Doğumsal bir hastalık olan çarpık ayak, kabaca her bin çocuktan birinde gelişen bir sorun. Çarpık ayak bazı bebeklerde tek ayakta görülürken, bazılarında ise çift taraflı olarak ortaya çıkıyor.
Çarpık ayak erkek bebeklerde iki kat daha fazla görülüyorTek ayak çarpık olduğunda bir ayak karşı bacağa dönük duruyor. Her iki ayak da etkilenmişse bu durumda ayaklar birbirlerine dönük şekilde bakıyor. Erkeklerde kızlara oranla iki kat daha sık görülüyor, ancak bunun nedeni bilinmiyor.
Çarpık ayak sorununa erken dönemde müdahale edildiğinde fonksiyonel olarak normale çok yakın ayaklar elde edilebiliyor. Geç kalındığında ise alçıyla düzeltme daha uzun ve zahmetli oluyor, bazı bebeklerde ilave ameliyatlar gerekebiliyor. Tedavi edilmediği takdirde kemiklerde şekil bozukluğu gelişebiliyor, ameliyatlar daha zorlaşabiliyor. Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Salih Marangoz erken tedaviye başlamak için en ideal zamanın doğum sonrasındaki 7. gün – 15.gün arası olduğunu belirtiyor.
Çarpık ayak sorununun kesin nedeni bilinmiyor
Çarpık ayak sendromunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, çok farklı ihtimaller öne sürülüyor. Eskiden anne karnı içerisinde sıkışma nedeniyle geliştiği sanılıyordu, ancak artık öyle olmadığı biliniyor. Olası nedenler arasında nörolojik, damarsal ya da bağ dokusunu ilgilendiren sorunlar belirtiliyor. Çarpık ayağın yüzde 25’i ise kalıtımsal nedenlerden kaynaklanıyor. Çoğu bebekte kalıtımsal olmayan bir genetik durumun söz konusu olduğuna işaret eden araştırmalar da mevcut.
Anne karnında yakalanabiliyor
Çarpık ayak günümüzde genellikle bebek anne karnındayken 16. haftadan itibaren yapılan ayrıntılı ultrasonda tespit edilebiliyor. Problemin anne karnındayken anlaşılması, doğum sonrasında yapılacak olan tedaviler hakkında önceden araştırma yapılabilmesine imkân sağlıyor.
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Salih Marangoz çarpık ayakların ultrason muayenesinde çok nadiren gözden kaçabildiğini söyleyerek şu bilgileri paylaştı:
Böyle bir durumda doğum sonrasında sağlık personeli veya aile tarafından kolaylıkla anlaşılabiliyor. Çarpık ayağı normal bir ayaktan veya ayağın hafif içe dönük olduğu durumlardan ayırt eden en temel özelliği ise ayağın gaza basma yönünün tersi yöndeki esnekliğinde azalma görülmesi veya ayağın yukarı doğru hiç esnetilememesi.
Çarpık ayak nasıl tedavi edilir?
Özellikle yenidoğan döneminde çarpık ayak probleminin güncel tedavisi Ponseti tekniğine uygun yapılan alçı tedavisidir. Doğuştan çarpık ayak sorununun tedavisi için en ideal zaman doğum sonrasındaki ortalama 10. gün civarı oluyor. Ayağı esneten haftalık düzeltici alçı tedavisiyle ayağa şekil veriliyor. Ardından bu şeklin korunması için diz bükük bir şekilde, özel bir teknikle, kasıklara kadar alçı uygulanıyor.
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Salih Marangoz alçı tedavisine çocuğun ayağında gözle görülür bir şekilde düzelme olana kadar devam edildiğini belirterek sözlerine şöyle devam ediyor:
Bu tedavi de ortalama 4 – 6 hafta arasında tamamlanıyor. Alçı tedavisinin bitiminde ayağın arka kısmından topuk gevşetme olarak da bilinen aşil tendonunun kesilerek uzatılması işlemini (aşilotomi) yapmak da gerekebiliyor.
Bu işlem göreceli olarak kolay atlatılan ve tedavinin bir sonraki aşamasına geçmeyi sağlayan bir basamak. İşlem sonrasında 3 hafta süreyle alçı tedavisi yapılıyor. Ardından, ayakları düzeltilmiş ve omuz hizasında açık pozisyonda tutan, arası demirli ayakkabı olarak da bilinen ortez kullanılıyor.
Ortez tedavisinde sabır önemli
Ortez tedavisine geçildikten sonra, ortezin ideal olarak 3 ay süreyle, günde 23 saat takılması gerekiyor. Doç. Dr. Salih Marangoz bu süreyi tamamladıktan sonra günlük ortez giyme saatinin azaltıldığını belirterek, şöyle devam etti:
Bu, hem çocuğun emekleme ve gündüz yaptığı diğer aktivitelerini kısıtlamamak, hem de ayağı serbest bırakarak gelişimini iyi yönde etkilemesi için gerekli bir durum. Sonrasında ortalama 4 yaşına kadar geceleri ve eğer uyuyorsa gündüz uykularında ortez kullanılıyor.
Çarpık ayak sendromunda nüksün en önemli nedeni ortezlerin düzenli olarak kullanılamaması olmasına rağmen, tedavi harfiyen yerine getirilse bile çocukların az bir kısmında nüks yaşanabiliyor.
