Sözde fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılık nedir? Nitelikli dolandırıcılığın farkı nedir? Yatırım amacı ile Kripto Para yatırımı yapan kişiler de dolandırılabilir mi, nasıl? Sözde fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılığın Türkiye’deki örnekleri nelerdir? Saadet zinciri nedir? Dolandırıcılık suçunun mağduru kişiler ne yapmalıdır?
Deşifre röportaj serisi: Sözde fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılık suçu nedir?
Dolandırıcılık en basit tabiriyle ve kanunun gerekçesinde de belirtildiği üzere: Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kişinin kendisine veya başkasına yarar sağlamasıdır.
Dolandırıcılar son dönemlerde belli senaryoları yatırım fırsatı gibi gösterip belli miktarda parayı alabilmek öncelikle daha küçük miktarlarda paralar talep ederek yola çıkmaktadırlar. Sözde fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılık türüne Çiftlik Bank dolandırıcılığı en iyi örneklerden biridir. Bu sistemlerde sitemi kuran ve sisteme en başta üye olan birkaç kişi hariç kimse gerçekten para kazanmış olmadığı gibi sistem çöküp ardındaki sis perdesi kalktığında binlerce mağdurun olduğu görülmektedir.
Aynı zamanda çok yaygın olan kripto para ile yapılan işlemlerde dolandırılmak da çok mümkündür. Kişisel bilgiler paylaşılmadan önce karşı tarafın güvenilirliğinden emin olmak gerekmektedir.
Röportaj: Av. Mine Begüm Doygun
Şimdiye kadar pek çok dolandırıcılık türünü farklı hukukçularımızla işledik. İşlediğimiz tüm konuları dergimizin sayfalarında bulabilirsiniz. Sözde fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılık türünü de Av. Mine Begüm Doygun ile işledik. Verdiği değerli bilgiler için kendisine teşekkür ederiz.
Dolandırıcılık suçu nerede düzenlenmiştir?
Dolandırıcılık, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun özel hükümler adlı ikinci kitabının kişilere karşı suçlar adlı ikinci kısmının malvarlığına karşı suçlar adlı onuncu bölümünde düzenlenmiştir.
Malvarlığına karşı işlenen birden fazla farklı suçun düzenlendiği bu bölümde Dolandırıcılık Türk Ceza Kanunun 157. Ve 158. Maddelerinde basit ve nitelikli dolandırıcılık olarak ayrı ayrı düzenlenmiştir. TCK 159. Maddede de daha az cezayı gerektiren dolandırıcılık suçuna yer verilmiştir.
Dolandırıcılık suçu nasıl tanımlayabiliriz? Unsurları nelerdir?
Dolandırıcılık en basit tabiriyle ve kanunun gerekçesinde de belirtildiği üzere: Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kişinin kendisine veya başkasına yarar sağlamasıdır.
Bu suç tipiyle kanunda korunan hukuki değer hem kişilerin malvarlığı hem de kişiler arası güven duygusudur. Dolandırıcılık suçunun unsurları; hileli davranış bu hileli davranışla birlikte kişinin aldatılması ve aldatılan kişi veya bir başka kişinin zararına ve fail veya üçüncü bir kişi lehine menfaat elde edilmesidir.
Dolandırıcılık suçunun unsuru olan hileli davranış icrai (yapmak, söylemek, göstermek) hareketlerle olabileceği gibi ihmali hareketlerle de (saklamak, söylememek, yapmamak) gerçekleştirilebilir. Fakat ihmali hareketlerle dolandırıcılık suçunu işleyebilmek için kişinin bu konuda öne gelen bir yükümlülüğü olmalıdır.
Dolandırıcılık suçunun cezası nedir?
TCK 157. Maddede tanımı yapılan dolandırıcılık suçunun bir sonraki maddede daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hali düzenlenmiştir. Öyle ki basit dolandırıcılık diyebileceğimiz 157. Maddede 1 yıldan 5 yıla hapis cezası ve beş bin güne kadar adli para cezası öngörülmüşken 158. Maddede fail(ler)in 3 yıldan 10 yıla ve beş bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılması öngörülmüştür keza maddede cezayı yine kendi içinde artıran farklı hükümler de mevcuttur.
Nitelikli dolandırıcılığın farkı nedir?
TCK 158. maddede düzenlenen Nitelikli Dolandırıcılık suçu için belirtmek gerekir ki burada da aynı şekilde 157. Maddede belirtilen tipe uygun fiilin gerçekleşmesi şartsa da daha ağır cezayı gerektiren haller, gerek failin içinde bulunduğu durum gerek aldatma aracı gerek araç olarak kullanılan kurum ve kuruluşlar gerekse kişinin dini inanç ve duygularının araç olarak kullanılması gibi şeklinde çok çeşitlidir. Bu unsurlar kanunda açıkça şu şekilde düzenlenmiştir;
- Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
- Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
- Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
- Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
- Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına yönelik olarak,
- Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
- Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
- Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
- Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
- Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
- Sigorta bedelini almak maksadıyla,
- Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle dolandırıcılık suçunun işlenmesi halinde nitelikli dolandırıcılık suçu oluşmuş olup; üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunacağı kanunda düzenlenmiştir.
Dolandırıcılık türü olarak, sözde fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılık nedir?
Dolandırıcılar, vatandaşları kandırabilmek için bir çok yöntem deniyorlar. Son dönemlerde yatırım amacı ile insanların kandırıldığına, belli miktarda parayı alabilmek için bir kısım para dolandırılmaları şeklinde dolandırıcılıklara şahit oluyoruz. Bunları örneklendirerek izah etmek daha anlaşılır olacak diye düşünüyorum.
Sözde fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılığa örnek verir misiniz?
Sosyal medya vb yerlerden vatandaşla iletişime geçerek bir hediye kazandıkları yalanı ile yapılan dolandırıcılık fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılık örneğidir. Güncel olarak takibini sürdürdüğümüz bir soruşturmada da yakın zamanda baskın yapılarak suç örgütü yakalandı.
Sosyal medya platformlarından müvekkille iletişime geçerek, yapılan çekiliş neticesinde belli bir miktar para kazandığı ancak paranın hesabına geçebilmesi için belli başlı bazı vergileri ödemesi gerektiği yalanları ile vatandaşı kandırıyorlar. Bir hediye dağıtımında, karşı tarafın ilk olarak sizden para göndermenizi istemesi olasılığı bir hayli düşük. Sosyal medya platformlarından bu tip mesajlar konusunda dikkatli olunması gerekiyor.
Sözde fırsat yatırımı yoluyla dolandırıcılığın ülkemizde ilk akla gelen örnekleri hangileridir?
Halkımız arasında sıklıkla mağduriyete sebep olan bu hileli yollardan birisi de “saadet zinciri” veya “pyramite scheme” modeli diyebileceğimiz dolandırıcılık türüdür.
Son birkaç yılda pek çok kez skandal dolandırıcılık haberleri ve mağdurlarıyla gündeme gelen “Çiftlikbank” ve 90’lı yıllarda gündemde olan “Titan Saadet Zinciri” bu dolandırıcılık türünün ülkemizdeki akla gelen ilk örnekleridir.
Saadet zinciri nedir, uygulaması nasıldır?
Saadet zinciri diğer adı ile ponzi tipi dolandırıcılıkta sistem kendine ‘üye’ olanlara çok kısa zamanda gerçek olamayacak kadar yüksek kar oranları sunup katılanlara bahsi geçen sözde ‘kâr paylarını’ dağıtsa da sistemin devamlılığı ancak sürekli yeni mağdurların katılması yani yeni katılma paylarının ödenmesiyle gerçekleşmekte, yeni mağdurlar bulunup üye edilemediği noktadaysa sistem çökmekte geçmişte de karşılaşıldığı gibi genelde sistemi kuranlar mağdurlara ait olan paralarla birlikte kayıplara karışmaktadırlar.
Bu düzen genellikle karşınıza portföy yönetimi hizmeti adı altında karşımıza çıkar. Aslında, elde edilen ‘getiriler’ diğer yatırımcıların paralarıdır. Organizasyonu yapan kişi bir havuz oluşturur, yatırımcının parasını alır ve havuza ekler. Bu havuza yalnızca yeni katılımcılar sayesinde nakit akışı olur. Eski yatırımcılara yeni katılımcıların parasıyla ödeme yapılır ve döngü yeni kişilerin katılmasıyla devam eder. Dolandırıcılık yeni nakit akışı kesildiğinde ortaya çıkar eski yatırımcıların ödemelerini yapmayı başaramayan sistem çöker.
Bu sistemlerde sitemi kuran ve sisteme en başta üye olan birkaç kişi hariç kimse gerçekten para kazanmış olmadığı gibi sistem çöküp ardındaki sis perdesi kalktığında binlerce mağdurun olduğu görülmektedir.
Bazı dünya ülkelerinde yasal olan bu sistem Türkiye’de 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 80. Maddesiyle birlikte kesin şekilde yasaklanmıştır dolayısıyla legal bir saadet zincirinin kurulması artık mümkün değildir.
Kripto para nedir?
Kriptoloji, bir şifreleme bilimidir. Verilerin bir sisteme göre şifrelenmesidir. Kripto para, takas işlemlerinde kullanılabilen, şifrelenmiş, tamamen dijital, sanal para birimidir. İlk olarak, 2009 yılında kripto para olan bitcoin açık kaynak kodlu yazılım ile hayatımıza girmiştir. Kripto paralar ortam üzerinde şifrelerin oluşturulması ve çözülmesi aracılığıyla transfer edilir.
Yatırım amacı ile Kripto Para yatırımı yapan kişiler de dolandırılabilir mi, nasıl?
Kripto paralar ile yapılan yatırımlarında tabi ki dolandırılması mümkün. Özellikle oltalama yöntemi ile mağdurların kişisel verilerini çalmak için sahte web sitesi ya da mesajlaşma uygulaması gibi birçok farklı mecrada uygulanabilir.
Borsa hesabınızda bir sorun olduğunu söyleyen ve sorunu çözmek için bağlantıya tıklamanızı gerektiren bir e-posta alabilirsiniz. Bu bağlantı sizi sahte bir web sitesine yönlendirip ve burada oturum açmanızı isteyebilir. Bu sayede, saldırgan kimlik bilgilerinizi ve muhtemelen de kripto paralarınızı çalabilir.
Kripto para dolandırıcılığında, genellikle kişisel bilgilerinizin müşteri hizmetleri gibi isimler altında sizden talep edilmesi ile kripto paralarınızın çalışması ile olmaktadır. Yazılımlar vasıtasıyla ya da müşteri hizmetleri adı altında yazışan dolandırıcılar, kullanıcıların kişisel bilgilerini ve ‘kurtarma’ kelimelerini paylaşmaya yönlendirir.
Kurtarma kelimelerinizi öğrenen kişi ise fonlarınıza da erişim sağlayabilir. Bu bilgi, hiçbir koşulda başkalarıyla paylaşılmamalıdır.
Dolandırıcılık suçunun mağduru olmamak için ne gibi önlemler alabiliriz?
Öncelikle güvenmediğiniz hiçbir platformu kullanmamanızı öneririm. Telefon, mesaj, sosyal medya platformlarından gelen hediyelere karşı tedbirli olmakta fayda var kişisel bilgilerinizi paylaşmadan, karşı tarafın güvenilirliğinden emin olmanızı öneririm. Oltalama yöntemi ile gelen mail, mesaj vb yollarla sizinle iletişime geçilmesi halinde ciddiye almamanızı öneririm. Saadet zinciri gibi topluluklardan uzak durulmasını öneririm.
Mağdur dolandırıldığını nasıl anlar?
Bu aşama çok önemli. Mağdur dolandırılmış olduğunu kabullenmek istemiyor. Dolandırıldığı parasını kurtarmak için aynı kişiler tarafından daha da fazla dolandırılıyor. Mağdur durumu kabul etmek istemiyor. “Dolandırılmadım bu parayı da verince sorun çözülecek” inancı ile daha çok para gönderebiliyor ne yazık ki. Hediye ürün ya da çekiliş miktarının mağdurun hesabına geçeceği gerekçesi ile dolandırılan kişiler bu inancı çok zor kırıp dolandırıldığını anlıyor. Bu durumlarda mutlaka durumu başkaları ile paylaşmak ve yardım almakta fayda var.
Dolandırıcılık suçunun mağduru kişi ne yapmalıdır?
Mağdurlar dolandırıldıklarında ivedilikle karakoldan veya Cumhuriyet Savcılığına giderek ilgililer hakkında şikâyetçi olarak başvuruda bulunabilir. Cumhuriyet Savcılığı vasıtasıyla şüpheliler hakkında soruşturma yürütülerek iddianame düzenlenmesini sonrasında sanıklar hakkında kamu davası açılmasını sağlayabilirler.
Mağdurun savcılık aşamasına olaya dair tüm yazışma vb delilerini sunması ve olayı dellillerle açık bir şekilde izah etmesi soruşturma açısından çok önemlidir.
Biyografi: Av. Mine Begüm Doygun
Kadir Has Üniversitesi’nden mezun olmuştur. 2017 yılından itibaren Şişli’de bulunan kurucusu olduğu Dora Hukuk ve Danışmanlık ofisinde avukatlık görevini icra etmektedir. Hukukun kamu hukuku özel hukuk alanlarında hizmet vermektedir. İyi derecede İngilizce bilmekte ve yabancı müvekkillerine de hizmet vermektedir.
