2020 yılının ilk yarısında Osmangazi Köprüsü araç geçişlerinin garanti sınırının altında kalması nedeniyle 1 milyar 750 milyon TL ödeme yapılacak. Uzmanlar köprünün maliyetinin 1.2 milyar dolar yani köprünün yapım tarihinde 2.9 olan dolar kuru hesaplamasıyla 3.5 milyar lira olduğuna dikkat çekiyor.
Osmangazi Köprüsü’ne yılın ilk yarısı için 1 milyar 750 milyon TL ödeme
Ankara, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Çevre Otoyolu’nun ardından Osmangazi Köprüsü ve Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu’na, 2020 yılının ilk yarısına ilişkin “garanti” ödemesi için kolları sıvadı. Tutar, büyük ölçüde ortaya çıktı.
İşletmeci şirkete, yılın ilk yarısında araç geçişlerinin garanti sınırının altında kalması nedeniyle 1 milyar 750 milyon TL dolayında bir ödemenin yapılması bekleniyor. Ödeme işlemi, (planlamada bir değişiklik olmazsa) birkaç hafta içinde gerçekleştirilecek. Şirkete, 2020 yılının ikinci yarısına ilişkin garanti ödemesi de 2021 yılı Mart ayında yapılacak.
Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Çevre Otoyolu, Osmangazi Köprüsü ve Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu, Avrasya Tüneli, yap-işlet-devret (YİD) modeliyle inşa edildi. Devlet, yapım ve işletmesini özel sektörün üstlendiği bu projelere, “araç geçiş garantisi” verdi. Araç geçiş bedelleri, döviz olarak belirlendi. Araç geçişleri, garanti sınırının altında kalması durumunda aradaki farkı devlet ödüyor. Buna, “araç geçiş garanti ödemesi” adı veriliyor.
İkili ödeme
Devlet, daha önce köprü ve otoyol projelerinde garanti ödemelerini yıllık yapıyordu. 2018 yılının ağustos ayında döviz kurunda yaşanan şok artışın ardından garantide “ikili ödeme” sistemine geçildi.
İlk uygulama, İÇTAŞ–Astaldi konsorsiyumunun işlettiği Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile Kuzey Çevre Otoyolu’nda başlatıldı. Şirkete, geçen yıl bu yöntemle ödeme yapıldı. 2020 yılının ilk yarısı için de temmuz ayında 1 milyar 750 milyon TL düzeyinde garanti ödemesi gerçekleştirildi. Yılın ikinci yarısı için de 2021 yılı Ocak ayında garanti ödemesi söz konusu olacak.
Osmangazi Köprüsü için 1 milyar 750 milyon TL ödenecek
Osmangazi Köprüsü ve Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu da bu yıl “ikili ödeme” sistemine geçti. Bu projeyi yapan ve işleten Otoyol Yatırım AŞ’ye, 2020 yılının ilk yarısı için yapılacak garanti ödemesi için çalışmalar hızlandırıldı. Tutar da büyük ölçüde belli oldu.
Yılın ilk yarısında araç geçişlerinin garanti sınırının altında kalması nedeniyle 1 milyar 750 milyon TL dolayında bir ödeme söz konusu olacak. Ödeme işlemi, birkaç hafta içinde gerçekleştirilecek. En geç bu ayın son haftasında yapılacak. Şirkete, 2020 yılının ikinci yarısına ilişkin garanti ödemesi de 2021 yılı Mart ayında yapılacak.
Bu projelerde, bundan sonra bu yöntemle garanti ödemesi yapılacak.
Osmangazi Köprüsü maliyeti ne kadar?
Osmangazi Köprüsü Gebze-İzmir otobanın bir bileşenidir. Sözleşmeye göre otoyolun toplam maliyeti sözleşme tarihindeki kurdan 6,5 milyar dolar ve Osmangazi Köprüsü’nün maliyeti de 1,2 milyar dolardır (projenin toplam maliyetinin % 19’udur).
Sözleşmeye göre yapım süresi 7 yıl ve işletme süresi de 15 yıl 4 aydır. Sözleşme kapsamında geçiş garantileri kesimlere göre değişmektedir. Aşağıdaki tabloda sözleşmeye göre verilen geçiş garantileri adet ve tutar bazında verilmektedir.
Sözleşmeye göre 15 yıl 4 ay boyunca işletmeciye 10,4 milyar dolar tutarında gelir garantisi verildi.
Yapım maliyeti içerisinde payı %19 olan Osmangazi köprüsünün işletmeciye verilen garantileri içerisindeki payı %76. Peki neden?
Başkent Üniversitesi İktisat Bölümü Başkanı Prof. Dr. Uğur Emek şöyle açıklıyor:
Sözleşmeye göre yatırım süresi 7 yıl. Yatırım bu süreden önce tamamlanırsa, aradaki fark işletme süresine eklenecektir. Yatırım gecikirse de aradaki fark işletme süresinden indirilecektir (ikinci seçeneğin uygulandığı bir proje duymadım).
Sözleşmeye göre Gebze-İzmir projesinde kısmi kabul yapılması mümkündür. Yatırım süresi sona ermeden tamamlanan kesim için işletmecinin gelir tahsil etmesinin önü açılacak ve bu süre toplam işletme süresine de ilave edilecektir.
Gebze-İzmir otoyolunun sözleşmesi 15/03/2013 yılında yürürlüğe girdi ve yapım işleri 15/03/2020 tarihinde tamamlandı. İşletme süresi de bu tarihte başladı ve sözleşme 15/07/2035 tarihinde sona erecektir.
“Rasyonel fırsatçılık”
Her rasyonel işletmecinin yapabileceği gibi projenin yüklenicisi maliyet içerisindeki payı %19 ve gelir içerisindeki payı da % 76 olan Osmangazi köprüsünü öncelikle tamamladı.
Köprü 01/07/2016 tarihinde işletmeye açıldı ve ana projenin işletme süresinin başlayacağı 15/03/2020 tarihine kadar geçen 1.351 gün günde; işletmeci 40.000 araç üzerinden ve ABD’deki enflasyona göre güncellenen ücretler üzerinden gelir tahsil etti. Bir kısmı kullanıcılardan, büyük kısmı da bütçeden karşılanan bu gelirlerin toplamı ise 2 milyar 148 milyon ABD dolarıdır.
Bu tutar işletme süresi boyunca, işletmecinin tahsil edeceği gelirin üçte birine yakındır. Sözleşmeye göre işletmenin sahip olması gereken özkaynak tutarı ise yaklaşık 1,3 milyar dolardır. Yani önden yüklemeli gelir tahsilatı, sözleşmeye göre konulması gereken özkaynaktan % 70 daha fazladır.
