Kanser tedavisi gören çocuklarda kemoterapi nedeniyle kan üretimi olumsuz etkilenebilir. Tedavi sonrasında alyuvar (eritrosit), akyuvar (lökosit) ve pıhtılaşma pulcuklarının (trombositler) sayısında azalma görülür.
- Akyuvarların azalması, vücudun mikroplara karşı savunmasını zayıflatarak bakteri, virüs, mantar ve parazit gibi enfeksiyonlara yol açabilir.
- Trombositlerin düşmesi ise kendiliğinden oluşan kanamalara neden olabilir. Bu kanamalar; burun, diş eti, cilt, mide ve bağırsak gibi bölgelerde ortaya çıkabilir.
Çocuğunuzu bu risklerden korumak için ebeveynler olarak bazı önemli önlemleri uygulamak gerekmektedir.
Çocuğunuzun güvenliği için dikkat etmeniz gerekenler
- El ve vücut hijyenine özen gösterilmeli: Eller, yemeklerden önce ve sonra, tuvalet kullanımı sonrası en az 20 saniye boyunca sıvı sabunla yıkanmalı ve kâğıt havlu ile kurulanmalıdır.
- Günlük banyo veya duş alışkanlığı kazanılmalı: Yumuşak bir sabun kullanarak banyo yapılmalı, özellikle koltuk altları ve kasıklar dikkatle temizlenmelidir. Eğer banyo mümkün değilse, vücut ılık sabunlu bezle silinerek temizlenmelidir.
- Diş ve ağız temizliği ihmal edilmemeli: Akyuvar ve trombosit sayıları uygunsa, dişler yumuşak bir diş fırçasıyla günde iki kez fırçalanmalıdır. Eğer hücre sayıları düşükse veya diş etlerinde kanama varsa, her öğün sonrası ağız temiz su, antiseptik gargara veya bikarbonatlı su ile çalkalanmalıdır.
- Tırnak bakımı dikkatle yapılmalı: Lökosit ve trombositlerin çok düşük olduğu dönemde tırnak kesimi ertelenebilir. Kesilecekse deriye zarar vermeden, düz şekilde yapılmalıdır.
- Çevresel faktörlere dikkat edilmeli:
- Ortamda taze çiçek veya saksı çiçeği bulundurulmamalıdır çünkü mantar oluşum riskini artırır.
- Peluş ve kumaş oyuncaklar, dezenfekte edilemeyeceği için hasta odasında bulundurulmamalıdır.
- Ev temizliği günlük yapılmalı, nemli veya küflü ortamlar önlenmelidir. Eğer klima kullanılıyorsa, düzenli bakımı ihmal edilmemelidir.
- Ziyaretçi ve sosyal izolasyon kurallarına uyulmalı:
- Akyuvar sayısı düşük olduğu dönemlerde hasta ziyaretleri kısıtlanmalı, toplu taşıma ve kalabalık ortamlardan uzak durulmalıdır.
- Kemoterapi sürecinde okula ara verilmeli; doktorun uygun gördüğü zamanlarda eğitim evde veya hastanede devam ettirilmelidir.
- Hayvanlarla temasa dikkat edilmeli:
- Bağışıklık sistemi zayıf çocuklar için evcil hayvanlarla yakın temas riskli olabilir. Özellikle hayvan salyası veya dışkısı ile temas edilmemeli, ısırma veya tırmalamalara karşı dikkat edilmelidir.
- Kuş, kertenkele, hamster gibi kemirgenlerin beslenmemesi önerilmektedir.
- Beslenmede dikkat edilmesi gerekenler:
- Nötropenik dönemde musluk suyu, en az bir dakika kaynatılmadan veya filtreden geçirilmeden içilmemelidir. Pastörize içecekler güvenle tüketilebilir.
- Çiğ veya az pişmiş gıdalar (beyaz/kırmızı et, yumurta) kesinlikle tüketilmemelidir. Konserve ürünlerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
- Yeşillikler ve kabuğu soyulamayan meyveler (çilek vb.) nötropenik dönemde tüketilmemelidir. Muz, kavun, elma gibi kabuğu soyulabilen meyveler ise hijyenik şekilde hazırlandıktan sonra güvenle yenebilir.
Hangi Durumlarda Hemen Doktora Başvurulmalı?
Memorial Sağlık Grubu’ndan Prof. Dr. Zekai Avcı, kanser tedavisi gören çocuklarda dikkat edilmesi gereken semptomları şöyle sıralıyor:
- Ateş ve titreme
- Ağız içi yaralar
- Damar yolu veya port bölgesinde şişlik, ağrı, hassasiyet
- Şiddetli öksürük, kanlı balgam, nefes darlığı
- Kol veya bacaklarda ani uyuşma, çift görme, bilinç bulanıklığı
- Şiddetli karın ağrısı, kusma, ishal, dışkıda kanama veya siyah renkli dışkı
- Burun veya diş eti kanaması
- İdrarda yanma veya kanama
- Ciltte kırmızı döküntüler, yaygın morluklar
- İki günden fazla süren kabızlık
Bu önlemler kişisel farklılık gösterebileceğinden, çocuğunuzun sağlık durumuna göre doktor önerilerine harfiyen uymanız büyük önem taşımaktadır.
Kemoterapi sürecinin daha rahat geçmesi için 12 öneri:
MD Anderson Kanser Merkezi, kanser hastalarının deneyimlerine dayanarak şu 12 öneriyi paylaşıyor:
- Bolca Dinlenin – Kemoterapi yorgunluğu yaygındır, kendinizi zorlamayın ve gerektiğinde yardım isteyin.
- Bol Su İçin – Dehidrasyonu önlemek için su, bitki çayı ve meyve suyu tüketin.
- Fırsat Buldukça Yemek Yiyin – Kemoterapi iştah kaybına neden olabilir, bu yüzden yemek yiyebildiğiniz zaman besleyici gıdalar tüketin.
- Saç Dökülmesine Hazırlıklı Olun – Çoğu hasta saç dökülmesi yaşar, bu süreci yönetmek için önceden plan yapın.
- Yan Etkilere Karşı Önlem Alın – Mide bulantısı, ağız yaraları ve cilt hassasiyeti gibi yan etkiler için doktor önerilerine uyun.
- Bağışıklığınızı Koruyun – Enfeksiyon riskini azaltmak için hijyen kurallarına dikkat edin ve kalabalık ortamlardan kaçının.
- Ruh Halinizi Takip Edin – Kemoterapi sürecinde duygusal değişimler yaşanabilir, destek almak önemlidir.
- Egzersiz Yapın – Hafif egzersizler enerji seviyenizi artırabilir ve kas kaybını önleyebilir.
- Cildinizi Koruyun – Kemoterapi cildi hassaslaştırabilir, güneş koruyucu kullanın ve nemlendirici uygulayın.
- Yan Etkileri Doktorunuza Bildirin – Herhangi bir yeni belirti veya rahatsızlık yaşarsanız doktorunuza danışın.
- Destek Gruplarına Katılın – Kemoterapi sürecinde moral ve motivasyon için destek gruplarından faydalanabilirsiniz.
- Kendinize Karşı Nazik Olun – Vücudunuzun iyileşme sürecine zaman tanıyın ve kendinizi suçlamayın.
Bu öneriler, kemoterapi sürecinin daha rahat geçirilmesine yardımcı olabilir.
Kaynaklar:
- Helms, Lauren, et al. “Innovations in Cancer Treatment of Children.” Pediatrics, vol. 152, no. 6, 2023, American Academy of Pediatrics, https://publications.aap.org/pediatrics/article/152/6/e2023061539/194691/Innovations-in-Cancer-Treatment-of-Children
- “Research on Childhood Cancers.” National Cancer Institute, 2025, https://www.cancer.gov/types/childhood-cancers/research
- Agarwal, Saurabh. “Pediatric Cancers: Insights and Novel Therapeutic Approaches.” Cancers, vol. 15, no. 14, 2023, MDPI, https://www.mdpi.com/2072-6694/15/14/3537
- DeMarco, Cynthia, and Mila Clarke. “12 Chemotherapy Tips from Cancer Patients Who’ve Been There.” MD Anderson Cancer Center, 19 Feb. 2024, https://www.mdanderson.org/cancerwise/10-chemotherapy-tips-from-cancer-patients-who-ve-been-there.h00-159303834.html
- Leukemia & Lymphoma Society. Caring for Your Child During Treatment. 2025, https://www.lls.org/children-and-young-adults/childhood-blood-cancer/caring-your-child-during-treatment
- Medical News Today. Chemotherapy: Risks and Precautions for Family Members. 2025, https://www.medicalnewstoday.com/articles/chemotherapy-precautions-for-family
