ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA) Etiyopya’daki uçak kazasında yaptığı araştırmada yeni kanıt buldu. Boeing 737 Max 8 ve Max 9 tipi yolcu uçaklarında kazaya neden olduğu iddia edilen MCAS sistemi nedir? Amerika’daki uçaklarının uçuşları ikinci bir emre kadar durduruldu. Boeing şirketinden açıklama geldi.
NELER YAŞANDI?
Etiyopya Hava Yolları‘na ait Boeing 737 Max 8 tipi yolcu uçağı, 10 Mart’ta Addis Ababa’dan Kenya’nın başkenti Nairobi’ye gitmek için havalandıktan kısa süre sonra düşmüş, kazada uçaktaki 157 kişi hayatını kaybetmişti.
Etiyopya’daki son kazanın ardından Türkiye, Singapur, Çin, Etiyopya, Endonezya, Avustralya, Malezya, Umman, İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, Avusturya, Avrupa Birliği, Kazakistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Yeni Zelanda, Fiji, Hindistan, Hong Kong, Lübnan, Kosova, Bahreyn, Mısır ve Tayland, “Boeing 737 Max” tipi uçakların operasyonlarını geçici olarak durdurmuş ve hava sahalarını uçuşlara kapatmıştı.
Türk Hava Yolları (THY) da filosundaki B737 Max 8 tipi uçakları seferlerinden çektiğini açıklarken; Arjantin, Brezilya, Hindistan, Meksika, Kanada, Norveç ve İzlanda’da da bazı hava yolu firmaları benzer bir kararla söz konusu tipteki uçakları seferlerinden çektiklerini duyurmuştu.
Video: Etiyopya Havayolları kazası (Simülatör canlandırma)
FAA’in bulduğu yeni kanıt ne?
Amerika Birleşik Devletleri’nin en yetkin havacılık kurumu olan FAA (ABD Federal Havacılık Dairesi) ekibi, Etiyopya Ulusal Ulaştırma Güvenliği Kurumu ile birlikte Etiyopya’daki kaza yerinde araştırmalar yapıyor.
FAA Başkan Vekili Dan Elwell “Etiyopya Havayolları uçağının rotasının, Lion Air ile aynı olduğu ve benzerlikler bulunduğu tüm taraflarca açıkça görüldü. Yerde bulduğumuz kanıtlar da uçuş rotasının Lion Air kazasındakiyle benzer olduğu kanısını güçlendirdi.” dedi.
ABD’li Boeing şirketi “737 Max modelinin güvenli olduğuna inancı sürüyor” dedi.
Ancak şirket, FAA ve Ulusal Ulaştırma Güvenliği Kurumu’yla yaptıkları görüşmeler sonucu, “ihtiyatlı tdavranmak ve kamuoyuna uçağın güvenliği konusunda güvence vermek için” bu kararı aldıklarını açıkladı.
Şirketin Yönetim Kurulu Başkanı Dennis Muilenburg, “Soruşturmacılarla birlikte kazaların nedenlerini anlamak; güvenliği geliştirmek ve bunun yeniden yaşanmasını önlemek için elimizden geleni yapıyoruz.” dedi.
Etiyopya Havayolları’nın 302 sefer sayılı uçağına ne oldu?
Etiyopya Havayolları kazanın nedeninin halen araştırıldığını duyurdu. Şirkete göre 737 MAX 8 tipi uçak Kenya’nın başkenti Nairobi’ye gitmek üzere TSİ 8:38’de havalandı ve kalkıştan altı dakika sonra başkent Addis Ababa’nın 50 kilometre kadar güneyinde bir tarlaya düştü.
Pilot, kazadan kısa bir süre önce hava trafik kontrolörlerine uçakla ilgili sorunlar yaşadığını ve havalimanına dönmek için izin istediğini bildirdi. AFP haber ajansına konuşan bir tanık uçağın düşmeden önce alev aldığını söyledi.
Etiyopya Havayolları CEO’su düşen uçağın aynı gün erken saatlerde Güney Afrika’daki Johannesburg kentinden geldiğini ve uçuş esnasında herhangi bir sorun gözlemlenmediğini açıkladı. Kasım ayında Boeing’den teslim alınan uçak kazaya kadar 1200 saatlik uçuş gerçekleştirmişti.
Boeing 737 MAX nasıl bir uçak?
Boeing’in MAX modeli, havacılık dünyasında başarıyla anılan ve iki motorlu 737 serisinin son versiyonu. Son geliştirilen uçaklar önceki 737’lere göre daha az yakıt tüketiyor ve MAX 7, MAX 8, MAX 9 ve MAX 10 olmak üzere dört farklı modelden oluşuyor.
Boyutlarına göre farklılık gösteren bu modeller 138 ila 204 yolcu kapasiteli ve kısa ile orta menzilli uçuşlar için tasarlandı. Boeing’in daha önceki 737 modelleri bugüne kadar geliştirilmiş en güvenilir yolcu uçakları arasında kabul ediliyor.
Kazaya neden olan MCAS sistemi nedir?
Boeing 737 Max 8 ve 9 tipi yolcu uçaklarında olan MCAS (Maneuvering Characteristics Augmentation System) – Manevra Karakteristiği Artırma Sistemi, uçağın bir durma içine girmesini veya asansörün düşmesini engellemek için tasarlanmış otomatik bir güvenlik özelliğidir.
Lion Air Jet ve Etiyopya Havayolları uçakları bu sistemle donatılmıştı. Her iki uçak kazasında da benzer şekilde düzensiz sarp tırmanış oluyor ve kalkıştan kısa bir süre sonra alçalma başlıyor; hava hızlarında dalgalanma oluyor.
MCAS sistemi neden kullanıldı?
Boeing 737 Max 8 tipi uçaklarında kullanılan MCAS sistemi sayesinde uçağın burnunun manüel uçuş sırasında belirli koşullarda yükselmesine neden oluyor. Bu koşullar arasında stall durumu da var. Uçaktaki sensörler MCAS’a bir duraklama (stall) tehlikesi varsa uçağın burnunu otomatik olarak aşağıya doğrultmasını söylüyor.
- MCAS sistemi uçağın uçuş kontrol bilgisayarı tarafından harekete geçirilen uçağın kuyruğundaki yatay stabilizatörlerle yapılıyor.
- Boeing’e göre, MCAS normal uçuş sırasında uçağı kontrol etmiyor, “normal olmayan” durumlarda “uçağın davranışını iyileştiriyor.”
- Bunlar dik dönüşler veya kalkıştan sonra bir uçak durma hızına yakın hızlarda kanatçıklarla tırmanırken olabiliyor.
Hangi havayolu şirketleri bu uçaklara sahip?
Boeing şirketi, Mayıs 2017’de Malezya merkezli Malindo Air’e ilk teslimatını yaptığından bu yana 350 adet MAX tipi uçağı kullanıma soktu. Bugüne kadar 60’dan fazla havayolu şirketi toplamda 5 binden fazla MAX siparişi verdi.
THY 40 adet Boeing 737 Max 8 sipariş etmişti
Şirket, 2013 yılında THY’nin 40 adet Boeing 737 MAX 8 sipariş ettiğini duyurmuştu. Türk basınına yansıyan haberlere göre THY daha sonra, Boeing ile yaptığı anlaşma kapsamındaki opsiyonunu kullanarak 25 adet 737 MAX 8 daha sipariş etti.
Şu an bu model uçaktan Türk Hava Yolları’nın (THY) filosunda 11 adet bulunuyor. Corendon’un filosunda da bir adet Boeing 737 MAX 8 tipi yolcu uçağı mevcut. SunExpress de geçen ay 15 adet Boeing 737 MAX 8 sipariş etmişti.
Avrupa’da ise Ryanair ve Norwegian gibi şirketler MAX tipi uçaklarla hizmet veriyor.
Lion Air’ın 610 sefer sayılı uçağına ne oldu?
29 Ekim 2018’de Endonezya’nın başkenti Cakarta’dan TSİ 02:20’de havalanan Lion Air’e ait Beoing 737 MAX 8 de kalkıştan 12 dakika sonra denize düşmüştü. Yetkililer, pilotların kalkıştan iki ya da üç dakika sonra havalimanına geri dönmek üzere izin istediklerini açıklamıştı.
Sivil havacılık uçuşlarını takip eden Flightradar24 internet sitesinin kayıtlarına göre kalkış boyunca uçağın hız ve irtifa değerleri olağandışı göstergeler sergiledi. Henüz son ve kapsamlı raporun tamamlanmadığı kazadan günler önce uçağın hız göstergelerinde sorun yaşadığı kaydedildi.
610 sefer sayılı uçuştan bir önceki uçuşta ise pilot, uçakların havada kalma güçlüğü olarak bilinen “stall” olgusunu engelleyici mekanizmalarının düzgün çalışmadığına dair bilgilendirmede bulunmuştu. Soruşturmayı yürüten yetkililere göre pilotun bu bildirimi, aracın uçmaya elverişli olmamasına karşın sefere çıktığı görüşünü güçlendirmişti.
Uçuş veri kaydedicisine göre, Lion Air Flight 610’un pilotları, otomatik MCAS sistemi kalkıştan sonra uçağın burnunu aşağı doğru ittiği için uçağı kontrol etmek için mücadele etti.
Lion Air’ın Ağustos 2018’de teslim aldığı uçak kazaya kadar 800 saatlik uçuş gerçekleştirmişti.
Lion Air kazası öncesi MAX tipi uçaklarda sorun gözlendi mi?
Boeing şirketi Mayıs 2017’de, motorlarda oluşması muhtemel bir sorunun tespit edilmesi üzerine tüm test uçuşlarını askıya almıştı. Ancak şirket, 10 gün sonra sorunun çözüldüğünü duyurarak uçuşları tekrar başlatmıştı.
ABD’den Boeing 737 Max kararı
ABD Başkanı Donald Trump, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki tüm Boeing 737 Max 8 ve Max 9 tipi uçakların ikinci bir talimata kadar uçuşlarının durdurulduğunu açıkladı.
ABD Başkanı Trump, Beyaz Saray’da basın mensuplarına yaptığı açıklamada, ikinci bir talimata kadar Boeing 737 Max 8 ve Max 9 tipi uçakların yere indirilmesine karar verdiklerini ifade etti. Trump, söz konusu kararın ABD Havacılık İdaresi (FAA) tarafından derhal uygulanacağını belirtti.
Trump, “Bu konuyu şansa bırakmak istemedim. Doğru olan şeyi yaptığımızı hissediyoruz. Amerikan halkının ve herkesin güvenliği en önemli önceliğimizdir. Umarım (Boeing) kısa zamanda cevaplarını hazırlar ancak o zamana kadar uçakları yerde olacak.” ifadelerini kullandı.
Boeing’den açıklama: Uçaklarımız güvenli, yazılım güncelleştirmesi yapıyoruz
Boeing’den Endonezya ve Etiyopya’daki uçak kazalarının ardından Boeing 737 Max 8 ve 9 model uçaklarının, tüm uçuşlarının birçok ülke ve hava yolu şirketi tarafından durdurulması üzerine açıklama yapıldı.
Açıklamada, uçuş emniyetinin, tüm Boeing çalışanları için temel bir değer olduğu vurgulandı.
“Uçaklarımızın, müşterilerimizin, yolcularımızın ve uçuş ekibinin güvenliği daima birinci önceliğimizdir.” ifadesi yer alan açıklamada; Boeing 737 MAX uçağı, kendilerini bütünüyle işlerine adamış yetenekli çalışanların tasarladığı, ürettiği ve destek sağladığı güvenli bir uçak olduğu aktarıldı.
Açıklamada, Boeing’in, Endonezya’da Lion Air’in 610 sefer sayılı uçağının kaza geçirmesinin ardından, son birkaç aydır, zaten güvenli olan bir uçağı daha da güvenli hale getirmek için bir uçuş kontrol yazılım güncellenmesi geliştirdiği kaydedilerek, şu değerlendirmeler yer aldı:
“Bu geliştirme, Manevra Karakteristikleri Takviye Sistemi (MCAS) uçuş kontrol kaideleri (uçuş kontrol bilgisayarı tarafından yerine getirilen komutlar dizisi, üreticinin uçuş kontrol hareketini, uçuş özelliklerini ve uçak kısıtlamalarını tanımlayan yerleşik bilgisayar komutları) pilot göstergeleri, operasyon manuelleri ve uçuş ekip eğitimi güncellemelerini kapsamaktadır. Geliştirilmiş uçuş kontrol kaidesi; Hücum Açısı (AOA) girdilerini işlemekte, doğru olmayan bir hücum açısı okumasına karşı “stabilizer trim” komutlarını sınırlamakta ve irtifa dümeninin konumunu korumak için stabilizer komutuna sınırlama getirmektedir.”
Yazılım güncellemesi, ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA) ile yakın işbirliği içinde yapılıyor
Açıklamada, Boeing’in, yazılım güncellemesinin geliştirilmesi, planlanması ve sertifikasyonu konularında ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA) ile yakın iş birliği içinde çalıştığı vurgulandı.
Bu güncellemenin müşterilerden alınan geri bildirimleri de kapsadığı kaydedilen açıklamada, söz konusu geliştirmenin, gelecek haftalarda tüm 737 MAX filosuna uygulanmak üzere yayınlanacağı bildirildi.
Boeing açıklamasında şu ifadelere yer verildi:
“FAA, Boeing ile birlikte üzerinde çalıştığı yazılımda yapılan bu geliştirmeyi tüm hava yollarının uygulaması için zorunlu hale getireceğini ve bu uygulama için Uçuşa Elverişlilik Direktifi’ni (AD) nisandan önce yayınlayacağını öngörmektedir. Önemle belirtmek isteriz ki; FAA şu anda herhangi bir ilave talimat yayınlamayı gerekli görmemektedir ve AD2018-23.5’te yer alan talimatlar halen uygunluğunu korumaktadır.
737 MAX tipi uçaklarda, uçak kontrol karakteristiklerini geliştirmek ve yüksek yukarı yunuslama eğilimini azaltmak için bir yunuslama artışı takviye kontrol kaidesi (MCAS) bulunmaktadır. Bu kaide, uçak hizmete girmeden önce sertifikasyon sürecinin bir parçası olarak uçuş testlerine tabi tutulmuştur. MCAS, uçağı normal uçuş sırasında kontrol etmemekte; normal olmayan operasyon koşullarında uçağın hareketini geliştirmektedir.”
Pilot her zaman uçuş kontrol kaidesine müdahale edebilir
Açıklamada, Boeing’in yayınladığı 737 MAX Uçuş Ekibi Operasyonları Manueli’nde (FCOM); çok düşük bir ihtimal dahi olsa, bir hücum açısı (AOA) sensöründen doğru olmayan bir veri alınması halinde, bu durumu güvenli bir şekilde yönetebilmek için halihazırda var olan sürecin ana hatlarıyla tanımlandığı aktarıldı.
Pilotun, “elektrik trim” ya da “manuel trim” kullanarak her zaman uçuş kontrol kaidesine müdahale edebildiğinin aktarıldığı açıklamada, şu değerlendirmeler yer aldı:
“Buna ek olarak, uçuş kontrol kaidesi, 6 Kasım 2018’de yayınlanan Operasyon Manueli Bülteninde (OMB) belirtildiği gibi, mevcut ‘runaway stabilizer’ prosedürünün kullanımıyla da kontrol edilebilir.
Bir kez daha, Etiyopya Havayolları 302 sayılı sefer yolcularının yakınlarına en içten taziyelerimizi sunarız. Boeing’den teknik bir ekip, Etiyopya Kaza Soruşturma Bürosu ve ABD Ulusal Ulaştırma Güvenliği Kurulu yönetimi altında teknik destek sağlamak amacıyla kaza bölgesinde bulunmaktadır. Halen soruşturmanın erken bir aşamasındayız ve bizler de kazanın nedenini bir an önce anlamak istiyoruz.”
