Sivrisinek, kene, karaca, tahtakurusu, akrep sokması olduğunda ne yapılmalı? Özellikle alerjik bünyeye sahip olanları olumsuz olarak etkileyen böcek sokmaları, hayatı da tehdit edebiliyor.
Memorial Şişli Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Mahmut Demirci, böcek sokmalarında yapılması gerekenler hakkında bilgi verdi.
Astımı olanları da tehdit ediyor
Böceklerin soktuğu yerde genellikle ağrı, şişlik, ısı artışı ve kızarıklık meydana gelmektedir. Bu normal bir reaksiyondur. Genellikle birkaç saat içinde düzelmektedir. İlerde alerjik reaksiyon gelişme riski düşüktür ancak sıfır değildir.
Ancak hastada alerjik bir yapı varsa bu kızarıklık lokal olarak kalmamakla birlikte vücutta daha farklı reaksiyonlara neden olmaktadır. Böcek sokmaları alerjik bünyelerde bazen hayatı tehdit edebilecek türde tepki verebilmektedir. Özellikle alerjik, astımı olan veya ürtikere yatkın bünyelerde görülebilecek belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Yutkunma güçlüğü
- Baş dönmesi
- Nefes darlığı
- Kalp ritminde düzensizlik
- Baş dönmesi
- Bulantı
- Kusma
- İshal
- Ateş yükselişi
Böcek sokmasında sabunlu suyla ilk yardım
Eğer böcek sokmasından şüpheleniliyorsa, sokulan bölgenin hızlı bir biçimde sabunlu suyla temizlenmesi, varsa antiseptik bir solüsyonun o bölgeye sürülmesi gerekmektedir. Bu uygulama oluşabilecek enfeksiyonu engellemektedir.
Enfeksiyon oluşmaması için o bölgenin sıkılmaması, çizilmemesi ya da kaşınmaması gerekmektedir. Ancak arı sokmalarında iğneyi çıkartmak için bu işlem yapılabilmektedir fakat bu da o bölgeyi tahriş etmeden yapılmalıdır.
Bölgede şişme varsa buz veya soğuk kompres uygulanmalıdır. Bunun yanında sokma bölgesi el veya kol ise şişmeyi engellemek için o kısmı kalp seviyesinden yukarıda tutmalıdır.
Keneye kendiniz müdahale etmeyin
Kene; kahverengi, yassı ve oval şekilde bir dış parazittir. Kenelerin çoğunlukla bulunduğu yerler; hayvan barınakları ile hayvanların üzerleri, su kenarları ve otlaklar, gür otluk alanlar ve çayırlık alanlardır. Keneler, ısırdıkları anda virüsü bulaştırmaktadır. Kenenin tutunduğu yer bir süre sonra kızarıp kaşınmaya başlamaktadır.
Keneyi kesinlikle elle çıkarmaya çalışmamalı çünkü bu kenenin zehrinin tüm vücuda yayılmasına sebep olmaktadır. Bu işlem bir sağlık kuruluşunda yapılmalıdır. Hastada kene ısırığından şüpheleniliyorsa ve ateş, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal, halsizlik, kol/bacak/sırtta şiddetli ağrı ve iştahsızlık gibi belirtilerin görülmesi halinde derhal en yakın sağlık kurumuna götürülmelidir.
Kolonya, yoğurt, ayran etkili değil
Pek çok kişi böcek sokmasında kaşıntı olan bölgeye kolonya sürmektedir. Kolonya uygulaması o bölgenin tahriş olmasına neden olabilmektedir. Böcek sokması zehirlenmelerinde yoğurt yemek ya da ayran içmek gibi uygulamaların etkisi olmamaktadır. O bölgenin enfeksiyon kapmasını engellemek ilk yapılacak şey olmalıdır.
Valizinizde olması gerekenler
Tatil bölgelerinde böcek sokmaları daha fazla meydana gelmektedir. Bu nedenle kişilerin tatile hazırlıklı gitmesi gerekmektedir. Tatile gidecekler valizlerine antiseptik solüsyonlarını, alerji şuruplarını ya da tabletlerini, açık bölgelere uygulanabilecek böcek kovucu ürünlerini koymalıdırlar. Ayrıca valizlere antihistaminik ve topikal steroid kremler de eklenmelidir. Piknik alanlarında giyim tercihleri değiştirilmelidir. Örneğin bu bölgelerde pastel tonlar tercih edilmelidir.
Akrep sokunca ne yapılmalı?
Dünya üzerinde 1.750 adet akrep türü bulunmaktadır. Bu türlerden 50 tanesi zehirlidir ve sadece 20-25 tanesi insanlara zehir bulaştırarak ölüm tehlikesi yaşatırlar. Türkiye’de sadece 11 tür yaşam alanı bulmaktadır. Bu türlerden sadece ikisi sokmaları durumunda ciddi rahatsızlanmalara ve hayatı tehdit eden durumlara sebebiyet verebilmektedir. Bu akreplerin en önde gelen türleri kara akrep olarak bilinen “Androctonus crassicauda” ve sarı akrep olarak bilinen “Leiurus quinquestriatus” dur.
Akrep insanı öldürür mü?
Akrep sokmasında gerekli tedbirler kısa sürede alınmazsa kişi hayatını kaybedebilir. Özellikle bebekler, çocuklar, yaşlılar, kalp ve akciğer rahatsızlığı olanlar akrep sokmasında en fazla etkilenen gruplardır. Ölümler genelde 6 yaş altında görülmektedir.
Akrep sokmasının ilk belirtileri:
– Şiddetli ağrı,
– Yanma,
– Acı duyulan yerde uyuşma, karıncalanma ve şişme,
– Kas seğirmesi,
– Olağandışı baş, boyun ve göz hareketleri,
– Ağızda köpüklenme,
– Çift görme,
– Nöbet,
– Terleme,
– Kusma,
– Yüksek veya düşük kan basıncı (her ikisi de olabilir),
– Taşikardi ya da düzensiz kalp atışı,
– Huzursuzluk, sinirlilik, çocuklarda ağlama,
– Nefes darlığı,
– İstemsiz idrar atımı,
– Koma.
Akrep sokmasında yapılmaması gerekenler:
Akrep sokmalarında zaman kaybetmeden tıbbi destek almak üzere ambulans çağrılmalı ve hastaneye gidilmelidir.
Akrebin soktuğu fark edildiğinde yapılması gereken ilk müdahale, sokulan yerin sabunla ve suyla yıkanması olmalıdır. Daha sonra yaranın üzerine buz konulmalıdır.
– Yarayı kesmek, kanatmak,
– Isırılan bölgeyle oynamak (yara hareketsiz bırakılmalıdır), – Yaraya amonyak sürmek,
– Turnike yapmak.
Isırılan bölgeyi kalp seviyesinin altında tutarsanız zehrin vücuda yayılma hızı yavaşlar. Akrep, kolunuzu veya elinizi ısırdıysa yaralı bölgeyi kalbinizin altında bir seviyede tutun ve hareket ettirmeyin.
Akrep sokması durumunda istemsiz kas hareketleri olabilir. Bu yüzden bir yakınınızdan sizi hastaneye götürmesi için yardım istemelisiniz. Hastaneye araba ile gidilmesi durumunda akrep tarafından sokulan kişi arabayı kesinlikle kullanmamalıdır.
Akrep sokmasında ağrı şiddetli olur. Gerekli tıbbi müdahale yapılana kadar ağrıyı dindirmek için reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlardan kullanılabilir. Asetaminofen ve ibuprofen içeren ilaçlarla Aspirin alınması uygundur. İçeriğinde opiat bulunan ağrı kesicilerin kullanılmaması gereklidir.
Akrep sokması tedavisi nasıl yapılır?
Bazı akrep sokması durumlarında belirtiler şiddetli olsa da yapılan ilk müdahaleler ve kullanılan ilaçlar yeterli olabilmektedir. Ciddi vakalarda akrep serumları uygulanabilir. Fakat bu serumların yan etkileri ağırdır (aniden başlayan ve hayat kaybına bile sebebiyet veren alerjik reaksiyon olan anafilaksi ve serum hastalığı gibi).
Bu yüzden kişi gerçekten ciddi tehlike ile karşı karşıya ise ve alerjik rahatsızlıkları yoksa, akrep serumlarının uygulanması tercih edilir. Akrep serumları, daha önce akrep sokması yaşamış ve serum almış kişiye verilmez. Ayrıca son 5 yıl içinde tetanoz aşısı olmayanların da mutlaka aşıyı yaptırmaları önerilmektedir.
