Kira ödemelerini banka ve PTT aracılığıyla yapmayıp, elden gerçekleştirenlere her bir tespit için kira tutarının yüzde 10’u oranında ceza kesilmesi uygulaması başlıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığınca hazırlanan Gelir Vergisi Genel Tebliği, 17 Ekim 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Buna göre, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleriyle herhangi mükellefiyet kaydı bulunmayanların gerçekleştirdikleri iş yeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemeler, bankalar veya PTT aracılığıyla gerçekleştirilecek.
Hem kiralamalardaki tevsik (belgeleme) zorunluluğuna hem de 7 bin lirayı aşan mal ve hizmet alımlarına ilişkin tahsilat ve ödemelerdeki tevsik zorunluğuna uymayanlara kesilecek özel usulsüzlük cezaları artırıldı.
Konut kira ödemelerinde nakit sınırı kalktı
2008 yılında yapılan bir düzenleme ile;
- Konutlarda, her bir konut için aylık 500 lira ve üzerinde kira geliri elde edenlerin,
- İşyerlerinde, işyerini kiraya verenler ile kiracıların, kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı (PTT) Genel Müdürlüğü (Posta İdaresi) aracılığıyla yapılma zorunluluğu getirilmişti. Belgeleme (tevsik) de bu kurumlardan alınan belgelerle yapılıyordu.
Yani her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde kira geliri elde edenler için banka veya PTT A.Ş. tarafından düzenlenen belgelerle tevsik zorunluluğu varken, bu tutarın altındaki konut kira gelirleri elde edenler için böyle bir zorunluluk bulunmuyordu.
Günümüzde aylık 500 liranın altında kiraya verilen konut yok gibi bir şey. Yani bu sınırın pek de bir anlamı kalmamıştı. Yapılan yeni bir düzenlemeyle 500 liralık parasal sınır kaldırıldı. Buna göre konutlarda ve iş yerlerinde konutu ve iş yerini kiraya veren ve bunları kiralayanların, kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini bankalar veya Posta İdaresi tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri gerekiyor.
Haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarına ilişkin yapılan tahsilat ve ödemelerin de eskiden olduğu gibi nakit yerine banka veya Posta İdaresi aracılığıyla yapılması zorunluluğu devam ediyor.
Kiracılara da ceza kesilebilir
Konut kiralamalarına ilişkin önceki uygulamada, tevsik zorunluluğu sadece kira geliri elde edenler için geçerliydi. Yani konut kirasında 500 liranın üstündeki kiraların banka veya Posta İdaresi aracılığıyla ödenmediği durumda cezai sorumluluk sadece kira geliri elde edenler için geçerliydi. Kiracının ise bir cezai sorumluluğu bulunmuyordu.
Bu konuda da bir değişiklik yapıldı. Ağustos başında yayımlanan bir yasa ile artık konut kiralamalarında da tutar sınırlaması olmadan kirasını banka veya Posta İdaresi aracılığıyla ödemeyen kiracılara da ceza kesilebilmesinin önü açılmış oldu.
Kapsama girmeyen kiralamalar
Konut ve iş yerini kiraya veren ve bunları kiralayanların, kira bedeline ilişkin mahkeme ve icra yoluyla veya aynî olarak yaptıkları tahsilat ve ödemeler tevsik zorunluluğu kapsamına girmiyor.
Hisseli kiralamalar
Hisseli gayrimenkullerin kiralanmasında, kira bedelinin tamamının kiraya verenlerden birisine bankalar veya Posta İdaresi aracılığıyla ödenmesi durumunda, tevsik zorunluluğunun yerine getirildiği kabul ediliyor.
Hangi belgeler geçerli?
Bankalar veya PTT A.Ş. aracı kılınmak suretiyle; para yatırma, havale, EFT, çek, banka ve kredi kartı gibi araçlar kullanılmak suretiyle yapılan tahsilat ve ödemeler karşılı ğında düzenlenen dekont veya hesap bildirim cetvelleri tevsik edici belge olarak kabul ediliyor. Bankaların internet şubeleri üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da aynı kapsamda değerlendiriliyor.
Kişilerin kirayı; banka şubelerine giderek T.C. kimlik numarası, vergi kimlik numarası, ad soyad/unvan bilgileri ve “kira ödemesi” açıklamasıyla kiraya verenin hesabına yatırması durumunda da tevsik yükümlülüğü yerine getirilmiş sayılıyor.
Diğer tahsilat ve ödemeler
Yukarıda kira ödeme ve tahsilatlarını banka veya PTT aracılığıyla yapılma zorunluluğuna değindik. Bunlar dışında, 7 bin lirayı aşan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödeme ve tahsilatların belgelendirilmesinden de bahsetmekte fayda var.
2016 başından itibaren geçerli olan bir uygulama söz konusuydu. Buna göre mükellef olanların, kendi aralarında ve tevsik zorunluluğu kapsamında olmayanlarla yaptıkları 7 bin lirayı aşan her türlü tahsilat ve ödemeleri aracı finansal kurumlar kanalıyla yapmaları gerekiyor. Ayrıca bu tahsilat ve ödemelerini söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik etmeleri (belgelendirme) zorunluluğu da bulunuyor. Mükellef deyince; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, serbest meslek erbabı, vergiden muaf ve kazançları basit usulde tespit edilen tüccarlar ile defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler kastediliyor. Finansal kurum ise tebliğde tahsilat ve ödemelere aracılık eden bankalar, yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları ve PTT A.Ş.’yi (Posta İdaresi) olarak tanımlanıyor.
Mükellef olmayanlar da kapsama alındı
Geçtiğimiz günlerde yayımlanan bir tebliğle, mükellef olmayanlar da yukarıdaki tevsik zorunluluğu kapsamına alındı. Buna göre mükellefler ile nihai tüketiciler dahil olmak üzere mükellef olmayanların, 7 bin lirayı aşan her türlü mal veya hizmet alımlarına ilişkin tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapmaları ve bu kurumlarca düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri (belgelendirme) gerekiyor. Mükellef olmayanların kendi aralarında yapacakları işlemler ise tevsik zorunluluğu kapsamına girmiyor.
Diğer taraftan araç kiralama faaliyeti ile uğraşanların, vermiş oldukları araç kiralama hizmetlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerini 7 bin liralık sınıra bakılmaksızın aracı finansal kurumlar tarafından düzenlenen belgeler ile tevsik etmeleri gerektiğini de hatırlatmak isteriz.
Aynı gün içinde yapılan işlemler ve taksitler
Aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemlerin toplam tutarının 7 bin lirayı aşması durumunda, işlemlerin her biri 7 bin liranın altında kalsa bile, aştığı işlemden itibaren işleme konu tahsilat ve ödemelerin de aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması zorunluluğu bulunuyor.
Tahsilat ve ödemeye konu işlem tutarının 7 bin liralık haddi aşması halinde, bedelin farklı tarihlerde kısım kısım ödenmesinde işlemin toplam tutarının dikkate alınması ve her bir tahsilat ve ödemenin, tevsik zorunluluğu kapsamında aracı finansal kurumlar kanalıyla gerçekleştirilmesi gerekiyor.
CEZALAR
Hem kiralamalardaki tevsik zorunluluğuna hem de 7 bin lirayı aşan mal ve hizmet alımlarına ilişkin tahsilat ve ödemelerdeki tevsik zorunluğuna uymayanlara kesilecek özel usulsüzlük cezaları da artırıldı. Bu zorunluluklara uymayanların her birine, her bir işlem için aşağıda yer verilen cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın yüzde 10’u oranında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Ancak bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı 20 milyon lirayı geçemiyor. Yukarıdaki asgari ve azami ceza tutarları 2024 yılı için geçerli. Önümüzdeki yıl bu tutarlar yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle dikkate alınacak.
İdareye bildirilirse ceza yok
Tevsik zorunluluğuna aykırı bir şekilde ödeme yapanların, durumu ödemeyi takip eden 5 iş günü içerisinde kendiliğinden idareye bildirmesi halinde, ödemede bulunan adına yukarıda yer verilen özel usulsüzlük cezası kesilmeyecek.
