım sağlıklı kolon ve rektum ve çevresindeki lenf bezleri ile birlikte alınır. Çoğu durumda aradan tümörlü dokular çıkarıldıktan sonra kalan sağlıklı uçlar biraraya getirilebilmekte, ucuca bağlanabilmektedir. Bu gerçekleştirilemezse geçici ya da kalıcı biçimde bir “kolostomi” işlemi yapılmaktadır. Bu işlemde batın cildi üzerinde açıklık oluşturularak kolonun ucu buraya bağlanır. Bu açıklığa yerleştirilen değiştirilebilir plastik bir torba ile de kolondan çıkan atık maddeler toplanır. Geçici olan kolostomi uygulamalarında bu süreçte ameliyat sonrası dönem geçtikten ve barsak uçları yeniden birleştirme ameliyatına hazır hale geldikten sonra kolostomi açıklığı da kapatılır. Bazı hastalarda kolostomi kalıcı olmaktadır.
• Kemoterapi. İlaç kullanılarak kanser hücrelerinin tahrip edilmesi anlamına gelmektedir. Kanserli dokunun küçültülmesi, hastalık belirtilerinin azaltılması gibi nedenlerle de kullanılmaktadır. Kemoterapi yalnızca tümör bölgesinde değil, tümör dışı bölgedeki kanserli hücrelerde de etkili olmaktadır. Sistemik bir tedavi yöntemidir.
• Radyasyon Tedavisi (Radyoterapi). Yüksek enerjili ışınlar kullanılarak kanser hücrelerinin tahrip edilmesi için kullanılır. Bölgesel bir tedavi yöntemidir: Uygulandığı bölge üzerinde etkilidir. Kolorektal kanserlerde tümörün küçültülebilmesi için genellikle ameliyat öncesi dönemde de kullanılır. Ameliyat sonrasında da kalmış olabilecek kanserli hücrelerin ortadan kaldırılabilmesi için kullanılmaktadır. Radyoterapi ayrıca hastalık belirtilerinin giderilmesinde de kullanılabilmektedir.
• Biyolojik tedavi. İmmunoterapi olarak da bilinen bu yöntemde bedenin bağışıklık sistemi kansere karşı güçlendirilmektedir. Bağışıklık sistemi normalde kanserli hücreleri bulmakta ve tahrip etmektedir. Bu yöntemde bu sistemin doğal antikanser özelliği uyarılmakta ve desteklenmektedir. Bu tedavi yöntemi ameliyatlardan sonra tek başına ya da kemoterapi ile birlikte verilebilir.

Kolorektal kanserde umut vaat eden yeni tedavi yöntemi ile 1 yıllık genel sağkalım oranı %62

BRAF-mutant kolorektal kanserinde encorafenib, binimetinib ve cetuximab birleşiminin Faz 3 BEACON Çalışması’nda bir yıllık genel sağkalım oranının yüzde 62 olarak gözlendiği açıklandı

Pierre Fabre İlaç ve Array BioPharma, mutant metastatik kolorektal kanser hastalarında bir BRAF inhibitörü olan encorafenib, MEK inhibitörü binimetinib ile anti-EGFR antikoru cetuximab üçlü kombinasyonunu değerlendiren Faz 3 BEACON çalışmasının, sağkalımı da içeren, güncellenmiş güvenlilik ve etkinlik sonuçlarını inceledi. Sonuçlar, analiz çalışmalarında sağkalım verilerinin 12,6 ayda tam olgunlaştığını ve ortalama sağkalım değerine henüz ulaşılamadığını göstermiştir. Bu kohort için bir yıllık genel sağkalım oranı yüzde 62 olmuştur.

Üçlü kombinasyonla tedavi uygulanan hastalarda ortalama progresyonsuz sağkalım (mPFS) 8 ayken (yüzde 95 güvenilirlik sınırı 5.6-9.3), önceden birinci basamak ve ikinci basamak tedavi alan hastalardaki benzer sonuçları göstermektedir. Teyit edilen genel cevap oranı (ORR) yüzde 48 iken, önceden yalnızca bir basamak tedavi alan 17 hastada ise ORR oranı yüzde 62 olmuştur.

Mayo Klinik Hematoloji / Onkoloji bölümünden Dr. Axel Grothey, BEACON Çalışması sonuçlarının, BRAF -mutant metastatik kolorektal kanser hastalarında onaylanmış mevcut tedavi standartlarına kıyasla önemli gelişmeler gösterdiğini belirtirken, 8 aylık ortalama progresyonsuz sağkalımın, 2 aylık standarda göre anlamlı bir gelişme olduğunu ifade etmektedir. Dr. Groethey, “Mevcut onaylanmış tedavi standartları ile hastaların yarısının 4 ila 6 ay içinde hastalıklarına yenik düştükleri dikkate alındığında, 12 ayda yüzde 62’lik ortalama sağkalım ümit vericidir” dedi.

Pierre Fabre İlaç ve Array BioPharma’nin izlenimlerine göre üçlü kombinasyon, beklenmeyen toksisite görülmeyerek genel olarak iyi tolere edilmiştir.

Hastaların en düşük yüzde 10’unda görülen en yaygın 3. veya 4. derece advers olaylar; bitkinlik (yüzde 13), anemi (yüzde 10), kreatin fosfokinaz artışı (yüzde 10) ve aspartat aminotransferaz artışının (yüzde 10) olduğu vurgulandı. Kongrede, encorafenib ve cetuximab ikili kombinasyonunun, 9.3 ay mOS, 4.2 ay mPFS ve yüzde 24 ORR gösteren güncellenmiş, olgunlaşmış Faz 2 sonuçlarına da değinildi.

Kanser hastalarının psikolojilerine iyi gelecek 15 öneri