Her yıl dünya çapında milyonlarca kişiyi etkileyen afazi, inme, travma veya beyin tümörleri gibi nedenlerle beynin dil merkezinde hasar oluşması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, kişinin zihinsel olarak tamamen yerinde olmasına rağmen konuşma, anlama, okuma ve yazma becerilerinde bozulma yaşamasına neden olur. Toplumdaki farkındalığı son derece düşük olan bu hastalıkta, bireyler yanlış anlaşılabiliyor ya da dışlanabiliyor.
Dil ve Konuşma Terapisti Yaren Çomak, “Afazi, kişinin dünyayla iletişimini koparan ama zekâsına dokunmayan bir hastalıktır” diyerek hem hastalık hem de tedavi süreciyle ilgili kritik bilgiler verdi.
📌 Öne çıkanlar:
- Afazi, beynin dil merkezindeki hasar sonucu konuşma, anlama, okuma ve yazma becerilerinin bozulmasıdır; zekayı etkilemez.
- En yaygın nedeni inme (felç) olup, kafa travması, beyin tümörü veya bazı enfeksiyonlar da afaziye yol açabilir.
- İletişim yetisinin kaybı, afazili bireylerde depresyon, yalnızlık ve özgüven kaybı gibi psikolojik sorunlara neden olabilir ve tüm aileyi etkiler.
- Tedavide erken müdahale (özellikle ilk 6 ay) ve bireye özel planlanmış konuşma terapileri kritik öneme sahiptir.
- Ailelerin sabırlı, bilinçli yaklaşımı ve toplumsal farkındalığın artırılması, afazili bireylerin sosyal yaşama katılımı için hayati önem taşır.
Afazi nedir ve neden olur?
Afazi, beynin dil merkezinde meydana gelen hasar sonucu kişinin konuşma, anlama, okuma ve yazma becerilerinde bozulma yaşamasıdır. Bu hasarın en yaygın nedeni ise inme yani felçtir. Bunun dışında kafa travması, beyin tümörü, bazı enfeksiyonlar veya demans türü nörolojik hastalıklar da afaziye yol açabilir.
Dil ve Konuşma Terapisti Yaren Çomak, “Afazili bireyler, söylediklerinizi anlayabilir ama size yanıt veremeyebilir ya da ne söylemek istediklerini tarif edemezler. Bu durum çevre tarafından zeka geriliğiyle karıştırılabiliyor ancak kişi düşünebilir, hissedebilir; sadece ifade becerisi kısıtlanmıştır” şeklinde açıklıyor.
Afazi sadece bireyi değil, tüm aileyi etkiler
Afazi tanısı alan bireyler, iletişim yetisini kaybetmenin verdiği yıkımla psikolojik olarak da zor bir sürece girer. Konuşamamak, kendini ifade edememek, sosyal hayattan kopmak gibi sonuçlar, zamanla depresyona veya içe kapanmaya yol açabilir. Uzman Terapist Yaren Çomak, “Afazi hastaları çoğu zaman yanlış anlaşılıyor, sabırsızlıkla karşılanıyor ya da tamamen dışlanıyor. Bu da hastada yalnızlık, çaresizlik ve özgüven kaybı yaratıyor. Oysa tedavi sürecinde duygusal destek en az konuşma terapisi kadar önemli” diye belirtiyor.
Tedavide erken müdahale çok önemli
Afazi tedavisinde konuşma ve dil terapisi en etkili yöntem olarak öne çıkıyor. Bu tedavi, bireyin yeniden iletişim kurmasını sağlamak için özel tekniklerle yürütülüyor. Dil ve Konuşma Terapisti Yaren Çomak, “Tedavi sürecine ne kadar erken başlanırsa, iletişim becerileri o kadar hızlı gelişir. Bireye özel planlamış konuşma terapileri, hastaların yeniden kendilerini ifade etmelerini sağlayarak, eski yaşamlarına bir adım daha yaklaşmalarına destek olur. Özellikle ilk 6 ay rehabilitasyon açısından çok kritiktir” diyerek erken tanının önemine dikkat çekiyor.
Aile bireylerinin sabırlı ve bilinçli yaklaşımı şart
Afazili bireylerle iletişim kurmak sabır ister. Cümleleri tamamlamaya çalışmak ya da anlamadan geçmek, hastada hayal kırıklığı yaratabilir. Dil ve Konuşma Terapisti Yaren Çomak, “Kısa ve net cümleler kurmak, yüz yüze iletişimde jest ve mimikleri kullanmak, hastaya zaman tanımak gibi basit ama etkili yöntemlerle iletişim güçlenebilir. Aileler mutlaka bir uzmandan afazili bireyle nasıl konuşulacağı konusunda eğitim almalı” şeklinde öneride bulunuyor.
Toplumda afazi farkındalığı artmalı
Afazi dünya çapında 2 milyondan fazla kişiyi etkiliyor. Ancak çoğu insan bu hastalığın adını dahi duymamış durumda. Dil ve Konuşma Terapisti Yaren Çomak, “Toplumun afaziye karşı bilinçlenmesi, hem hastaların sosyal yaşamda yer bulmasını kolaylaştırır hem de önyargıları ortadan kaldırır. Konuşamayan biri sadece kelimelere değil, desteğe de ihtiyaç duyar.” ifadelerini kullanıyor.
Afazi, hayatı bir anda sessizleştiren bir durum olabilir. Ancak doğru tedavi, bilinçli çevre ve güçlü sosyal destekle bu sessizlik yeniden sese dönüşebilir. Unutmayalım; herkes konuşamayabilir, ama herkes anlaşılmak ister.
📚 Afazili bireylerle iletişim kurma kılavuzu: Yakınları için pratik yöntemler
Afazi, bireyin iletişim kurma becerilerini etkileyen karmaşık bir durumdur ve bu sadece hastayı değil, onunla iletişim kurmaya çalışan aile bireylerini ve yakın çevresini de zorlar. Ancak doğru yaklaşımlar ve sabırla, afazili bireylerle daha etkili ve anlamlı bir iletişim kurulabilir. İşte afazili bir bireyle iletişim kurarken yakınları tarafından uygulanabilecek pratik yöntemler:
İletişim ortamını hazırlamak
- Sakin ve Sessiz Ortam: İletişim kurarken, dikkati dağıtabilecek gürültü ve karmaşayı minimuma indirin. Televizyonu kapatmak veya daha sakin bir odaya geçmek faydalı olabilir.
- Yüz Yüze İletişim: Her zaman afazili bireyle yüz yüze, göz teması kurarak konuşun. Bu, onların dudak hareketlerinizi okumasına ve beden dilinizi anlamasına yardımcı olur.
Konuşurken dikkat edilmesi gerekenler
- Kısa ve Basit Cümleler Kullanın: Uzun ve karmaşık cümlelerden kaçının. Net, anlaşılır ve kısa ifadeler tercih edin.
- Yavaş ve Net Konuşun: Acele etmeden, her kelimeyi net bir şekilde telaffuz ederek konuşun. Ancak aşırı yavaşlatmak veya çocukla konuşur gibi yapmak yerine, doğal bir ritim tutturmaya çalışın.
- Tek Seferde Tek Soru Sorun: Aynı anda birden fazla soru sormaktan kaçının. Bireyin her soruya ayrı ayrı odaklanması için zaman tanıyın.
- Evet/Hayır Soruları Tercih Edin: Mümkünse, afazili bireyin sadece evet veya hayır ile yanıtlayabileceği kapalı uçlu sorular sorun. Bu, ifade yükünü azaltır.
- Zaman Tanıyın: Afazili bireylerin yanıt vermek için daha fazla zamana ihtiyacı olabilir. Sabırla bekleyin, cümlelerini tamamlamaya çalışmayın veya onlar adına konuşmayın.
- Anahtar Kelimeleri Vurgulayın: Cümle içinde anlatmak istediğiniz temel fikri veya önemli kelimeleri vurgulayarak veya hafifçe ses tonunuzu değiştirerek belirtin.
Afazili bireyin kendini ifade etmesine yardımcı olmak
- Jest ve Mimik Kullanımını Teşvik Edin: Siz de konuşurken jest ve mimiklerinizi kullanın ve afazili bireyi de işaret etmek, başını sallamak veya el hareketleriyle kendini ifade etmeye teşvik edin.
- Görsel Materyaller Kullanın: İletişimi desteklemek için resimler, fotoğraflar, yazılı notlar, takvimler veya basit çizimler kullanın.
- Yazma veya Çizme Teşviki: Eğer yapabiliyorlarsa, hislerini veya ihtiyaçlarını yazarak veya çizerek ifade etmelerini teşvik edin.
- Anladığınızı Doğrulayın ve Tekrar Edin: Anladığınızdan emin olmak için, bireyin söylediklerini kendi sözlerinizle tekrarlayın. “Şunu mu demek istiyorsun…?” gibi ifadeler kullanın.
- Sabır ve Empati: En önemlisi sabırlı ve empatik olun. İletişim kurmanın bir süreç olduğunu ve zaman alabileceğini unutmayın. Onların yaşadığı hayal kırıklığını anlamaya çalışın.
Bu yöntemleri uygulayarak, afazili bireylerin kendilerini daha az izole hissetmelerine ve dünya ile yeniden anlamlı bağlantılar kurmalarına yardımcı olabilirsiniz. Unutmayın ki, iletişim iki yönlü bir süreçtir ve destekleyici bir çevre, iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır.
🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Konuşma bozukluğu türleri nelerdir? Tedavisi var mıdır?
- İşitme kaybı nedenleri neler? Uzmanlar uyarıyor!
- Alzheimer hastalığında dil ve konuşma terapisi
🔗 Kaynaklar:
- Dil ve Konuşma Terapisti Yaren Çomak (Erdem Sağlık Grubu)
- Aphasia Communicating Through Barriers | American Stroke Association
