Kadınlar neden erkeklerden yüzde 20,9 daha uzun yaşıyor? Bilim insanları cinsiyetler arası ömür farkının gizemini çözdü.
Bilimsel araştırma: Kadınlar neden erkeklerden daha uzun yaşıyor?
Doğada ortalamaya bakıldığında insan dahil tüm canlı türlerinde dişiler erkeklerden daha uzun yaşıyor. Yalnızca kuşlarda durum tersi şekilde görünüyor. Bu uzun süredir bilim dünyasının çözmek istediği bir gizemdi.
New South Wales Üniversitesi’ndeki uzmanlar tarafından yapılan ve Biology Letters adlı bilimsel dergide yayımlanan yeni bir araştırma gösterdi ki; aynı cinsiyet kromozomundan iki kopyaya sahip olmanın daha uzun yaşam süresine kavuşmakla bir bağlantısı var. Araştırmacılar ikinci kopyanın bir tür koruma işlevi gördüğünü belirtiyor.
Uzmanlara göre yeni araştırmada ortaya çıkan bulgular uzun yaşamın sırları ile ilgili çok önemli veriler içeriyor ve sonunda insan ömrünü uzatmak için kullanılabilir. Ne var ki, konu üzerinde daha fazla çalışma yapılmasının da şart olduğu not düşülüyor.
Neslin devamını sağlama almak
İkinci bir cinsiyet kromozomunun bünyeyi koruyucu etki yaptığı görüşü aslında yeni değil ve memelileri inceleyen uzmanlar arasında bir süredir tartışılıyordu.
Özellikle memelilerde dişi doğan ve bu nedenle aynı X kromozomundan iki adet bulunduran canlıların doğurgan olmalarından ve süt üretmelerinden ötürü neslin devamının ‘sağlama alınması’ olarak görülüyordu.
Kuşlarda ise erkek olanların iki Z kromozomu bulundurması ve öte yandan dişi kuşlarda bir Z ve bir W kromozomunun olması da bu görüşü destekliyor ancak neden kuşlarda bu şekilde olduğu açıklanamıyordu.
Son araştırmada böceklerden balıklara ve memelilere 229 farklı canlı türü incelendi ve cinsiyet kromozomları hakkında detaylı veriler toplanarak karşılaştırma yapıldı. Araştırmada deniz atları gibi çift cinsiyetli türler ve yeşil kaplumbağalar gibi bulundukları çevreye göre cinsiyet durumu değişebilen canlılar yer almadı.
Kadınlar erkeklerden yüzde 20,9 daha uzun yaşıyor
Tüm ortalamada dişi canlıların erkeklere oranla yüzde 17,6 daha uzun yaşadığı tespit edildi. Kuşlar gibi erkek cinslerin iki cinsiyet kromozomuna sahip olduğu canlılar ise dişilere oranla yüzde 7,1 daha uzun yaşıyor. İnsanlarda ise bu ortalama yüzde 20,9 ile kadınlar lehine.
Dişi türünün avantajı
Bulgular ışığında anlaşıldı ki insan hücrelerinde bulunan DNA’larda kromozomlar rastgele şekilde ya XY (erkek) ya da XX (dişi) şeklinde bulunuyor ancak sadece dişi canlıların hücrelerinde X kromozomlarından sadece biri rastgele olarak aktive ediliyor.
Bunun sonucunda bir hücrede meydana gelen zararlı bir mutasyon bölünerek çoğalan hücrelerin tümünü etkileyemiyor. Dolayısı ile hücre içinde oluşan potansiyel zararlar otomatik olarak sınırlandırılmış ve karantinaya alınmış oluyor.
Yaşam erkekler için daha zor ve riskli
Çalışmanın başındaki isimlerden Dr.Zoe Xirocostas yaşam ortalamasının kısalığı hakkında genlerin yanı sıra diğer unsurların da bulunduğuna dikkat çekiyor:
“Erkeklerin doğal yaşamda ve uygar hayatta kendine doğru eşi bulabilmek için ortalamada hep daha fazla risk alan taraf olmak zorunda kalıyor. Kavga etmek, alanını belirlemek ve diğer erkeklerle pek çok konuda rekabet etmek gibi şeyler de erkek türünün daha kısa bir yaşam sürmesi üzerinde önemli bir etkiye sahip.”
Kaynak: (March 2020) Zoe A. Xirocostas, Susan E. Everingham and Angela T. Moles. Biology Letters – published by the the Royal Society. https://doi.org/10.1098/rsbl.2019.0867
