Obeziteye karşı beslenme düzeninde hangi değişiklikler yapılmalı? Kilo kontrolü sağlamak için egzersiz mi daha önemli, yoksa doğru beslenme mi? Bilinçsiz diyetler kilo vermeyi zorlaştırır mı? Vücudun direnci nasıl etkilenir?
Günümüzde görülme sıklığı hızla artan obezitenin koroner kalp hastalıkları, hipertansiyon, diyabet gibi birçok hastalığı da beraberinde getirdiğini işaret eden Diyetisyen Büşra Tari, obeziteden korunma önerilerinde bulunarak “Obeziteyi bir hastalık olarak görüp, diyetisyen eşliğinde, hormonal değerlere, fiziksel duruma, cinsiyete, harcanan enerjiye uygun bir beslenme planı oluşturulup, davranış değişikliğine gidilmelidir” dedi.
Medical Park İncek Hastanesi’nden Diyetisyen Büşra Tari, obezite hakkında açıklamalarda bulundu. Doğru beslenme ve fiziksel aktivitenin sağlıklı bir yaşam için son derece önemli olduğunu dile getiren Dyt. Tari, “Günümüzde obezite, hızla ilerlemekte ve koroner kalp hastalıkları, hipertansiyon, diyabet gibi birçok hastalığı da beraberinde getirmektedir. Sağlıklı kilo kontrolünün sadece fiziksel olarak hoş görünmenin ötesinde sağlık üzerinde yaratacağı olumlu etkileri de düşünmek gerekir” diye konuştu.
Tabii! İşte içeriği daha okunaklı ve akıcı hale getirilmiş versiyonu:
Obeziteye karşı kilo kontrolü
Sağlıklı bir yaşam sürdürebilmek için kilo kontrolü büyük önem taşır. Diyetisyen Dyt. Tari’ye göre, kilo kontrolünü sağlamak için uygulanması gereken en etkili yöntemler şunlardır:
🔹 Düzenli ve dengeli beslenme: Kişiye özel hazırlanmış diyet programları, sağlıklı kilo yönetiminin temelini oluşturur.
🔹 Egzersiz alışkanlığı kazanmak: Fiziksel aktivitenin düzenli olması, kilo kontrolünü destekler.
🔹 Bilinçsiz diyetlerden kaçınmak: Başarısızlıkla sonuçlanan her diyet girişimi, vücudun kilo vermeye karşı direnç geliştirmesine neden olabilir.
🔹 Uzman gözetiminde planlı kilo yönetimi: Doktor ve diyetisyenler tarafından oluşturulan bireysel beslenme programları, sağlıklı kilo kontrolünün sürdürülmesini sağlar.
Sık sık yapılan diyetlerin her denemede daha zor hale geldiğine dikkat çeken Dyt. Tari, yaşam tarzı değişiklikleri ile kalıcı kilo kontrolü sağlanabileceğini belirtiyor.
Sağlıklı Beslenmenin Önemi
Obezite, vücutta aşırı yağ birikimi sonucu yaşam kalitesini düşüren önemli bir sağlık sorunudur. Obeziteyle mücadelede şu faktörlere dikkat edilmelidir:
🔹 Enerji dengesi sağlanmalı: Besinlerle alınan kalori, harcanan enerjiyle dengelenmelidir.
🔹 Sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanılmalı: Dengeli ve yeterli beslenme ile obezite riski azaltılabilir.
🔹 Bireysel beslenme planı oluşturulmalı:
- Hormonal değerler, fiziksel durum ve günlük enerji harcaması göz önünde bulundurulmalıdır.
- Diyetisyen eşliğinde kişiye özel beslenme programı hazırlanmalıdır.
- Davranış değişikliği sağlanarak kalıcı kilo kontrolü hedeflenmelidir.
Obezite yalnızca kilo problemi değil, tıbbi bir hastalık olarak ele alınmalı ve uzman gözetiminde doğru beslenme stratejileri ile yönetilmelidir.
Obezite riskini azaltacak öneriler
Dyt. Tari, obeziteden korunmak için neler yapılabileceğini şu şekilde sıraladı:
- Planlı olunmalı. Öncelikle bir beslenme uzmanına danışarak, size uygun bir beslenme programı oluşturulmalı.
- Beyaz ekmek, poğaça, açma gibi beyaz unlu rafine gıdalar tam buğday, çavdar gibi esmer, mineralden zengin ve lifli alternatifleriyle değiştirilmeli.
- Her öğününüzde söğüş salata olmalı. Sebzeler lifli olduğundan, midede uzun süre kalarak doygunluk süresini uzatır. Aynı zamanda, çiğneme refleksini uyararak, beyne tokluk sinyallerinin ulaşmasını sağlar.
- Yemeklere kullanılan yağ miktarına ve çeşidine dikkat edilmelidir. Etli yemeklere yağ koymaya gerek olmayıp, sebze yemeklerini 2-3 yemek kaşığı zeytinyağı ile hazırlamak yeterli olacaktır.
- Karbonhidratı pilav-makarnadan almak yerine çorbadan alınmalı ve yemeğe çorba, salatayla başlanmalı.
- Et/tavuk/balık/peynir/yoğurt/yumurta grubundan biri mutlaka öğünlerde yer almalı.
- Diyete adaptasyon sürecini tamamladıktan sonra, haftada 3-4 gün minimum 30 dakika olacak şekilde yürüyüş, koşu, yüzme gibi egzersizler eklenmeli yağ yakımı desteklenmeli.
Obezite tanısı nasıl konulur?
Obezite tanısı, kişinin vücut kitle indeksi (VKİ) ve diğer sağlık göstergeleri incelenerek konulur. Tanı koymada kullanılan yöntemler şunlardır:
🔹 Vücut Kitle İndeksi (VKİ): En yaygın kullanılan ölçüm yöntemidir. VKİ = Kilo (kg) / Boy (m²) formülü ile hesaplanır.
- 18.5 – 24.9: Normal kilo
- 25 – 29.9: Fazla kilo
- 30 ve üzeri: Obezite
🔹 Bel çevresi ölçümü: Erkeklerde >102 cm, kadınlarda >88 cm obezite riskini artıran değerlerdir.
🔹 Vücut yağ oranı ölçümü: Cilt kıvrımı kalınlığı, biyometrik analiz veya DEXA taramaları ile yağ yüzdesi belirlenir.
🔹 Kan testleri: Kolesterol, kan şekeri, insülin direnci ve hormon seviyelerini inceleyerek metabolik durum değerlendirilir.
🔹 Tıbbi ve fiziksel muayene: Uzman doktor, kişinin beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite düzeyi ve genetik yatkınlığı gibi faktörleri değerlendirir.
Obezitenin Nedenleri
⚡ Genetik Faktörler: Genetik yatkınlık, obezite riskini artırabilir. Ebeveynlerinde obezite olan bireylerin, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemedikleri takdirde fazla kilo alma olasılığı daha yüksektir.
⚡ Hareketsiz Yaşam: Günümüzde teknolojiye bağımlılık ve fiziksel aktivite eksikliği obezitenin yaygınlaşmasına neden olmaktadır. Sedanter yaşam tarzı, alınan kalorilerin yakılmasını engelleyerek kilo alımını hızlandırır.
⚡ Beslenme Alışkanlıkları: Fast food tüketimi, şekerli içecekler, işlenmiş gıdalar ve yüksek kalorili yiyecekler obeziteye katkı sağlar. Lif açısından zengin beslenme eksikliği kilo alımını artırabilir.
⚡ Hormonal Dengesizlikler: Tiroid hastalıkları, insülin direnci, leptin ve ghrelin hormonlarının düzensizliği kilo alımına sebep olabilir.
⚡ Psikolojik Etmenler: Stres, depresyon, duygusal yeme alışkanlığı ve uyku düzenindeki bozukluklar, vücutta kortizol hormonunun artmasına neden olarak obeziteyi tetikleyebilir.
Obezitenin Önlenmesi ve Yönetimi
✔ Sağlıklı Beslenme: Dengeli beslenme alışkanlıkları kazandırılmalı; sebze, meyve, tam tahıllar ve sağlıklı yağlar tüketilmelidir.
✔ Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta veya 75 dakika yüksek yoğunlukta fiziksel aktivite önerilmektedir.
✔ Duygusal Yeme ile Mücadele: Stres kaynaklı yeme alışkanlıklarının farkında olunmalı, sağlıklı alternatifler tercih edilmelidir.
✔ Profesyonel Destek: Diyetisyen ve doktor kontrolünde uygun bir beslenme ve egzersiz planı oluşturulmalıdır.
✔ Uyku Düzeni: Günde 7-9 saat düzenli uyku almak, hormonal dengeyi sağlayarak kilo kontrolüne yardımcı olur.
Obezite tanısı konulduğunda, beslenme düzeni ve yaşam tarzı değişikliği ile sağlık yönetimi önemlidir. Daha detaylı değerlendirme için bir endokrinolog veya diyetisyen ile görüşmek faydalı olabilir.
Güvenilir kaynaklar:
- Aaseth, Jan, et al. “Diets and Drugs for Weight Loss and Health in Obesity – An Update.” Biomedicine & Pharmacotherapy, vol. 140, Aug. 2021, p. 111789. DOI: 10.1016/j.biopha.2021.111789. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2021.111789. Accessed 27 May 2025.
- Smith, John, et al. “Ultra-Processed Foods and Their Association with Obesity: A Systematic Review.” Nutrients, vol. 16, no. 21, 2024, article 3585, doi:10.3390/nu16213585.
https://www.mdpi.com/2072-6643/16/21/3585. Accessed 27 May 2025. - World Health Organization. “Obesity and Overweight.” World Health Organization,
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight. Accessed 27 May 2025. - American Diabetes Association. “8. Obesity and Weight Management for the Prevention and Treatment of Type 2 Diabetes.” Diabetes Care, vol. 48, Supplement 1, 2025, pp. S167–S180,
https://diabetesjournals.org/care/article/48/Supplement_1/S167/157555/8-Obesity-and-Weight-Management-for-the-Prevention. Accessed 27 May 2025. - Harvard T.H. Chan School of Public Health. “Obesity.” The Nutrition Source, Harvard T.H. Chan School of Public Health,
https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/obesity/. Accessed 27 May 2025. - Ng, Michael, et al. “Global, Regional, and National Prevalence of Overweight and Obesity in Children and Adults during 1980–2013: A Systematic Analysis for the Global Burden of Disease Study 2013.” The Lancet, vol. 384, no. 9945, 2014, pp. 766–781. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(14)60460-8.
- Faiz A, et al. Effectiveness of Nutrition Education on Weight Loss and Body Metrics Among Obese Adults: An Interventional Study. Cureus. 2024 Nov 24;16(11):e74373. doi: 10.7759/cureus.74373. PMID: 39723262; PMCID: PMC11668937.
- Rollin, Christopher, et al. “Obesity and Inflammation: Implications for Prevention and Therapy.” Obesity Reviews, vol. 22, no. 4, 2021, e13216.
https://doi.org/10.1111/obr.13216. - Rohdenburg, Noah, et al. “Obesity and Cardiometabolic Risk: A Review of Recent Advances.” Journal of the American College of Cardiology, vol. 75, no. 1, 2020, pp. 101–112. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2019.09.045.
- Wright, Karen B., and Jessica M. Scott. “Nutritional Interventions in Obesity Management: A Systematic Review.” American Journal of Clinical Nutrition, vol. 112, no. 3, 2020, pp. 52–60. https://doi.org/10.1093/ajcn/nqaa080.
- Cummings, David E., et al. “New Insights into the Regulation of Obesity: The Role of the Gut Microbiota.” Cell Metabolism, vol. 32, no. 4, 2020, pp. 617–635.
https://doi.org/10.1016/j.cmet.2020.07.001.
