Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, Türkiye’de son 30 yıldaki sanayi üretimi düşüş dönemlerindeki dört kriz dönemine dikkat çekti: 1994, 2001, 2009 ve 2019.
Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, bugünkü köşesinde “Üretim ve tüketimden can sıkıcı sinyaller geliyor” başlıklı dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
Sanayi üretiminin Nisan ayında da ciddi oranda düştüğünü vurgulayan Alaattin Aktaş, Türkiye’de, 1994 ekonomik krizinde, 2001 ekonomik krizinde ve 2009 küresel krizde sanayi üretiminin düştüğüne dikkat çekti. Aynı şekilde Türkiye’deki ekonomik kriz dönemlerinin benzeri olarak 2019 Nisan dönemine kadar da sanayi üretimin düştüğüne vurgu yaptı.
Alaattin Aktaş’ın yazısı şöyle:
“Sanayi üretimi nisanda da eksi geldi. Üstelik takvim etkisinden arındırılmış hesaplamaya göre gerileme mart ayına göre daha da hızlanmış durumda.
Bir yandan üretim gerilerken bir yandan da perakende satışlar azalma eğilimi içinde. Nisandaki satışların mart ayındakinden çok daha yüksek oranda bir gerileme gösterdiği de dikkat çekiyor.
Sanayi üretimi geçen yılın altında seyretmeye devam ediyor. Ama geçen yılla olan makas giderek kapanıyor. Yani kötünün iyisi durumundayız.
Toplam sanayi üretimi arındırılmamış endekse göre ocakta geçen yılın yüzde 7.4 altında kalmıştı. Oran şubatta yüzde 5’e, martta yüzde 4.6’ya indi. TÜİK’in dün yaptığı açıklamaya göre nisan ayındaki üretim ise geçen yılın yüzde 1.4 altında oluştu. Görülüyor ki fark önemli ölçüde kapandı, neredeyse geçen yılla aynı düzeyde üretim yapılır hale gelindi.
Bu oranlar biraz önce de belirttik arındırılmamış endekse göre. Bir de takvim etkisinden arındırılmış oranlar var. Takvim etkisinden arındırılarak yapılan hesaplamayla bulunan oranlar ocak ve şubatta arındırılmamış endeksle aynı düzeyde oluştu. Yani ocakta yüzde 7.4, şubatta yüzde 5 gerileme oldu. Sonrasında oranlar farklılaştı. Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre mart ayındaki üretim geçen yılın yüzde 2 altında kaldı. Nisana geldik, durum tümüyle değişti. Takvim etkisinden arındırıldığında nisandaki üretimin geçen yılın yüzde 4 altında olduğu görüldü.
Nisandaki üretim geçen yıla göre yüzde 1.4 mü azaldı, yüzde 4 mü?
Köşemizi izleyenler biliyorlardır, biz iki oran da doğru olmakla birlikte her zaman için takvim etkisinden arındırılmamış endeksi kullanmayı tercih ediyoruz. Bundan dolayı nisandaki üretim düşüşünü yüzde 1.4 olarak alıyoruz.
Bu oranlar bir önceki yıla göre hesaplanan oranlar. Mart ayma göre hesaplama ise takvim ve mevsim etkisinden arındırılarak yapılıyor. Buna göre nisandaki üretim martın yüzde 1 altında kalmış durumda.
Kriz yıllarının sarıları
Yazımızda sanayi üretiminin son otuz yıllık değişimine yer veriyoruz. 1990-2019 döneminin nisan, ocak-nisan ve nisan itibarıyla yıllık değişim oranlarını bilginize sunuyoruz.
Tablomuzda sarı ile işaretlenen sayılar negatif oranları gösteriyor. Üretim gerilemesinin hangi dönemlerde yaşandığının kolaylıkla algılanabilmesi için böyle bir işlem yapıyoruz.
Sanırız iyi de oluyor. Sanayi üretiminin bu otuz yıl içinde hangi dönemlerde gerileme gösterdiği bir çırpıda gözlenebiliyor.
4 sarı dönem:
• İlk sarı dönemi 1994 yılında yaşamışız. 1994’ün kriz yılı olduğunu biliyoruz. 1994’ün ilk dört ayında yüzde 1 düzeyinde kalan üretim gerilemesi, sonraki aylarda da sürüyor ve 1995’in nisanındaki oranın bile negatif oluşmasına yol açıyor.
• İkinci sarı dönem 1999-2001 yıllarında kendini gösteriyor. Son otuz yılın en büyük ekonomik krizini zaten bu dönemde yaşadık.
• Geliyoruz 2009‘a, bu kez küresel bir kriz söz konusu ve bizim sanayi üretimimiz de bundan nasibini alıyor.
• Ve son olarak 2019… Sanayi üretiminin nisanda yüzde 1.4 gerilediğini görüyoruz, ilk dört aydaki gerilemenin oranı yüzde 4.5, son bir yılda da yüzde 2.8’lik üretim gerilemesi yaşanmış durumda.
Perakende satışlardaki azalma hızlandı!
TÜİK tarafından dün açıklanan bir başka önemli gösterge de perakende satışlara ilişkin endeks.
TÜİK, perakende satışlarla ilgili olarak da takvim etkisinden arındırılmış ve arındırılmamış iki endeks açıklıyor. Bunlar yıllık değişimi görmek için.
Herhangi bir arındırma işlemine konu olmamış endekse göre perakende satışlar sabit fiyatlarla ocakta geçen yılın yüzde 6.4, şubatta 4.9, martta yüzde 4.7 altında kalmıştı. Nisanda durum daha da kötüye gitti ve geçen yıla göre azalma yüzde 5.7’yi buldu.
Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre de benzer bir eğilim ortaya çıktı.
İlginçtir, sanayi üretiminde olduğu gibi perakende satışlarda da takvim etkisinden arındırılmış ve arındırılmamış endekslere göre bulunan ocak ve şubat oranları aynı.
Yani takvim etkisinden arındırılmış perakende satışlar ocak ve şubatta geçen yıla göre yüzde 6.4 ve yüzde 4.9 geriledi. Martta gerilemenin oranı yüzde 3.4’e indi. Ancak gerilemenin oranı nisanda belirgin şekilde arttı. Takvim etkisinden arındırılmış perakende satışlar nisanda geçen yılın tam yüzde 6.9 altında kaldı.
Perakende satışlar, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre mart ayına kıyasla ise yüzde 1.8 azaldı.
TÜİK’in oluşturduğu resmi veriler gösteriyor ki ekonominin üretim ve tüketim cephelerinden tatsız sinyaller gelmeye devam ediyor.” (Dünya Gazetesi)
