Kriz dönemlerinin can simidi olan finansal check up ve stres testi neden yapılmalı? Şirketler için faydaları neler? Majör risk nedir?
Finansal check up nedir? Şirketler için stres testi nasıl yapılır?
Uzmanlar, koronavirüs krizinde ekonomik sarsıntıları kontrol altına alabilmek için Finansal Check up ve Stres Testi yaptırmanın çok önemli olduğunu belirtiyor.
Koronavirüs salgını, pek çok sektörü olumsuz etkilediği gibi ekonomide de taşları yerinden oynattı ve belirsizlikleri artırdı. Yatırım projelerinin hemen tamamının finansal modellerinin yeni ekonomik koşullara uygun kapasite kullanım oranları, birim satış fiyatları ve maliyetler başta olmak üzere revize edilmesi gerekiyor.
İç verim oranı, nakit akışlarının bugünkü değeri ve sermaye geri ödeme süresi ile borç servis karşılama oranlarının test edilmesi gerekiyor; ki bu durum bir nevi finansal check up işlemi. Ayrıca, stres testi denilen çalışma ile de projelerin nakit akışlarının kredi geri ödemelerini karşılayıp karşılamadığını inceleme işlemi de yapılmalı.
Benzer bir durum şirketler için de geçerli. Şirketler de aynı finansal check up ve stres testi çalışmalarını yapıp karlılık, değer yaratma hususlarının yanı sıra ve kısa-orta-uzun vadedeki edimlerini yerine getirip getiremeyeceklerini, olası bir nakit ihtiyacı duyulacak ise nasıl karşılanacağını önceden görmek ve uygun finansal çözümler geliştirmek durumundalar.
Farklı sektörlerde yer alan pek çok şirket ile yaptığı çalışmalarda çoğu şirketin önünü net bir şekilde göremediğine sıklıkla şahit olduğunu belirten Dinamo Danışmanlık Kurucu Ortağı, Kamu Özel Ortaklığı (PPP) ve Proje Finansmanı Uzmanı Fatih Kuran; “Şirketler, genelde ileriye yönelik projeksiyon yapmakta sıkıntı yaşamaktalar. Hal böyle olunca da yaşanacak olası bir sıkıntıda bulunacak çözümler de yumurta kapıya dayandığı için yine alelacele yaratılmaya çalışılmakta. Çoğu zaman yaratılan çözümler ancak günü kurtarmakta ve plan program içinde sağlıklı kararlar alınamadığı için şirketin geleceği de ipotek altına alınmaktadır. İçinde yaşadığımız kriz dönemlerinde ise bu sorunlara kalıcı çözümler getirmek daha da zorlaşmaktadır.” diyor.
Krizde şirketinizin finansal check up ‘ınızı muhakkak yaptırın
Şirketler açısından en doğru borçlanma türünün nakit akış yapısına uygun olan borçlanma olduğuna değinen Fatih Kuran, sözlerine şöyle devam etti:
Şirket finansal check up dediğimiz uygulamanın amacı öncelikle şirket iş yapış şeklini finansal olarak analiz edip modelini çıkartmak; nakit akışını etkileyebilecek risk faktörlerini belirlemek ve major veya minor nitelikte olanları kategorize etmek ile nihayetinde şirketin net nakit akışını hesaplayıp uygun bir borçlanma yapısını oluşturabilmektir.
Yapılan çalışmalar sonunda şirketlerin ileriye yönelik fon ihtiyacı olabileceği gibi fon fazlası da olabilir. Fon ihtiyacı öz kaynak veya kredi ile sağlanabileceği gibi fon fazlası olan durumlarda da oluşturulan kaynakların en doğru şekilde kullanılmasını sağlayacak tedbirler alınmalıdır.
Kriz dönemlerinin can simidi: Stres testi
Fatih Kuran, stres testi tekniğinin uygulanmasının özellikle kriz dönemlerinde oldukça verimli sonuçlar elde ettiğinin altını çizerek şu bilgileri paylaştı:
Şirketlerin olası negatif gelişmelere paralel finansal olarak değerlendirilmesi ve özellikle de nakit akışlarının analiz edilmesine yarayan stres testi yaygın olarak kullanılan önemli bir finansal tekniktir.
Özellikle 2008 global finansal kriz döneminde ABD‘de bankaların gücünü ölçmek amacı ile kullanılması gündeme gelmiş ve o dönemde kamuoyunu bir hayli meşgul etmişti. Günümüzde ise yaşanan ekonomik sıkıntıların şiddeti ve gelecekteki yeni dünya düzeni ile ilgili belirsizlikler nedeni ile yine gündeme yerleşmiş durumda. Bazı uzmanlar kriz oluştuktan sonra stres testi yapmak için çok geç olduğunu da ifade etmekteler. Artık stres testi değil ‘Hasar Tespiti’ yapmak gerekiyor diyenler de var.
Stres testinin asli amacı testi kırılmadan önlem alınmasına imkan sağlamaktır. Olası negatif senaryolarda şirketin mali durumunu ve özellikle de borç geri ödeme kabiliyetini ölçmemize imkan sağlar. Aslında stres testinin her şey güllük gülistanlıkken yapılması ve testin sonuçlarına göre olası bir kriz dönemine önceden hazırlık yapılması gerekir.
Ne yazık ki çoğu zaman kış hiç gelmeyecek ve her zaman ilk bahar olacak yanılgısı ile çoğu şirket iş işten geçtikten sonra bazı önlemleri almayı düşünmekteler. Bu bakımdan içinde bulunduğumuz dönemin hasar tespiti dönemi olduğuna tamamen olmasa da kısmen katılıyorum. Zira olası negatif gelişmeler bundan sonra da devam edebilir ve şirketlerin hala ileriye yönelik alabileceği önlemler her zaman vardır.
Stres testi nasıl yapılır? Şirketler için faydaları neler?
Peki, stres testi nasıl yapılır ve ne gibi faydalar sağlar sorusunun cevabını vermeye çalışalım. Her iş modelinde gelir ve gider kalemleri bulunmaktadır. Bazı şirketlerde bu kalemler yüzlerce olabilir. Stres testi yaparken öncelikle gelirlerin azalması ve giderlerin de artması durumlarında şirketin durumu analiz edilir.
İçinde bulunduğumuz koronavirüs krizi ile birlikte özellikle bazı sektörlerde yaşanan talep daralması, birim satış fiyatları ile global tedarik zincirinde yaşanan sıkıntıların olumsuz etkileri ile olası maliyet değişimlerinin yapılacak çalışmalarda mutlaka dikkate alınması gerekmektedir. Ayrıca enflasyon, faiz, devalüasyon gibi makroekonomik faktörler de şirketleri etkiler ve değişimlerinin etkilerinin test edilmesi gerekir.
Majör Risk nedir?
Stres testinde pek çok girdinin farklı senaryolar ile değişimi durumunda özellikle şirketin performansını ölçmek hedeflenmektedir. Özellikle de nakit akışı üzerinden analiz yapılır ve geri ödeme performansı ölçülür. Negatif senaryolarda değişimleri halinde şirketin performasına güçlü bir şekilde etki eden faktörlere ‘Majör Risk’ adı verilir. Etkileri nispeten daha az olanlara da ‘Minör Risk’ denilir. Analiz sonrasında ilk amaç Majör Riskleri ortadan kaldırmaya veya en azından etkisini azaltmaya yönelik tedbirler almaktır.
Örneğin satışlardaki olası bir negatif değişim performansı büyük ölçüde etkiliyor ise uzun vadede satışları güvence altına alacak uzun vadeli anlaşmalar yapmaya yönelmek doğru bir adım olacaktır. Aynı durum gider kalemlerindeki değişim için geçerli ise girdi maliyetlerini uzun vadeli olarak sabitlemenin yolları aranmalıdır.
Şu anda yaşadığımız durumda olduğu gibi kur artışları nakit akışını olumsuz etkiliyor ise döviz giderlerini azaltmanın ve döviz gelirlerini arttırmanın yolları aranmalıdır. Şirketler açısından stres testi yapılmasının temel amacı şirket performansına en çok etki eden faktörleri (Majör Risk) belirlemek ve iş modelini geliştirmek sureti ile bu faktörlerin etkisini ortadan kaldırmaya veya azaltmaya yönelik önlem almaktır.
Türkiye’de büyük şirketler de dahil olmak üzere çoğu şirketin ileriye yönelik ‘dinamik’ nakit akış projeksiyon çalışması yoktur. Stres testi yapabilmek nakit akış projeksiyonu yapmanın bir adım ötesidir. Yapılacak olan projeksiyonların farklı senaryolar ile çeşitlendirilmesi ve dinamik bir model üzerinden test edilmesi gerekir. Bu çalışma ileri düzeyde bir finansal mühendislik çalışmasıdır ve geleceğini garanti altına almak isteyen şirketler tarafından mutlaka yapılmalıdır. Nakit akış projeksiyonu ve buna paralel yapılacak stres testi bir nevi pusula gibi şirketlere yol gösterecek ve kriz ortamlarını aşmalarını kolaylaştıracaktır.
