Yoksulluk nafakası nedir? Kadınlar için önemi nedir? Ne zaman talep edilir? Aranan şartlar nelerdir? Evliliğin süresi önemli midir?
Yoksulluk nafakası nedir? Nafaka konusunda en çok merak edilenler
TDK’nın da tanımıyla nafaka, birinin geçindirmekle yükümlü bulunduğu kimselere, mahkeme kararıyla bağlanan aylıktır. Daha fazla kusurlu olmamak kaydı ile boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf (eş), diğer taraftan (eşten) yoksulluk nafakası talep edebilir. (TMK m.175/1)
Anayasa’da her ne kadar eğitimde eşitlik hakkına ilişkin düzenleme olsa da, uygulamada kadınların erkeklerle eşit eğitim ve uzmanlaşma imkânı ne yazık ki yoktur.
Yoksulluk nafakası nedir? Kadınlar için önemi nedir? Ne zaman talep edilir? Aranan şartlar nelerdir? Evliliğin süresi önemli midir? Nafaka hakkında pek çok konuyu Av. Lerzenur Asan Elik ile konuştuk. Vakit ayırdığı için kendisine teşekkür ederiz.
Yoksulluk nafakası nedir?
Yoksulluk nafakası, yoksulluğa düşecek eş için verilen ve boşanma davası kesinleştikten sonra işlemeye başlayacak olan nafakadır. TMK m.175/1′ e uyarınca evliliğin bitmesi nedeniyle yoksulluğa düşecek eş lehine diğer eş aleyhine hükmedilen nafaka çeşididir.
Yoksulluk nafakasının kadınlar için önemi nedir?
Yoksulluk nafakası kadınlar için çok önemlidir zira ülkemizde kadınların çalışmasını, istihdam edilmesini önleyen ne yazık ki pek çok faktör vardır. Daha ilk adım olan eğitimde başlar engeller, her ne kadar Anayasada eğitimde eşitlik hakkına ilişkin düzenleme olsa da uygulamada kadınların erkeklerle eşit eğitim ve uzmanlaşma imkânı ne yazık ki yoktur.
Kadınlar evlenmeden önce ailesi özellikle de babaları tarafından, evli ise de eşleri tarafından çalıştırılmadığı için iş hayatının dışında kalmaktadır, çocuklu kadınlar için de çalışma saatleri ile uyumlu, uygun ücretli ya da ücretsiz kreşlerin yokluğu da çalışmak isteyen kadınların önündeki en büyük engellerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Eğitim, uzmanlaşma ya da eş engeline takılmayan veyahut iş bulmayı başaran kadınlar da zaten genellikle çalışsalar dahi hayatlarını idame ettirecek gelire ulaşamamaktadır. Bu şartlarda yaşayan kadınlar boşandıktan sonra doğal olarak maddi yönden büyük bir zorluk içine girmekte ve nafakaya muhtaç hale gelmektedir. Bahsi geçen tüm bu hususlar kadınlar için yoksulluk nafakasının önemini daha da ortaya koymaktadır.
Yoksulluk nafakası neden bu kadar çok gündemdedir?
Medeni Kanunda tedbir nafakası, iştirak nafakası, yoksulluk nafakası, yardım nafakası olmak üzere dört çeşit nafaka düzenlenmiştir. Fakat en çok tartışılan nafaka çeşidi mahiyeti ve süresiz olması sebebiyle yoksulluk nafakasıdır.
Süresiz olarak hükmedilmesinin yanı sıra yani nafaka alacaklısının boşandıktan sonra yoksulluk nafakası hakkından süresiz olarak faydalanıyor olmasının yanı sıra, ev hanımlarını, işten çıkarılanları ya da bir geliri olmayanları özetle ihtiyaç sahiplerini diğer bir deyişle yüzbinlerce nafaka borçlusu ve alacaklısını ilgilendirmesi de bu nafaka türünün gündemden düşmemesine sebep olmaktadır.
Yoksulluk nafakası ne zaman talep edilir?
Yoksulluk nafakası boşanma davasında talep edilebildiği gibi yeni bir dava açmak suretiyle evliliği boşanma ile sona erdiren mahkeme kararının kesinleşmesinden sonraki bir yıl içinde de talep edilebilmektedir.
Yoksulluk nafakası ömür boyu mu ödenir?
Yoksulluk nafakasına süresiz olarak hükmedilir. Ancak, yoksulluk nafakasına her ne kadar süresiz olarak hükmedilse de nafaka alacaklısının evlenmesi, taraflardan birinin ölümü durumunda kesilmektedir. Yine yoksulluğun ortadan kalkması, nafaka alacaklısının evlenme olmadan fiilen evliymiş gibi başka birisi ile birlikte yaşaması ve haysiyetsiz hayat sürmesi durumunda da yoksulluk nafakası mahkeme kararı ile kaldırılabilmektedir. Özetle, süresiz olması özelliği yanında, kesilme durumu da söz konusudur.
Yoksulluk nafakasının bağlanması için aranan şartlardan biri olan ‘Yoksulluk’ nedir?
Yoksulluk nafakası talep edebilmenin ilk şartı, boşanma yüzünden yoksulluğa düşmüş olmaktır.
Yargıtay, yoksulluk kavramını her somut olaya göre farklı değerlendirmiştir. Ancak Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun yerleşmiş içtihatlarında; yeme, giyinme, barınma, sağlık, eğitim gibi bireyin maddi varlığını geliştirmek için zorunlu ve gerekli görülen harcamaları karşılayacak düzeyde geliri olmayanların yoksul olarak kabul edilmesi gerektiğini değerlendirmiştir.
Asgari ücretle çalışan ya da dul maaşı alan bir kadın, yine de yoksulluk nafakası alabilir mi?
Yargıtay, somut olayın özelliğine göre nafaka alacaklısının dul ve yetim, yaşlılık maaşı alması, asgari ücret ile çalışması gibi durumlarında yoksulluğun ortadan kalkmayacağını kabul etmektedir. Her somut olayda tarafların sosyal ve mali durumları kişinin yoksulluğa düşüp düşmeyeceğini belirlemektedir.
Sadece kadınlar mı nafaka alabilir?
Nafaka sadece kadınlara değil ekonomik gücü daha düşük olan erkeklere de bağlanabilir. Kanunda bu konuda hiçbir engel yoktur. Uygulamada genellikle nafakayı alan tarafın kadın olmasının nedeni toplumsal cinsiyet eşitsizliğinde aranmalıdır.
Nafakanın bağlanması için talep etmek zorunlu mudur?
Yoksulluk nafakasına hâkim re ‘sen karar veremez. Nafaka alacaklısının mutlaka talep etmesi gerekir. Nihai karar verilene kadar talep edilebilir.
Nafaka davası nerede açılır?
Yoksulluk nafakası davasına bakmaya 4787 sayılı kanun ile kurulan Aile Mahkemesi görevlidir. Bağımsız bir dava şeklinde açılan bu dava nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesinde açılır.
Boşanma davasında lehine maddi manevi tazminat hükmedilen eş için, yoksulluk nafakasına da hükmedilir mi?
Boşanma davasında lehine maddi ve manevi tazminata hükmedilen eş için yoksulluk nafakasına da hükmedilebilir.
Yargıtay, her iki kurumun hukuki nitelemesinin farklı olduğunu, hükmedilen tazminat miktarına bakılmaksızın şartları varsa yoksulluk nafakasına da hükmedilmesi gerektiğini kabul etmektedir.
Tarafların kusurlarının yoksulluk nafakasına etkisi nedir?
Ağır kusurlu eş yararına yoksulluk nafakası verilemez. Tarafların eşit kusurlu olması ya da nafaka borçlusunun hiç kusurunun olmaması durumunda hâkim yoksulluk nafakasına hükmedebilmektedir. Yoksulluk nafakası talep eden taraf, diğer taraftan daha ağır kusurlu ise nafaka talebi reddedilir. Talep eden taraf daha ağır kusurlu değilse, yani karşı tarafla aynı kusur derecesine sahip veya daha az kusurlu ise lehine yoksulluk nafakasına hükmedilir.
Yoksulluk nafakası alabilmek için evliliğin süresi önemli midir?
Yoksulluk nafakası alabilmek için evliliğin bir gün ya da bir saat bile sürmüş olması yeterlidir.
Nafakanın ödenmemesi halinde ne yapmak gereklidir?
Nafaka, mahkeme kararıyla verilen yasal bir yükümlülük olduğundan ödenmediği takdirde elbette yaptırımı vardır. Nitekim nafaka boşanan eşin ya da tarafların müşterek çocuklarının mağdur olmasını önlemek amacıyla bağlanan aylıktır. Nafaka borçlusu olan kişi, nafaka alacaklısına karşı yükümlülüğünü yerine getirmelidir.
Nafaka borcunu alamayan kişi, öncelikle nafaka borçlusu aleyhine icra takibi başlatmalıdır. İcra takibine rağmen nafaka ödemesi gerçekleşmez ise hapis cezası istemiyle icra ceza mahkemesinde şikâyet yoluna gidilebilir. Şikayet yoluna gidilebilmesi için ise ödeme emrinin tebliğinden itibaren bir ay geçmelidir.
Yani; Eğer iştirak ya da yoksulluk nafakası borcu ödenmezse ilamla birlikte ilamlı icra takibi başlatılabilir. İcra takibiyle birlikte ödeme hala yapılmamışsa İcra ceza mahkemesine üç aylık tazyik hapsi istemli nafaka borçlusu şikâyet edilebilir. Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir.
Nafaka borcu sebebiyle maaş haciz edilebilir mi?
Evet, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 35. maddesine göre; işçilerin maaşlarının dörtte birinden fazlası haczedilemez.
Ancak maaş haczinde tek bir istisna bulunmaktadır. O da nafaka borcuna ait haciz kararıdır. Nafaka borcunun özelliği sebebiyle öncelikle aylık nafakanın tamamı borçlunun almakta olduğu ücretinden her ay kesilmesinden sonra geri kalan kısmının 4’te 1’nin birikmiş nafaka alacağı için kesilir.
Biyografi: Av. Lerzenur Asan Elik
27.06.1984 tarihinde İstanbul’da doğdu. Yaşamını bu zamana kadar İstanbul’da sürdürmüş olup eğitim sürecine de İstanbul’da devam etti. 2002-2003 yılında İngilizce hazırlık eğitimini Yeditepe üniversitesinde tamamladı. 2003 yılında Yeditepe Üniversitesi Hukuk bölümüne başladı ve 4 yılda burslu olarak başarıyla tamamladı. 2009 yılında Yeditepe Üniversitesi’nde başladığı Yüksek Lisans eğitimini de onur derecesi ile tamamladı ve kariyer yaşamına devam etti. Mezun olduğundan bu yana birçok hukuk bürosu ile ortak işler yürütmüş olup son 4 yıldır da Elite World Hotels’in hukuk müşaviri olarak görev yapmaktadır.
