Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Gelir Dağılımı İstatistikleri, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2024 yılı sonuçlarına ilişkin veriler, bir önceki takvim yılı olan 2023 yılını referans alarak hazırlandı.
En yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 0,6 puan azalarak yüzde 48,1 olurken, en düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun aldığı pay ise 0,2 puan artarak yüzde 6,3 oldu. Buna göre en düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun geliri asgari ücret düzeyinde kaldı.
TÜİK’in gelir dağılımı istatisikleri (2024)
Yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri 374 bin 899 TL oldu
Türkiye’de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri bir önceki yıla göre yüzde 106,9 artarak 374 bin 899 TL oldu. Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri bir önceki yıla göre yüzde 108,3 artarak 90 bin 116 TL’den 187 bin 728 TL’ye yükseldi.
Yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek gelir, geçen yıla göre 124 bin 506 TL artarak 231 bin 206 TL ile çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalklarının oldu.
Araştırmaya göre; tek kişilik hanehalklarının yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 223 bin 859 TL iken tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarında bu değer 192 bin 110 TL oldu. En düşük yıllık ortalama eşdeğer kullanılabilir hanehalkı fert gelirine sahip hanehalkı tipi ise 146 bin 828 TL ile en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hanehalkları oldu.
Gini katsayısı 0,413 olarak tahmin edildi
Aratırmada, gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade ederken, Gini katsayısı hesabında hanenin ve fertlerin elde ettiği yıllık gelirlerin toplamından, gelir referans döneminde ödenen vergiler ve diğer hane veya kişilere yapılan düzenli transferler düşüldükten sonra bulunan hanehalkı kullanılabilir geliri kullanıldı.
Araştırmada daha önceki yıllarda yalnızca eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri üzerinden hesaplanan Gini katsayısı; yapılan sosyal transferlerin gelir dağılımı üzerindeki etkisini görmek amacıyla tüm sosyal transferler hariç ve emekli ve dul-yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transferler hariç tutularak iki farklı yöntemle de ayrıca hesaplandı.
En son yapılan araştırma sonuçlarına göre Gini katsayısı bir önceki yıla göre 0,007 puan azalış ile 0,413 olarak tahmin edilirken, tüm sosyal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0,476, emekli ve dul yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,423 olarak tahmin edildi.
Toplam gelir içerisinde en yüksek payı, yüzde 48,8 ile bir önceki yıla göre 0,3 puan artan maaş ve ücret geliri aldı. İkinci sırayı yüzde 20,8 ile önceki yıla göre 1,3 puan azalan müteşebbis geliri alırken üçüncü sırayı yüzde 17,8 ile önceki yıla göre 0,2 puanlık artış gösteren sosyal transfer geliri oluşturdu. Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı yüzde 17,5 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı ise yüzde 87,6 olarak gerçekleşti.
En yüksek yıllık ortalama esas iş geliri 309 bin 721 TL ile yükseköğretim mezunlarının oldu
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 309 bin 721 TL, lise ve dengi okul mezunlarında 240 bin 470 TL, lise altı eğitimlilerde 168 bin 407 TL, bir okul bitirmeyenlerde 106 bin 478 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla göre yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 110,2 ile lise ve dengi okul düzeyli eğitimlilerde, en düşük artış ise yüzde 88,2 ile bir okul bitirmeyenlerde oldu.
Yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 115,4 ile inşaat sektöründe oldu
Esas iş gelirleri sektörel ayrımda incelendiğinde; en yüksek yıllık ortalama gelirin 242 bin 299 TL ile hizmet sektöründe, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 153 bin 773 TL ile tarım sektöründe olduğu görüldü. Bir önceki yıla göre; yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 115,4 ile inşaat sektöründe gözlenirken, bunu yüzde 102,0 ile sanayi sektörü izledi. Diğer taraftan hizmet sektöründe yüzde 100,2, tarım sektöründe ise yüzde 66,0 artış gözlendi.
En yüksek yıllık ortalama esas iş geliri 804 bin 882 TL ile işverenlerin oldu
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla işverenlerde 804 bin 882 TL, kendi hesabına çalışanlarda 210 bin 679 TL, ücretli maaşlılarda 209 bin 764 TL ve yevmiyelilerde 105 bin 712 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla göre en yüksek artış yüzde 104,0 ile ücretli ve maaşlılarda, en düşük artış ise yüzde 82,2 ile kendi hesabına çalışanlarda oldu.
En düşük gelir Van, Muş, Bitlis, Hakkari bölgesinde gerçekleşti
Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2024 yılında 187 bin 728 TL iken, en yüksek olduğu bölge 257 bin 891 TL ile İstanbul bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 248 bin 285 TL ile Ankara bölgesi ve 225 bin 758 TL ile Tekirdağ, Edirne, Kırklareli bölgesi izledi. En düşük yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri ise 91 bin 818 TL ile Van, Muş, Bitlis, Hakkari bölgesinde gerçekleşti.
Bir önceki yılda işsiz olan fertlerin yüzde 40,8’i 2024 yılında çalışmaya başladı
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması panel veriden elde edilen sonuçlara göre, 2023 yılında işsiz olan fertlerin yüzde 40,8’i 2024 yılında çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2023 yılında çalışan olarak belirlenen fertlerin 2024 yılında yüzde 90,6’sı çalışma hayatına devam etti.
Türkiye gelir dağılımı eşitsizliğinde Avrupa’da ilk sırada
Gelir dağılımı eşitsizliği, sosyal adalet ve toplumsal barış açısından önemli bir engel teşkil ediyor. Özellikle Türkiye’de, son yıllarda yoksulların daha da yoksullaştığı, zenginlerin ise daha da zenginleştiği gözlemlenmekte. Ülkede, işçilerin milli gelirden aldıkları pay giderek azalırken, şirketlerin payı artış gösteriyor. Gelir dağılımı eşitsizliğini ölçmede kullanılan göstergelerden olan Gini katsayısına göre, Türkiye ilk sırada yer almaktadır. Ayrıca dünya genelinde ise 130 ülke içinde 28. sıradadır.
Gini katsayısına bakıldığında, Türkiye’nin gelir dağılımı konusunda birçok Afrika ve Asya ülkesinden geride kaldığı görülmekte. Cibuti, İran, Malezya, Tanzanya, Kenya, Senegal, Mali ve Nijerya gibi ülkeler, gelir dağılımı konusunda Türkiye’den daha iyi durumda bulunuyorlar. Gini katsayısı, hanehalkı bireylerinin kişisel kullanılabilir yıllık gelirleri ve hane gelirlerinin toplamından, dönem içinde ödenen vergiler ve diğer düzenli transferler çıkarıldıktan sonra elde edilen kullanılabilir gelirle hesaplanır.
Kaynak: TÜİK, ANKA Haber Ajansı
