Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği Genel Başkanı ve Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Şule Akçay, 9 Şubat Dünya Sigarayı Bırakma Günü dolayısıyla yaptığı açıklamada, sigara nedeniyle dünyada her yıl 8 milyon kişinin hayatını kaybettiğini söyledi.
Sigaranın tüm kanserlerin yüzde 30’undan sorumlu olduğuna işaret eden Akçay, tütün kullanan her 2 kişiden birinin sağlığını zaman içinde kaybettiğini vurguladı. Akçay, “Ülkemizde tütün kullanımı nedeniyle günde 250 kişi ölüyor.” diye konuştu.
Akçay, Dünya Sağlık Örgütünün “Avrupa Tütün Kullanım Davranış Raporu”na göre, sigara kullanımının erken ölüm riskini de artırdığını belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Başta akciğer kanseri olmak üzere kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), hipertansiyon ve damar sertliği gibi kalp ve damar hastalıkları, mide-bağırsak hastalıkları, diyabet, idrar yolu hastalıkları, beyin fonksiyon bozuklukları, unutkanlık, göz tansiyonu ve bazı cilt hastalıkları sigara içenlerde içmeyenlere göre daha fazla görülüyor. Tütün ürünleri kullanımı hem kadın hem erkeklerde üreme sistemi bozukluklarına yol açabiliyor. Gebeliğin güçleşmesinin yanında gebelik oluşmuşsa kadınların düşük yapmasına, küçük ve erken bebek veya ölü doğumlara da neden olabiliyor.”
Elektronik sigara, “sigaradan farklı” denilerek pazarlanıyor
Akçay, sigara kullanımının Kovid-19 başta olmak üzere enfeksiyon hastalıklarına karşı hassasiyeti de artırdığını söyledi.
Akçay, son yıllarda tütün endüstrisinin “zararı azaltılmış ürün” diye yeni bir kavramla ortaya çıktığını dile getirerek, bunların bir pazarlama yöntemi olduğuna dikkati çekti.
Çocuklar ve gençlerin, “sigaradan farklı” diye pazarlanan, flaş belleğe benzer yeni ürünlerle nikotin bağımlılığına çekilmeye çalışıldığını ifade eden Akçay, şu uyarılarda bulundu:
“Elektronik sigara ve ısıtılmış tütün sağlığa kesinlikle zararlı. Elektronik sigaraların dumanının su buharı olduğu iddiası kesinlikle yanlış. Elektronik sigara, içinde nikotin ve tatlandırıcı bulunan kimyasal sıvıları, pilli ısıtma sistemi reaksiyonuyla kimyasal bir aerosole dönüştüren bir ürün. Çocuk ve gençlerin dikkatini çekmek üzere tasarlanmış 16 bini aşkın yapay bileşen var. Bunlar aynen mentollü sigaralar gibi özellikle yaşı küçük kişileri özendirmeyi amaçlıyor. Elektronik sigaranın ve ısıtılmış tütün ürünlerinin sigara bırakmakta kullanılması gibi bir şey asla söz konusu değil.”
Akçay, elektronik sigara ve ısıtılmış tütün ürünlerinin sigarada olduğu gibi sağlığı tehdit ettiğinin altını çizdi.
EVALI olarak isimlendirildi
Sigara, kanserler, zatürre, astım, kalp ve damar hastalıkları gibi kronik sağlık sorunlarına yol açarken, elektronik sigaraların ise bunların yanı sıra aniden ortaya çıkan akut hasarlara neden olduğunu anlatan Akçay, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Isıtılmış tütün ürünleri olduğundan bataryanın patlaması halinde el, ağız ve yüzde yanıklara, sıvının içindeki yağlı bileşenler de akciğer hasarına neden oluyor. Sadece elektronik sigara tüketen kişilerde ortaya çıkan yeni bir hastalık tanımlandı. Bu hastalığın ismi de elektronik sigara ilişkili akciğer hasarı ‘EVALI‘ olarak isimlendirildi. Bu hastalık, sadece elektronik sigara tüketirken kişide oluşan akut akciğer hasarı. Yani elektronik sigara, kronik yan etkilerinin yanı sıra akut sağlık sorunlarına yol açıyor.
EVALI, 17 yaşında bir Amerikalı öğrenci, akut solunum yetmezliğiyle hastaneye başvuruyor ve her iki akciğerinde yaygın zatürre saptanıyor. Öykü derinleştirildiğinde yakın zamanda elektronik sigara tükettiği öğreniliyor. Birçok hastalık elendiğinde elektronik sigarayla gelişen bir hastalık olduğu anlaşılıyor ve EVALI ismiyle bir hastalık olarak tanımlanıyor.”
Akçay, artık hastalara muayenede sadece sigara değil, elektronik sigara kullanıp kullanmadığını da sorduklarını bildirdi.
Elektronik sigara akciğer hasarına neden oluyor
Elektronik sigara kullanımına bağlı akut akciğer hasarının belirtilerine ilişkin Akçay, şu bilgileri paylaştı:
“Son 90 gün içinde elektronik sigara ve türevlerinin kullanılması halinde, kişide balgam, öksürük, nefes darlığı, ateş, bulantı, kusma, ishal, kilo kaybı, iştahsızlık semptomlarının varlığında ve akciğer grafisinde her iki tarafta zatürre görünümü olduğunda artık bu kişiye EVALI tanısı konuluyor. EVALI artık hastalık kod sınıflandırmasında yer almaya başladı. Bu artık hem ülkemizde hem dünyada bilinen bir hastalık haline geldi.”
Bu tanının konulduğu kişide tedavi sürecindeki en önemli basamağın tütüne maruz kalmanın sonlandırılması olduğunu vurgulayan Akçay, elektronik sigara kullanımının devamı halinde akciğerde kalıcı hasarların gelişebildiğini dile getirdi.
Akçay, sağlığın korunması için elektronik sigaranın en az geleneksel sigara gibi zararlı olduğunun unutulmaması gerektiğini ifade ederek, “Elektronik sigaralar, sigara bırakma aracı değildir, sigara içmenin ve bağımlılık gelişmesinin başka bir kapısıdır. Bu normalize edilemez. Bunların tamamı hastalık nedenidir.” uyarısında bulundu.
EVALI hastalığı nedir?
EVALI, elektronik sigara veya vaping kullanımına bağlı akciğer hasarı anlamına gelir. Başlangıçta VAPI (elektronik sigarayla ilişkili akciğer hastalığı) olarak biliniyordu. Yeni isim, e-sigara ve elektronik sigara ürünlerinin kullanımına bağlı olarak artan sayıda ciddi akciğer hastalığı vakasına yanıt olarak verilmiştir; ilki 2019’da tespit edilmiştir. Bu hastalık hakkında hâlâ bilgi ediniyoruz, dolayısıyla terminolojide değişiklikler yapılmaya devam edebilir.
Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi (CDC), EVALI’nin tek nedeni olmasa da birincil nedeni olarak E vitamini asetatını (THC içeren bazı e-sigaralarda bulunan bir katkı maddesi) işaret ediyor. E vitamini asetatına ek olarak, elektronik sigara malzemelerinde olası nedenler olarak incelenen birçok başka madde ve ürün kaynağı da bulunmaktadır.
Kaynaklar:
- Rebuli ME, Rose JJ, Noël A, Croft DP, Benowitz NL, Cohen AH, Goniewicz ML, Larsen BT, Leigh N, McGraw MD, Melzer AC, Penn AL, Rahman I, Upson D, Crotty Alexander LE, Ewart G, Jaspers I, Jordt SE, Kligerman S, Loughlin CE, McConnell R, Neptune ER, Nguyen TB, Pinkerton KE, Witek TJ Jr. The E-cigarette or Vaping Product Use-Associated Lung Injury Epidemic: Pathogenesis, Management, and Future Directions: An Official American Thoracic Society Workshop Report. Ann Am Thorac Soc. 2023 Jan;20(1):1-17. doi: 10.1513/AnnalsATS.202209-796ST. PMID: 36584985; PMCID: PMC9819258. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9819258/
- Zulfiqar H, Sankari A, Rahman O. Vaping-Associated Pulmonary Injury. [Updated 2023 Jun 25]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560656/
- Pnina Weiss (MD), Lynn Tanoue (MD, MBA), Carolyn L. Rochester (MD). E-cigarette, or Vaping Product, Use Associated Lung Injury (EVALI). Yale Medicine Fact Sheet. https://www.yalemedicine.org/conditions/evali
- UNC Researchers Tackle the E-cigarette or Vaping Product Use–associated Lung Injury (EVALI) Epidemic. UNC Health and UNC School of Medicine: Newsroom. (January 3, 2023) https://news.unchealthcare.org/2023/01/unc-researchers-tackle-the-e-cigarette-or-vaping-product-use-associated-lung-injury-evali-epidemic/
