Yapay zeka ve dijital teknolojiler iş gücü dinamiklerini dönüştürmeye devam ederken, önümüzdeki beş yılın kazanan ve kaybeden meslek grupları netleşmeye başladı. Dünya Ekonomik Forumu’nun 55 ülkedeki yaklaşık 1000 işverenle yaptığı küresel ankete göre, insan gücünün tamamen ortadan kalktığı bir gelecek kısa vadede mümkün görünmüyor. Ancak iş gücü haritası, hızla değişiyor.
Geleceğin meslekleri: Yapay zeka etkisiyle önümüzdeki 5 yılda en çok büyümesi beklenen meslekler
Yapay zekanın iş dünyasını hızla dönüştürdüğü bu çağda, 2025 itibarıyla mesleklerin evrimi, kariyer planlaması ve iş stratejilerinin yeniden şekillenmesinde kritik önem kazanıyor. Araştırmalar ve işveren görüşleri, yapay zeka uygulamalarının artan etkisiyle, hem otomasyon riski altındaki işlerin sayısında büyük değişimler yaşanacağını hem de yeni, teknoloji destekli iş alanlarının ortaya çıkacağını işaret ediyor. Bu metinde, otomasyon tehdidine maruz kalan meslekler ve yapay zeka destekli, geleceğe dirençli kalan iş kolları detaylı bir biçimde ele alınıyor; böylece, kariyerlerini geleceğe hazırlamak isteyenler için stratejik ipuçları sunuluyor.
Dünya Ekonomik Forumu raporu, küresel düzeyde en fazla yeni iş pozisyonunun tarım sektöründe oluşacağını gösteriyor. 35 milyonu aşkın istihdam artışının çiftlik işçileri ve diğer tarım çalışanları için yaratılması bekleniyor.
Öne çıkan diğer büyüme alanları ise şöyle:
- Kamyon ve teslimat şoförleri: 10 milyon yeni istihdam
- Yazılım geliştiriciler ve inşaat iskelesi kurucuları: 5 milyonu aşkın pozisyon
Teknoloji temelli meslekler de hızla yükseliyor. İş sayısında:
- Büyük veri uzmanları yüzde 120,
- FinTech mühendisleri yaklaşık yüzde 100,
- Yapay zeka ve makine öğrenimi uzmanları yüzde 80 oranında artış gösterecek.
En çok risk altındaki meslekler: Büro ve idari işler geriliyor
Öte yandan, idari pozisyonlar büyük risk altında. Özellikle:
- Kasiyerler ve bilet gişe görevlileri: 15 milyonluk iş kaybı
- Yönetici asistanları: 5 milyonluk azalma
- Temizlik, kat ve depo görevlileri: Her biri için yaklaşık 5 milyon pozisyonun ortadan kalkması öngörülüyor
En hızlı küçülen işler arasında ise şunlar dikkat çekiyor:
- Posta hizmetleri çalışanları ve banka veznedarları: Yaklaşık yüzde 40 azalma
- Veri giriş elemanları ve kasiyerler: Yaklaşık yüzde 20 azalma
Ancak bu, tüm mağaza çalışanlarının işsiz kalacağı anlamına gelmiyor. Aksine, satış temsilcileri ve satış asistanları, yaklaşık 5 milyon yeni pozisyonla büyüyen iş grupları arasında yer alıyor.
İş gücünde dönüşüm: İnsan ve yapay zeka işbirliği artıyor
Bilkent Üniversitesi’nden dijital dönüşüm uzmanı Dr. Nihan Çalışkan’a göre, iş dünyasının önümüzdeki yıllarda en çok ihtiyaç duyacağı şey, insan ve teknoloji arasında kurulacak verimli işbirliği olacak. “2030 yılına gelindiğinde işler üçe bölünecek: sadece insan (%34), insan-teknoloji işbirliği (%34) ve sadece teknoloji (%32). Bu da şirketlerin hem yeni yetenekleri işe alma hem de mevcut çalışanlarını yeniden eğitme stratejilerini dengelemesini gerektiriyor” diyor.
Avrupa genelinde bu iki strateji birlikte yürütülüyor:
- Yeniden eğitim: Yüzde 79
- Yeni personel alımı: Yüzde 65
Avrupa ülkelerinde iş gücü öncelikleri farklılaşıyor
- İspanya, işe alım ve işten çıkarma süreçlerini kolaylaştıracak kamu politikalarını savunuyor. İşverenlerin yüzde 60’ı, değişime uyum için bu tür reformların şart olduğunu düşünüyor.
- Fransa, emeklilik sisteminde yapılacak düzenlemelerin iş gücü erişimini artırabileceğini değerlendiriyor (yüzde 46).
- İngiltere ve Almanya, jeopolitik gerilimleri en büyük tehdit olarak görüyor. İngiliz işverenlerin yüzde 56’sı, Almanların ise yüzde 52’si bu görüşte birleşiyor.
- İtalya, diğer Avrupa ülkelerinden farklı olarak iklim krizine odaklanıyor. İtalyan işverenlerin yüzde 70’i dönüşümün temel gücünün yeşil yatırımlar olduğunu belirtiyor — bu oran, küresel ortalamanın (%43) oldukça üzerinde.
2025’te Yapay Zeka Etkisiyle Değişime Uğrayacak En Fazla Olan 11 İş
İşverenler, yapay zekayı uygulamayı 2025 ve sonrası için temel iş önceliklerinden biri olarak görüyor. Her 10 kişiden 9’u, önümüzdeki beş yıl içinde yapay zeka destekli çözümleri ve üretken yapay zekayı kullanmayı beklediklerini ifade ediyor; %73’ü ise yapay zeka yeteneklerini işe almayı öncelik haline getirdiklerini itiraf ediyor. Peki, daha fazla şirket bu yeni çağı benimsedikçe, en çok hangi işler yok olma riski altında?
Öte yandan, 5.000’den fazla ABD’li profesyonelle yapılan yeni bir Pew Research araştırması, birçok çalışanın yapay zekanın işlerini nasıl etkileyeceğinden endişeli olduğunu ortaya koyuyor (%52 endişeli).
Otomasyon Riski Altındaki İşler
Indeed tarafından yayınlanan listeye göre, otomasyon riski altındaki işler “makinelerin veya yazılım programlarının insan müdahalesi olmadan gerçekleştirebileceği görevler” olarak tanımlanıyor. Bu görevler, genellikle yüksek doğruluk gerektiren rutin ya da tekrarlayan eylemleri içeriyor; örneğin:
- Telefon görüşmeleri yapmak gibi basit görevler
- Veri analizi yapmak veya işlemleri yönetmek gibi karmaşık süreçler
Endüstriyel ortamlarda, otomatik görevler genellikle çalışanların istenmeyen olarak algıladığı işlerdir.
Listede Yer Alan İş Grupları:
- İmalat işleri: (makine çalışması, ürün işleme, test, paketleme, test vb.)
- Perakende ve ticaret rolleri: (müşteri hizmetleri, envanter yönetimi, dolandırıcılık analizi)
- Taşımacılık ve lojistik işleri: (örneğin, Waymo’da görüldüğü gibi, insan sürücülerin otonom araçlarla değiştirilmesi)
- Temel veri girişi, analiz ve görselleştirme işleri
- Finansal analiz ve projeksiyon rolleri
- Seyahat acenteleri ve seyahat programı sağlayıcıları
- Çevirmen
- Vergi hazırlama ve giriş seviyesi defter tutma ve muhasebe rolleri
Indeed listesinde ayrıca açıkça belirtilmeyen ve sona erme ya da daha az talep görme riski taşıyan diğer roller:
- Düzelticiler
- Avukat Yardımcıları
- Grafik Tasarımcılar
Geleceğin meslekleri: Yapay Zeka destekli olan 15+ iş
Kariyerinizi geleceğe hazırlamak ve buna yönelik planlar oluşturmak için otomasyon tehdidine karşı güvende olan hangi roller var? İşte yapay zeka destekli geleceğin meslekleri:
İki ana grup öne çıkıyor:
1- Yapay Zeka İşleri (Yapay Zeka Tasarımı)
Otomasyon tehdidine karşı ilk beklediğiniz iş grubu, yapay zekanın doğru çalışmasını sağlayan, yani yapay zeka işleri. Bu gruba şunlar dahildir:
- Makine öğrenimi mühendisleri
- Yazılım geliştiriciler
- Veri bilimcileri
- Siber güvenlik mühendisleri
- Yapay zeka temsilci yöneticileri
2- Yapay Zeka Destekli İşler (Yapay Zeka ile İşbirliği)
Bu gruptaki roller, yapay zekayla rekabet etmek yerine onunla işbirliği içinde çalışır. Genellikle:
- Yüksek uzmanlık gerektiren,
- Kişisel dokunuş gerektiren,
- Gerçek insan etkileşimi ve yüz yüze iletişim ihtiyacı bulunan rollerdir.
Bu kategoriye giren ve eğitim, sağlık ile kurumsal ortamları kapsayan örnek meslekler:
- Kayıtlı hemşireler
- Koreograflar
- Sağlık görevlileri
- Ruh sağlığı uzmanları ve danışmanları
- Öğretmenler (K-12, yüksek öğretim öğretmenleri, eğitmenler ve profesörler)
- İnşaat mühendisleri
- Cerrahlar
- Proje yöneticileri
- Operasyon direktörleri ve yöneticileri
- Müzisyenler
- Gazeteciler
Unutmamak gerekir ki, bu listedeki işlerin etkilenmeyeceği söylenmiyor. Aksine, bu rollerin başarılı olabilmesi için çalışanların sürekli olarak becerilerini güncellemesi ve yapay zeka destekli araçlardan yararlanması gerekecektir.
Geleceğe Yönelik Önemli Noktalar:
- Yeni İş Unvanları: Dünya Ekonomik Forumu’na göre, 2030 yılına kadar mevcut rollerin %85’inin henüz adını duymadığımız yeni işlere dönüşeceği öngörülüyor. Bu süreçte becerileriniz ve deneyimleriniz, yapay zeka destekli iş gücüyle işbirliği içinde uygulanacaktır.
- Endişelenmeli miyim?
Karanlıkta kalmak ya da yapay zekayı bir düşman olarak görmek yerine, yapay zekanın iş rolünüz üzerindeki etkilerini benimsemek ve sürekli gelişime açık olmak daha sağlıklı.
IBM’den Justina Nixon-Saintil şu ifadeleri kullanıyor:
“Öğrenme artık durmuyor. Her zaman yeni bir teknoloji var; bugün yapay zeka, yarın kuantum olabilir. Yapay zeka neredeyse her iş rolünü ve sektörü etkileyecek.”
“Hizmet, teknoloji veya finans sektöründe olun; herkesin yeteneklerini geliştirmesi ve yapay zekanın iş rolü üzerindeki etkilerine uyum sağlaması şart.”
Bu nedenle, kariyeriniz için ayrıntılı bir eylem planı hazırlayın:
-
- Aldığınız her beceri geliştirme kursunun,
- Kabul ettiğiniz her iş teklifinin,
- Seçtiğiniz her rolün kariyer hedefleriniz ve gelişen işgücünün ihtiyaçlarıyla uyumlu olmasına özen gösterin.
İşiniz Risk Altındaysa Ne Yapmalısınız?
Eğer rolünüz tekrarlayan ve sıradan görevlerden oluşuyorsa, yapay zeka etkisiyle işiniz risk altında olabilir. Ne kadar çok insani çaba, sezgi ve yaratıcılık gerektiren işler varsa, o kadar az risk altındasınız.
Öneriler:
- Otomasyon araçlarını öğrenin ve pratik yapın.
- Geleceğe yönelik becerilerinizi geliştirecek kurslara ve sertifikalara yatırım yapın.
- Yapay zeka ile ilgili sertifikalar elde ederek, işverenlerin aradığı yetkinlikleri kazanın.
Yapay Zekanın Yerini Asla Almayacağı İşler:
Yapay zekanın etkisini asla tam anlamıyla hissettiremeyeceği veya yerini alamayacağı meslekler:
-
- Liderlik rolleri
- Çocuk bakımı
- Eğitim
- Sağlık
- Peyzaj ve mimari (teknik tasarım ve insan liderliğinde problem çözme)
- Yapay zekanın çalışmasını sağlayan roller
Sonuç – Geleceğe hazırlık: Adaptasyon ve stratejinin önemi
Her ne kadar yapay zekanın yükselişi, geleneksel meslek yapılarında köklü dönüşümlere yol açsa da, insan ögesi tamamen ortadan kalkmayacak. Gelecek, adaptasyon, sürekli öğrenme, ve teknolojiyle işbirliğine dayalı yeni iş modelleriyle dolu. Bu süreçte, otomasyon riskine maruz kalan mesleklerde çalışanların becerilerini güncelleyerek, yapay zekaya entegre olabilmeleri büyük önem taşıyor. Stratejik bir kariyer eylem planı oluşturarak, sadece riskleri minimize etmekle kalmayıp, aynı zamanda yaratıcılık, insan dokunuşu ve yenilikçi iş alanlarına yönelerek, yapay zekanın getirdiği dönüşümü lehimize çevirebiliriz.
Kaynaklar:
- The Future of Jobs Report 2025 | World Economic Forum
- Future of Jobs Report 2025, Insıght Report (January 2025) World Economic Forum
- Esnek ekonominin geleceği ve bu ayki diğer iş haberleri | Dünya Ekonomik Forumu
- İşverenlere göre önümüzdeki 5 yıl içinde en çok büyüyecek 5 iş kolu | Euronews
- 11 Jobs AI Could Replace In 2025—And 15+ That Are Safe
- 13 automated jobs and details of how AI can replace them | Indeed.com UK
