Araştırmacılar, genellikle nadir hastalıklar için reçete edilen bir ilacın, insan kanını sivrisinekler için ölümcül hale getirebileceğini ve sıtma gibi hastalıkları engellemek için potansiyel bir yol sunabileceğini keşfetti.
Araştırmacılar, genellikle belirli amino asitleri tam olarak parçalayabilmelerini engelleyen nadir kalıtsal hastalıkları olan bireylere reçete edilen nitisinon adlı bir ilacı denedi.
İlaç, insan vücudunda zararlı hastalık yan ürünlerinin birikmesini önlemek için bir enzimi bloke ederek çalışıyor.
Science Translational Medicine dergisinde yayınlanan bulgulara göre, sivrisinekler nitisinon içeren kanı emdiklerinde, ilaç vücutlarındaki enzimi de bloke ederek kanı düzgün bir şekilde sindirmelerini engelliyor ve hızla ölmelerine neden oluyor.
ABD’deki Notre Dame Üniversitesi’nde araştırma profesörü ve çalışmanın başyazarlarından Dr. Lee R. Haines, “Böceklerle bulaşan hastalıkların yayılmasını durdurmanın bir yolu, hayvanların ve insanların kanını, kanla beslenen bu böcekler için zehirli hale getirmektir. Bulgularımız nitisinon kullanımının sıtma gibi böcek kaynaklı hastalıkların kontrolünde umut verici yeni bir tamamlayıcı araç olabileceğini göstermektedir.” ifadelerini kullandı.
Sivrisinek kontrolüne yönelik artan ihtiyaç
Kişisel koruyucu önlemler arasında örtücü giysiler giymek, sivrisinek kovucu kullanmak ve yatak veya pencere ve kapı perdeleri kullanmak yer alıyor. Ancak bunlar yeterli gelmiyor.
Diğer bir yöntem de parazitleri öldürmek için kullanılan ivermektin. Ancak tekrarlanan kullanımı ilaç direncine yol açabilir. Ayrıca çevre için de toksik olabilir.
Notre Dame’da biyolojik bilimler profesörü ve çalışmanın ortak yazarı Alvaro Acosta Serrano, “Nitisinon performansı harikaydı” dedi.
“İnsan kanında ivermektinden çok daha uzun bir yarılanma ömrüne sahip, bu da sivrisinek öldürücü aktivitesinin insan vücudunda çok daha uzun süre dolaşımda kaldığı anlamına geliyor. Bu, güvenlik ve ekonomik nedenlerle sahada uygulandığında kritik önem taşıyor.”
Nitisinone, sıtma bulaştırma olasılığı en yüksek olan yaşlı sivrisinekler de dahil olmak üzere tüm yaş gruplarındaki sivrisinekleri öldürebildi. Ayrıca böcek ilacına dirençli sivrisinekleri de ortadan kaldırabildi.
Haines, “Gelecekte, sivrisinek kontrolü için hem nitisinon hem de ivermektinin dönüşümlü olarak kullanılması avantajlı olabilir,” dedi.
“Örneğin nitisinon, ivermektin direncinin devam ettiği veya ivermektinin halihazırda çiftlik hayvanları ve insanlar için yoğun olarak kullanıldığı alanlarda uygulanabilir.”
Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’ne (ECDC) göre sivrisinek kaynaklı hastalıklar arasında sıtma, dang humması, Batı Nil virüsü, chikungunya ve sarı humma yer alıyor.
