Bitcoin Runes nedir? BRC-20’den farkları, avantajları ve geleceği

Yazar:

6 Eylül 2025

Bitcoin Runes, Bitcoin blok zinciri üzerinde fungible token (birbirinin yerine geçebilen token) oluşturmayı sağlayan yeni ve verimli bir protokoldür. Ordinals protokolüne dayanan BRC-20‘nin aksine Runes, Bitcoin’in temelindeki UTXO modelini kullanarak daha basit ve düşük maliyetli bir yapı sunar. Bu yeni teknoloji, Bitcoin ağında memecoin’lerden dijital varlıklara kadar birçok yeni kullanım alanının kapısını aralıyor.

Daha basit ve verimli bir yapıyla tasarlanmış olan Runes, Bitcoin’in uzun süredir kullanılan UTXO modeli ile OP_RETURN komutunu temel alır. Bu yaklaşım, hem teknik açıdan daha yalın bir çözüm sunar hem de işlem maliyetlerini ve ağdaki “dijital çöp” olarak görülen veri birikimini azaltır. Kripto dünyasının sürekli gelişen doğasında Runes, Bitcoin’in yalnızca bir değer saklama aracı olmadığını, aynı zamanda token ekonomisi için de güçlü bir zemin sunabileceğini gösteriyor.

📌 Öne çıkanlar

🔺 Runes Nedir?: Bitcoin blok zinciri üzerinde, Ordinals protokolüne ihtiyaç duymadan, verimli bir şekilde fungible (birbiriyle değiştirilebilir) token oluşturmayı sağlayan bir protokoldür.
🔺 Temel Farkı: BRC-20’den farklı olarak, Bitcoin’in kendi UTXO modelini ve OP_RETURN komutunu kullanır. Bu da onu daha basit, daha az maliyetli ve ağ dostu yapar.
🔺 Fungible Token Ne Demek?: Her bir biriminin diğeriyle aynı değere sahip olduğu ve birbirinin yerine geçebildiği token’lardır. Tıpkı cebimizdeki 1 TL’lik madeni paralar gibi.
🔺 Ağ Etkisi: Nisan 2024’teki çıkışı, Bitcoin ağındaki işlem ücretlerini rekor seviyelere çıkarmış ve madenciler için önemli bir gelir kaynağı yaratmıştır.
🔺 Potansiyel Riskler: En büyük eleştiri, “memecoin” furyasını yeniden canlandırarak ağda gereksiz veri (spam) oluşturma potansiyeli taşımasıdır.

🔎 En çok merak edilenler: Bitcoin Runes

🔹 Bitcoin Runes’un BRC-20’den en büyük avantajı nedir?
Verimliliktir. Runes, Bitcoin’in temel UTXO modelini kullandığı için ağda daha az “dijital çöp” bırakır, işlem maliyetlerini düşürür ve ağın genel performansını artırır.
🔹 “Fungible Token” ile “Non-Fungible Token” (NFT) arasındaki fark nedir?
Fungible token’lar (Runes) birbirinin aynısıdır ve değiştirilebilir (bir Bitcoin’in diğerinden farkı yoktur). Non-Fungible Token’lar (NFT’ler) ise her biri eşsiz, tek ve birbirinin yerine geçemez dijital varlıklardır (bir sanat eseri gibi).
🔹 Runes token’ı nasıl oluşturulur?
İki aşamada: Önce “etching” ile token’ın adı, sembolü, arzı gibi özellikleri belirlenir. Ardından “minting” süreciyle bu token’lar halka açık veya kapalı yöntemlerle basılır.
🔹 Runes, Bitcoin fiyatını etkiler mi?
Dolaylı olarak evet. Runes protokolü, Bitcoin ağı üzerindeki işlem talebini artırır. Bu artan aktivite, işlem ücretlerini yükseltir ve Bitcoin’e yeni kullanım alanları kazandırarak ekosistemin genel değerine potansiyel olarak katkıda bulunabilir.
🔹 Neden “Runestone” deniyor?
Bir Rune’un oluşturulma ve transfer bilgilerini içeren veri paketine “Runestone” (Rün Taşı) denir. Bu veri, bir Bitcoin işleminin OP_RETURN bölümüne, tıpkı eski rün taşlarına yazı yazar gibi kaydedilir.

⚙️ Bitcoin Runes nasıl çalışır?

Protokolün çalışma mantığı, Bitcoin’in temel yapı taşları olan UTXO modeli ve OP_RETURN komutuna dayanır. Her bir UTXO (harcanmamış işlem çıktısı), farklı miktarda veya türde Rune barındırabilir. OP_RETURN komutu ise, Bitcoin işlemlerine en fazla 80 baytlık ek veri eklemeyi sağlar. Runes, bu alanı kullanarak token’ın adı, sembolü, arz miktarı ya da belirli eylemler için gerekli talimatları “Runestone” adı verilen bir yapı içinde kaydeder.

Minting: Runes oluşturma ve basım süreci

Yeni bir Rune ortaya çıkarmak “etching” (kazıma) olarak adlandırılır. Bu aşamada token’ın tüm parametreleri belirlenir ve bir blok zinciri işlemine yazılarak kalıcı hale getirilir. Etching sırasında yaratıcılar isterlerse “premine” seçeneğiyle, toplam arzın bir kısmını halka açılmadan önce kendilerine ayırabilir.

Etching sonrasında token’lar “minting” (basım) süreciyle basılır. İki farklı yöntem öne çıkar:

Açık Minting: Herkes, belirlenen kurallar çerçevesinde yeni token basabilir.
Kapalı Minting: Yalnızca belirli koşullar sağlandığında (örneğin belirli bir zaman aralığının sonunda) yeni token üretimi mümkün olur.

🆚 Bitcoin Runes ve BRC-20 arasındaki farklar

Bitcoin Runes ile BRC-20 arasındaki en temel fark, altyapılarından kaynaklanır. Runes, Bitcoin’in kendi UTXO modeline dayanırken, BRC-20, verileri doğrudan satoshi’lere işleyen Ordinals protokolünü kullanır.

Teknik Farklılıklar:

Verimlilik: Runes, OP_RETURN ile 80 baytlık veri kullanırken, BRC-20 inscription’ları 4 MB’a kadar yer kaplayabilir. Bu, Runes’u çok daha verimli ve ağ dostu yapar.
Esneklik: Runes, açık ve kapalı minting yöntemlerini ve “premine” seçeneğini desteklerken, BRC-20 yalnızca açık minting yöntemini destekler.
Uyumluluk: Runes, Lightning Ağı gibi ikinci katman çözümleriyle daha uyumludur, BRC-20 ise yalnızca Ordinals destekli cüzdanlarla kullanılabilir.

“Runes, zincir dışı veriye ihtiyaç duymadan, doğrudan blok zinciri üzerinde token üretmeyi mümkün kılar. Bu da karmaşık süreçleri ortadan kaldırır ve ‘junk UTXO’ olarak bilinen gereksiz veri birikiminin önüne geçer.”

🤔 “Fungible token” ne demektir? Madeni para benzetmesi

Kripto dünyasında sıkça duyulan “fungible” kelimesi, bir varlığın her bir biriminin diğeriyle tamamen aynı, özdeş ve değiştirilebilir olduğu anlamına gelir. Bunu anlamanın en kolay yolu madeni para benzetmesidir. Cebinizdeki bir adet 1 TL ile arkadaşınızın cebindeki bir adet 1 TL arasında hiçbir fark yoktur; ikisi de aynı değere sahiptir ve birbirinin yerine kullanılabilir. İşte Bitcoin gibi kripto paralar ve Runes protokolüyle yaratılan token’lar bu şekilde “fungible”dır.

⛓️ Bitcoin’in temel yapı taşları: UTXO ve OP_RETURN nedir?

Runes protokolünün neden verimli olduğunu anlamak için, dayandığı iki temel Bitcoin teknolojisini bilmek gerekir:

UTXO (Harcanmamış İşlem Çıktısı): Bitcoin’de para, banka hesabındaki bir bakiye gibi değil, bir dizi “harcanmamış para üstü” gibi tutulur. Birine 1 BTC gönderdiğinizde, aslında daha önceki işlemlerden size gelen ve toplamı 1 BTC’den fazla olan UTXO’ları birleştirir, 1 BTC’yi alıcıya yollar, kalan “para üstünü” de yeni bir UTXO olarak kendi cüzdanınıza geri gönderirsiniz. Runes, bu UTXO’ların içine token bilgisi ekleyerek çalışır.
OP_RETURN: Bu, bir Bitcoin işlemine küçük bir not eklemenizi sağlayan bir komuttur. Tıpkı bir banka havalesinin “Açıklama” kısmına not yazmak gibi. Runes, en fazla 80 baytlık bu “not” alanını, bir token’ın nasıl transfer edileceği veya basılacağı gibi talimatları zincire kaydetmek için kullanır.

📈 Runes protokolünün bitcoin ağına etkileri

Runes protokolü, Nisan 2024’te Bitcoin yarılanması (halving) ile aynı anda aktive edildi ve ağ üzerinde anında büyük bir etki yarattı. Yarılanma, madencilerin blok başına kazandığı Bitcoin ödülünü yarıya düşürdüğü için, madencilerin gelirlerinin azalması bekleniyordu. Ancak Runes’a olan yoğun ilgi, yeni token’ları “etch” ve “mint” etmek isteyen kullanıcıların yarattığı bir işlem furyasına neden oldu. Bu durum, Bitcoin ağındaki işlem ücretlerini (fees) tarihi rekor seviyelere taşıdı ve madenciler, azalan blok ödülünü bu yüksek işlem ücretleriyle telafi ederek rekor gelirler elde etti.

🖼️ Fungible vs. non-fungible: Runes ile NFT’ler arasındaki fark

Runes, Ordinals protokolünden ilham alsa da, yarattığı token türü bakımından NFT’lerden temel olarak ayrılır.

Runes (Fungible Token):

Özellik: Değiştirilebilir, birbirinin aynısı.
Benzetme: Hisse senedi, para birimi, oyun içi altın.
Kullanım Alanı: Memecoin’ler, topluluk token’ları, sadakat puanları.

NFT’ler (Non-Fungible Token):

Özellik: Eşsiz, tek, birbirinin yerine geçemez.
Benzetme: Mona Lisa tablosu, konser bileti, tapu senedi.
Kullanım Alanı: Dijital sanat, koleksiyon ürünleri, kimlik doğrulama.

⚠️ Bitcoin Runes’un potansiyel riskleri ve geleceği

Runes protokolü, Bitcoin ekosistemine yeni bir heyecan getirmiş olsa da, bazı eleştiriler ve potansiyel riskler de barındırmaktadır:

“Memecoin” ve Spekülasyon Dalgası: Runes’un token yaratmayı kolaylaştırması, değeri olmayan, tamamen spekülatif “memecoin” projelerinde bir patlamaya yol açtı. Bu durum, birçok deneyimsiz yatırımcının para kaybetmesine neden olabilir.
Ağ Yükü ve Veri (Spam) Sorunu: Her ne kadar BRC-20’den daha verimli olsa da, Runes işlemleri yine de Bitcoin blok zincirinde ek bir veri yükü oluşturur. Eleştirmenler, bu tür “gereksiz” verilerin, Bitcoin’in ana misyonu olan güvenli bir finansal ağ olma amacını zayıflatabileceğini savunuyor.
Kalıcılık: Runes’a olan ilk ilgi dalgası bir miktar azalmış durumda. Protokolün uzun vadede kalıcı bir kullanım alanı bulup bulamayacağı, üzerine inşa edilecek projelerin kalitesine ve topluluğun ilgisine bağlı olacaktır.