Depremler sonrası bazı bölgelerde soğuk hava koşulları, hipotermi riski yaratmaya devam ediyor. Prof. Dr. Ferhat Çekmez ile hipoterminin belirtileri ve ilk müdahale hakkında konuştuk.
6 Şubat 2023 tarihinde merkezi Kahramanmaraş olan 7,7 ve 7,6’lık iki büyük yıkıcı deprem yaşandı. Büyük can kayıpları yaşanan bu iki deprem sonrası 20 Şubat saat 20.04’te merkez üssü Hatay Defne olan 6.4 büyüklüğünde ve üç dakika sonra da Hatay’ın Samandağ ilçesinde saat 20.07’de 5,8 büyüklüğünde iki büyük deprem daha yaşandı.
Çok büyük can kayıpları yaşanan bu depremlerde hayatta kalabilenler için ne yazık ki bazı bölgelerde kötü hava koşulları hipotermi riski yaratmaya devam ediyor. Prof. Dr. Ferhat Çekmez ile hipotermi hakkında konuştuk.
1- Hipotermi nedir?
Hipotermi, insan vücudunun faaliyet göstermesi için gerekli ısıyı ürettiğinden daha hızlı kaybetmesi sonucunda ortaya çıkan ve vücut ısısının tehlikeli derecede düşmesine neden olan bir acil tıbbi durumdur. Normal vücut ısısı yaklaşık 37 C civarındadır. Hipotermi tanısı vücut sıcaklığı 35 C altına düştüğünde ortaya çıkar.
2- Hipotermiden etkilendiğini gösteren belirtiler nelerdir?
Hipotermi Belirtileri Nelerdir?
Hipoterminin belirti ve semptomları arasında ilk olarak titreme görülür. Titreme, vücudun soğuk soğuğa karşı kendini ısıtmaya çalıştığı refleks savunması olduğu için vücut sıcaklığı düşmeye başladığında ilk fark edilen belirtidir.
Hipoterminin diğer belirti ve semptomları arasında bilinç kaybı, geveleyerek konuşma veya mırıldanma, karışıklık veya hafıza kaybı, sakarlık veya koordinasyon eksikliği, titreme, uyuşukluk veya çok düşük enerji, yavaş ve hafif nefes alma, zayıf nabız, ve özellikle bebeklerde parlak kırmızı, soğuk cilt bulunur.
Birçok hipotermi vakasında birey belirti ve semptomların yavaş gelişmesinden dolayı durumun farkında değildir. Bununla birlikte, hipotermi ile ilişkili kafa karışıklığı da durumun farkındalığını engeller. Akıl karışıklığı, riskli davranışlara da yol açabilir.
3- Tedavide neler yapılmalıdır?
Her ne kadar vücut ısısının normal derecelere yükseltilmesi hipoterminin geçmesine yardımcı olsa bile, hipotermi belirtileri gösteren her birey için acil tıbbi yardım gereklidir. Tıbbi yardım gelene kadar bir takım ilk yardım önlemleri alınabilir.
Hipotermili bir kişiye yardım ederken, nazikçe davranmak gereklidir. Sadece gerekli hareketler yapılmalıdır. Masaj veya ovmadan kaçınmak gereklidir. Aşırı ve sert hareketler kalp atışını durdurabilir. Hipotermili birey soğuktan uzaklaştırılmalı ve mümkünse sıcak ve kuru bir yere götürülmelidir. Aksi takdirde mümkün olduğunca soğuktan ve rüzgardan korunmalıdır. Bireyi yatay durumda tutmak gerekebilir, ancak vücut soğuk zeminden izole edilmelidir. Açık havada birey bir battaniyenin ya da bir başka kişinin üzerine yatırılabilir.
Bireyin kıyafetleri ıslaksa, çıkarılmalıdır. Gerekli olan durumlarda aşırı hareketten kaçınmak için kıyafetler kesilmelidir. Bireyleri ısıtmak için ideal olarak kat kat kuru battaniye veya palto kullanılabilir. Sadece yüz açıkta kalacak şekilde baş kapatılmalıdır.
4- Şiddetli hipotermi vakalarında neler yapılmalıdır?
Siddetli hipotermi vakalarında bireyler belirgin bir nabız veya nefes alma belirtisi göstermeden bilincini yitirebilir. Nefes almanın durduğu, ya da tehlikeli derecede zayıfladığı durumlarda, eğitim almış bireyler suni solunum desteği verebilir.
5- Isıtma için neler yapılmalıdır?
Bireyi ısıtmak için sıcak su, ısıtma yastığı veya ısıtma lambası gibi doğrudan ısıtan araçları kullanmaktan kaçınılması gereklidir. Aşırı sıcaklık cilde zarar verebilir veya kalbin durmasına neden olacak kadar şiddetli düzensiz kalp atışlarına neden olabilir. Birey uyanıksa ve yutma sorunu yoksa, vücudu ısıtmak için sıcak, alkolsüz, tatlı, ve kafeinsiz bir içecek sağlamak faydalı olacaktır. Ilık ve kuru kompresler veya plastik bir şişede veya kurutucuda ısıtılmış bir havlu ile geçici bir kompres yapılabilir. Kompres sadece boyun, göğüs duvarı veya kasık bölgesine uygulanmalıdır. Kol ve bacaklara erken uygulanan ısı soğuk kanı kalbe, ciğerlere ve beyne doğru geri gönderip, bu bölgelerdeki vücut ısısının daha fazla düşmesine neden olabilir.
6- Vakanın durumuna göre tedavi süreci nasıl olmalıdır?
Hipotermi tedavisi sürecinde vücut ısısını yükseltmek için uygulanacak tıbbi bakım vakanın ağırlığına göre farklı müdahaleleri içerebilir.
Hafif hipotermisi olan biri için, üzerini ısıtılmış battaniyelerle örtüp ve içmesi için ılık sıvılar sunarak pasif yeniden ısıtma yapmak yeterli olabilir.
Daha ağır vakalarda kan vücuttan bir hemodiyaliz makinesinin yardımıyla alınıp, ısıtılıp, yeniden vücuda geri verilebilir. Yine kanın ısınmasına yardımcı olmak için damardan ısıtılmış tuzlu su çözeltisi verilebilir.
Akciğerlerin etrafındaki plevra adı verilen alan veya karın boşluğu yani periton boşluğu gibi vücudun belirli bölgelerini ısıtmak için ılık bir tuzlu su çözeltisi kateterlerle etkilenen bölgeye verilebilir. Vücut ısısını yükseltmek için maske ya da nazal tüp ile nemlendirilmiş oksijenin verilerek solunum yollarının, dolayısı ile vücudun ısısı yükseltilebilir.
7- Hipotermi tedavi edilmezse neler olabilir?
Ciddi uzuv kayıpları , ciddi organ hasarları ve geç kalınırsa ölüm gözlenebilir. Bu yüzden hızlı şekilde tanı ve tedavinin yapılması gereklidir.
Biyografi: Prof. Dr. Ferhat Çekmez
25 Nisan 1977 tarihinde doğdu. 2001 yılında Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Tıp Fakültesi’ni tamamladı. 2008 yılında yine GATA’da Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları üzerine Tıpta Uzmanlığını yaptı. 2012 yılında İstanbul ÇAPA Tıp Fakültesi’nde Neonatoloji bölümünü tamamlayarak Doçent oldu. 2004-2008 yılları arasında GATA’da Araştırma Görevlisi olarak çalıştı. Zeytinburnu Askeri Dispanseri’nde ve Tatvan Askeri Hastanesi’nde Uzman Doktor olarak görev yaptı. ÇAPA’da Neonatoloji bölümünde Araştırma Görevlisi, Haydarpaşa GATA’da Doçent olarak çalıştı. Ulusal ve uluslararası hakemli dergilerde yayımlanmış ve atıf yapılmış onlarca makalesi bulunmaktadır.
