Edebiyat tarihimizdeki önemli şairlerden birisi olan Tevfik Fikret sadece şiirleriyle değil; siyasi, toplumsal görüşleriyle de adından çokça söz ettirdi.
Türk edebiyatının bu önemli şairi 26 Aralık 1867’de İstanbul Kadırga’da doğdu. Asıl adı Mehmet Tevfik idi. Küçük yaşlarda şiir yazmaya başladı. İlk başlarda dönemin ünlü şairleri Muallim Naci ve Recaizade Mahmud Ekrem’in şiirlerini beğenmekteydi. Hangi tarzı benimsemesi gerektiği konusunda bir süre karar veremedi. Daha sonra Fransız şiiriyle ve dolayısıyla Batı edebiyatıyla tanıştı. Özellikle François Coppe’den etkilenerek kendi şiirini ortaya koymaya gayret etti.
Mahmudiye Rüşdiyesi’nde eğitim gördü, 1888’de Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. Ticaret Mekteb-i Âlisi’nde Fransızca dersleri verdi. 1891’de bir derginin açtığı şiir yarışmasında birincilik kazanınca edebiyat çevrelerinde ismini duyurmaya başladı.
1892’de Galatasaray Lisesi’ne Türkçe öğretmeni olarak atandı. 1894’te “Malumat” dergisini çıkaranlar arasında yer aldı. 1895’te hükümetin memur maaşlarında kesinti yapmasını protesto için görevinden ayrıldı. Bir süre sonra Servet-i Fünun Dergisi’nin Yazı işleri Müdürlüğü’ne getirildi. Dergi onun döneminde Edebiyat-ı Cedide’nin yayın organı haline geldi. Aynı yıl Türkçe öğretmeni olarak Robert Kolej’e girdi. Abdülhamid istibdatının aydınlar üzerinde meydana getirdiği yoğun baskılardan o da nasibini alıyordu. Bir süre sonra dergideki görevinden ayrıldı.
Osmanlı’nın yıkılışını gören aydınlar arasında bazı fikir akımları ortaya çıkmaya başlamıştı. Bunlar Türkçülük, İslamcılık, Batıcılık ve Osmanlıcılık idi. Tevfik Fikret Batıcılık akımının öncülüğünü yapmaktaydı. Mustafa Kemal’in ideolojik dünyasının oluşumu üzerinde etkisi olan edebiyatçılar arasında o da geliyordu. O dönemlerde genç bir subay olan Mustafa Kemal; Namık Kemal’in hürriyet fikrinden, Ziya Gökalp’in milliyetçilik fikrinden, Tevfik Fikret’in ise batılılaşma fikrinden etkilenmişti.
Özgürlük, eşitlik, kardeşlik
Tevfik Fikret, Fransız Devrimi’nin ürünü olan özgürlük, eşitliğe ve kardeşlik fikrine inandı. Mutlak monarşiye, teokrasiye ve belli sınıfların çıkarını koruyan sistemlere karşı çıktı. İlericiydi, ülkesinin modernleşmesini dünyada saygı görmesini istiyordu. İnsana büyük değer veriyordu. Ona göre önce insan gelirdi. Onun düşünceleri, Jön Türk akımıyla başlayıp II. Meşrutiyet’le devam eden ve Cumhuriyet’le taçlanan Türk devriminin fikirsel yönüyle uyumluydu.
1908’de II. Meşrutiyet’in önde gelen savunucularından biri oldu. 1908 devriminin sloganı da Hürriyet, Müsavat, Uhuvvet idi. Yani Özgürlük, eşitlik, kardeşlik. Fransa’da başlayıp tüm dünyayı etkileyen devrim, Türk aydınlarını da etkilemiş ve yaptıkları devrimin sloganına da yansımıştı.
Hüseyin Kazım Kadri ve Hüseyin Cahit Yalçın’la birlikte “Tanin” gazetesini kurdu. Gazete, İttihat ve Terakki’nin yayın organı haline getirilmek istenmesi üzerine Tanin’den ayrıldı. Bir süre sonra desteklediği İttihat ve Terakki iktidarıyla da ters düştü. Aşiyan’a çekildi. Ağır bir şeker hastalığına yakalanmıştı. Kolundan olduğu bir ameliyatın ardından 48 yaşında yaşamını yitirdi.
Tevfik Fikret, sanatıyla geniş kesimler tarafından takdir görse de dini, siyasi görüşleri dolayısıyla çokça da eleştirildi. O, ülkesinin ilerlemesini ve modernleşmesini istedi, bunun mücadelesini verdi.
Yeri geldiğinde desteklediği iktidarla da ters düşmekten çekinmedi, onun için kişiler değil ilkeler önemliydi. Doğru bulmadıklarını en radikal şekilde eleştirdi. Sonuç olarak, Tevfik Fikret de bir dönemde iz bırakan edebiyatçılar arasında tarihteki yerini aldı.
