Başaran Holding’e ait uçağın İran’da düşmesiyle ilgili hazırlanan ön raporda kokpit ekibinin son konuşmaları ve kokpitte yaşananlar ortaya çıktı. Kokpit ses kayıt cihazına dayanan TC-TRB uçak kazası…
Kaptan Pilot, Beril Gebeş’in son anlarda tehlikenin farkına varıp panik olan yolculara, “Korkmanıza gerek yok, problem yok” diye sakinleştirmeye çalıştığı da ortaya çıktı.
TC-TRB uçak kazası ayrıntıları
12 Mart’ta meydana gelen kazada kaptan pilotu Beril Gebeş, ikinci pilotun Melike Kuvvet’in idaresindeki Başaran Holding’e ait, TC-TRB tescilli Bombardier Challenger 604 tipi iş jeti, İran’da düşmüş, kazada Hüseyin Başaran’ın kızı Mina Başaran ile 7 arkadaşının da olduğu 11 kişi yaşamını yitirmişti.
Kokpitteki kayıtlarda, yolcuların uçaktaki endişesinin pilotlar tarafından giderilmeye çalışılmasından, pilotların arızadan dolayı kaygılarına kadar tüm ayrıntılar ortaya çıktı.
Ön raporda kayıtların senkronizasyonu söz konusu. Uçağın verilerini kaydeden FDR (Flight Data Recorder) bilgileri ile kokpitteki konuşmaları alan CVR (Cockpit Voice Recorder) kayıtları zaman olarak ekipler tarafından örtüştürüldü.
Kaptan Beril Gebeş ile yardımcı pilot Melike Kuvvet’in telsize basma parametrelerine göre konuşmalar ayırt edildi.
Büyük bir hızla irtifa kaybetti
TC-TRB uçak kazası raporuna göre pilotlar mikrofonla konuşmamışlar ve muhtemelen kulaklığı takmamışlar. Kulaklık takılı olmadığı için ekipler ses kayıtlarını çözmek için filtreleyerek, anlaşılabilir konuşmaları ortaya çıkarmışlar.
İki pilotun sağlık durumlarının uçuşa engel olmadığı ve uçağın bakımlarının da düzgün yapıldığının da uçak kazası raporunda belirtildiği öğrenildi.
İki pilot, hız göstergeleri bilgileri farklı görülüyor. Bu sırada oto pilottan çıkılıyor. Stall yani havada tutunamayan uçak büyük bir hızla irtifa kaybederek facia gerçekleşiyor.
Başaran Holding uçak kazası raporunda uçağın düşene kadar havada parçalanmanın meydana gelmediğinin de yazıldığı öğrenildi. Pilotlar, İran hava sahasında bulunduklarında Tahran’daki hava trafik kontrolörü ile iletişime geçiyor.
Saniye saniye kokpitte yaşananlar:
14: 31: 47: Kaptan Beril Gebeş: 3.8 seviye 38 bin (feet) tırmanma
14: 31: 49: BG: Vertical speed ile tırmanıyorum.
14: 31: 53: Ting diye tek bir uyarı sesi geliyor.Single chime denilen uyarı geliyor.İki pilotun arasındaki göstergelerde 10 Knot’luk fark var.
14: 31: 55: BG: Allah Allah, seninki ile benimki süratleri farklı.
14: 32: 17: TC-TRB kuyruk tescili ile hava trafik kontrolörüne 38 bin feet’e tırmanış istiyorum
14: 32: 22: BG: Check list’i açar mısın?-(Arıza meydana geldiğinde pilotlar check-list’e gider.Yapılması gerekenler, her bir arıza için check-list’de yazar).
14: 32: 24: Kule tırmanışa izin veriyor.
14: 32: 43: Sesten anlaşıldığına göre uçakta takat düşüşü var.Motorda bir takat azalması var.Gaz kesmişler.
14: 33: 47: Tekli bir uyarı sesi.Uyarı mesajı gelmiş.
14: 33: 01: BG: Seviyeyi muhafaza edelim. Check-list’i açalım.
14: 33: 05: İkinci pilot Melike Kuvvet check-list’te o başlığı açıyor ve okumaya başlıyor.
14: 33: 07: Tekrar bir uyarı mesajı geliyor.
14: 33: 05: MK tekrar başlığı okuyor.
14: 33: 16: BG: 37 bin feet istiyor.
14: 33: 31: Seviye uyarısı geliyor.
14: 33: 33: Gaz kesmeye benzeyen bir ses duyuluyor.
14: 33: 38: Süratle ilgili çeşitli kaygıları var onun hakkında iki pilot konuşuyor.
14: 33: 39: BG: İkimizin sürati aynı değil.
14: 33: 47: MK Check-list’deki tanımlamaları okuyor.
14: 33: 53: Uçağın aşırı sürat aşımında verdiği sesli ikaz duyuluyor(Burası en önemli gelişme)
14: 34: 02: MK: Benim süratim düşüyor.
14: 34: 10: pilotlar kontrolörden seviye 3.7 yani 37 bin feet’e alçalma talep eder.
14: 34: 23: MK: Kaptanım burnu ezin.Siz ezmiyorsunuz burnu(Stall olduğunda uçağın burnunu aşağı vermek gerektiği için Melike Kuvvet, Beril Gebeş’i uyarıyor)
14: 34: 23: Süratle ilgili problem olduğundan kokpit ekibi hem fikir oluyor.
14: 34: 32: Arıza ile ilgili uçağın kitapçığına bakıyorlar.
14: 34: 36: Melike Kuvvet check-list maddelerini uygulamaya başlıyor.
14: 34: 37: Sürat aşımı ikaz sesi geliyor 20 saniye boyunca geliyor(sürat aşımı uçaklar için çok tehlikelidir.Yapısal hasara sebep olabilir. Üreticinin izin verdiği maksimum süratin üzerine geçilirse parça kopması olabilir)
14: 34: 37: Pilotlar hava trafik kontrolöründen arıza nedeniyle 3.7.0’a alçalma talep ediyor.
14: 34: 38: BG: Bir dakika için lütfen bekleyin.
14: 34: 40: BG: problem yok(yolculara söylüyor).
14: 34: 45: BG ikinci pilottan hava trafik kontrol merkezine seviye alçalma talep etmesini istiyor.3.4.0 talep etmesini söylüyor.
14: 34: 45: Kule uçağa seviye 3.8.0’ı(38 bin feet’te) muhafaza edin diyor.
14: 35: 46: Düşen sürat nedeniyle kaygılanıyorlar.
14: 34: 46: Oto pilotun attığının sesi duyuluyor. (Ya kendileri atıyor ya da oto pilot kendisi çıkıyor)
14: 34: 52: TC-TRB kuleden 3.7.0’a(37 bin feet) alçalma talep ediyor.
14: 34: 54: BG: 85’deyiz diyor. (muhtemelen motor takatıyla ilgili)
14: 34: 57: kule uçağa alçalmayı serbest kılıyor.
14: 34: 57: Stall warning uyarısı ve stick shaker meydana geliyor. Uçak Stall’a giriyor.Yani süratsiz kalıp havada tutunamıyor.Stall uyarısı ve lövyenin sallanması başlıyor.(Uçak stall’a girdiğinde uyarmaya başlar lövye vibrasyona girerek tepki veriyor)
14: 35: 01: BG: 85 N1’de benimki (Motor devri)
14: 35: 00: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 04: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 06: MK: Bırak! Neden burnu tutuyorsun?
14: 35: 07: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 13: Seviye uyarısı var.
14: 35: 15: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 16: BG: Ben tutmuyorum!Kendi kendine oluyor(Kumanda almıyor gibi yorumlanabilir)
14: 35: 20: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 21: MK: Niye çekiyorsun anlamıyorum (çekmemesi gerekiyor burnu aşağı doğru iterek vermesi lazım. Burnu alçaltması lazım.)
14: 35: 23: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 26: MK: Napabilirim
14: 35: 28: lövye vibrasyonu benzeri ses duyuluyor.
14: 35: 32: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 33: BG: Bana bir şey ver.
14: 35: 36: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 34: 37: Uçak kuleye 3.4.0’a alçalma talep eder.
14: 34: 40: MK: İrtifa kaybediyoruz.
14: 34: 40: Lövye vibrasyonu benzeri ses.
14: 35: 44: Lövye vibrasyonu sesi.
14: 35: 47: BG yolculara: “korkmanıza gerek yok, problem yok” diyor.
14: 35: 49: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 52: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 35: 53: BG: Flight director’leri alır mısın?
14: 35: 56: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 36: 01: N1 gitti(Motor devir göstergeleri kaybolduğu yorumlanıyor)
14: 36: 05: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 36: 09: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 36: 12: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 36: 15: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 36: 22: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 36: 36: Stall uyarısı ve lövye vibrasyonu…
14: 36: 45: N1 gitmesiyle ilgili kaygılanıyorlar onunla meşgul oluyorlar.
14: 37: 17: Üçlü uyarı sesi geliyor…
14: 37: 24: Üçlü uyarı sesi geliyor…
14: 37: 27: Üçlü uyarı sesi geliyor…
14: 37: 29: Sentetik bir ses duyulur motor yağı ikazı veriyor. Düşük yağ ikazı geliyor. Uçak yağ ikazı veriyor. (İhtimallerden biri yağ kaçağı var)
14: 37: 37: tekli uyarı sesi…
14: 37: 49: tekli uyarı sesi…
14: 37: 54: üçlü uyarı sesi…
14: 37: 56: Kokpit ses kayıtları bitene kadar stall uyarı ve lövye vibrasyonu devem eder.
14: 37: 57: TC-TRB emergency deklere eder…
14: 38: 00: Kokpitte tek bir uyarı sesi.
14: 38: 49: Uçak irtifa kaybetmeye devam ediyor.
14: 40: 58: Uçak İranlı kontrolörün radarında kayboluyor. O sırada yakın bir noktada uçağı gören bir yolcu uçağının pilotundan TC-TRB’ye çağrı yapmasını talep ediyorlar. Yolcu uçağı pilotu çağrı yaptığını yanıt alamadığını kendi sistemlerinde, TC-TRB’nin hızlı bir irtifa kaybını gördüğünü bildiriyor. Gökhan Artan / İstanbul (DHA)
