Bir yatırımın ne kadar başarılı olduğunu anlamanın en temel yollarından biri, yatırım getirisi (ROI) hesaplamasıdır. İster yeni bir iş kuruyor, ister bir araba alıyor, ister finansal piyasalara giriyor olun, yatırım getirisi (ROI) hesaplamak, bir girişimin kârlılığını ölçmek ve farklı yatırım fırsatlarını birbiriyle karşılaştırmak için evrensel bir yöntem sunar. ROI, en basit tanımıyla, yaptığınız bir yatırımın size kazandırdığı veya kaybettirdiği paranın, başlangıçta yatırdığınız maliyete oranını gösterir.
Ancak yatırım kararları verilirken ROI tek başına yeterli bir gösterge değildir. Yüksek bir getiri oranı cazip görünse de, bu getirinin ne kadar sürede elde edildiği, yatırımın ne kadar riskli olduğu ve paranın ne kadar kolay nakde çevrilebileceği (likidite) gibi faktörler de en az ROI kadar önemlidir. Bu nedenle, daha bilinçli finansal kararlar alabilmek için ROI’nin hem nasıl hesaplandığını hem de sınırlamalarını iyi anlamak gerekir.
📌 Öne çıkanlar
- 🔺 ROI Nedir?: Yatırım getirisi (ROI), bir yatırımın kâr veya zararının, başlangıç maliyetine oranlanmasıyla bulunan bir performans ölçütüdür. Pozitif ROI kâr, negatif ROI zarar anlamına gelir.
- 🔺 Basit Formül: ROI = (Mevcut Değer – Başlangıç Maliyeti) / Başlangıç Maliyeti. Sonuç, genellikle yüzde olarak ifade edilir.
- 🔺 Zaman Faktörü: ROI’nin en büyük kısıtlaması, zamanı hesaba katmamasıdır. Bu nedenle, farklı vadelere sahip yatırımları karşılaştırmak için “Yıllıklandırılmış ROI” gibi daha gelişmiş metrikler kullanılır.
- 🔺 Risk ve Likidite: Yüksek bir ROI oranı, her zaman “daha iyi” bir yatırım anlamına gelmez. Yatırımın riski ve paranın ne kadar hızlı nakde çevrilebileceği gibi faktörler de değerlendirilmelidir.
- 🔺 Diğer Metrikler: Daha kapsamlı bir analiz için ROI’nin yanı sıra Özsermaye Kârlılığı (ROE) ve Aktif Kârlılığı (ROA) gibi diğer finansal oranlar da kullanılır.
🔎 En çok merak edilenler: Yatırım getirisi (ROI)
- 🔹 ROI nasıl hesaplanır?
En basit formülüyle, yatırımın net kârını (son değer eksi maliyet) başlangıç maliyetine bölerek hesaplanır. Örneğin, 100 TL’ye alıp 120 TL’ye sattığınız bir yatırımın ROI’si (120-100)/100 = 0.20, yani %20’dir. - 🔹 ROI neden tek başına yeterli değildir?
Çünkü zaman, risk ve likidite gibi önemli faktörleri hesaba katmaz. %20 ROI bir ayda elde edildiyse harikadır, ancak 10 yılda elde edildiyse cazip olmayabilir. - 🔹 Yıllıklandırılmış ROI nedir?
Yatırımın süresini de hesaba katarak, getiriyi yıllık bir orana dönüştüren formüldür. Bu sayede, 6 ay süren bir yatırımla 3 yıl süren bir yatırımı adil bir şekilde karşılaştırabilirsiniz. - 🔹 ROI ile ROE arasındaki fark nedir?
ROI, toplam yatırım maliyetine göre genel kârlılığı ölçer. Özsermaye Kârlılığı (ROE) ise, sadece yatırdığınız kendi sermayenize (borçlar hariç) göre ne kadar kâr elde ettiğinizi gösterir ve genellikle şirket analizlerinde kullanılır. - 🔹 Negatif ROI ne anlama gelir?
Negatif ROI, yatırımınızdan zarar ettiğiniz anlamına gelir. Örneğin, 100 TL yatırıp 80 TL geri aldıysanız, ROI’niz -%20 olur.
📝 ROI nasıl hesaplanır?
ROI’nin hesaplanmasının birçok yolu vardır, ancak en basit haliyle ROI, yapılan yatırımın kazanç veya kaybının başlangıç maliyetine göre ölçülmesidir. Formül oldukça basittir:
ROI = (Mevcut Değer – Başlangıç Maliyeti) / Başlangıç Maliyeti
Örneğin, 200.000 dolara eski model lüks bir araba aldığınızı ve iki yıl boyunca bakım, vergi vb. için 50.000 dolar harcadığınızı düşünelim. Arabanızı 300.000 dolara sattığınızda, net kârınız 300.000 – (200.000 + 50.000) = 50.000 dolar olur.
ROI Hesabı (Net Kâr ile):
ROI’yi, net kârı toplam maliyete bölerek de hesaplayabiliriz:
ROI = Net Kâr / Toplam Maliyet
- Net Kâr: 50.000 Dolar
- Toplam Maliyet: 200.000 (alış) + 50.000 (giderler) = 250.000 Dolar
- ROI = 50.000 / 250.000 = 0,20
Sonuç 0,20, yani yatırımınızdan %20 oranında bir getiri elde ettiğiniz anlamına gelir.
⚠️ ROI’nin kısıtlamaları nelerdir?
ROI, kolay anlaşılır ve evrensel bir kârlılık göstergesi olsa da bazı kısıtlamaları vardır. Bu kısıtlamaları bilmek, daha sağlıklı yatırım kararları vermenize yardımcı olur.
- Zaman Faktörü: ROI, getirinin ne kadar sürede elde edildiğini dikkate almaz. %50 ROI bir yılda elde ediliyorsa güçlü bir getiri sayılabilir. Ancak aynı oran beş yılın sonunda elde ediliyorsa, o kadar cazip olmayabilir.
- Risk Faktörü: Yüksek ROI vadeden bir yatırım, aynı zamanda tüm paranızı kaybetme riskini de taşıyabilir. ROI, yatırımın güvenliği hakkında tek başına bilgi vermez.
- Likidite: Bir yatırımın potansiyel ROI’si yüksek olabilir, ancak alıcı bulması zor veya nakde çevrilmesi uzun sürebilir. Bu durum, paraya ihtiyacınız olduğunda sorun yaratabilir.
“Yalnızca ROI’ye bakmak, yatırımın güvenliği hakkında yeterli bilgi vermez. Daha doğru bir değerlendirme için risk/ödül oranı gibi ek metrikler kullanmak gerekir.”
📊 ROI’nin ötesinde: Diğer önemli yatırım metrikleri (ROE, ROA)
Daha kapsamlı bir finansal analiz için profesyoneller, ROI’nin yanı sıra farklı kârlılık oranlarını da kullanırlar. En yaygın olanlardan ikisi şunlardır:
- Özsermaye Kârlılığı (ROE – Return on Equity): Bu metrik, bir şirketin, hissedarlarının yatırdığı sermayeyi ne kadar verimli kullandığını gösterir. Özellikle hisse senedi yatırımcıları için önemlidir ve borçları hesaptan düşerek sadece özsermayeye odaklanır. Formülü: `ROE = Net Kâr / Özsermaye`
- Aktif Kârlılığı (ROA – Return on Assets): Bu oran ise, bir şirketin sahip olduğu toplam varlıkları (borçlar dahil) kullanarak ne kadar kâr ürettiğini ölçer. Şirketin genel operasyonel verimliliği hakkında fikir verir. Formülü: `ROA = Net Kâr / Toplam Varlıklar`
🏠 Farklı varlık sınıflarında ROI hesaplama örnekleri
ROI, farklı yatırım türlerine uygulanabilir. İşte birkaç pratik örnek:
Gayrimenkul Yatırımı:
500.000 TL’ye bir ev aldınız, 20.000 TL masraf yaptınız ve bir yıl boyunca 60.000 TL kira geliri elde ettiniz. Yıl sonunda evi 600.000 TL’ye sattınız.
- Net Kâr: (600.000 Satış + 60.000 Kira) – (500.000 Alış + 20.000 Masraf) = 140.000 TL
- Toplam Maliyet: 520.000 TL
- ROI = 140.000 / 520.000 ≈ 0,269 (%26.9)
Hisse Senedi Yatırımı:
10.000 TL’ye bir şirketin hisselerini aldınız. Bir yıl boyunca 500 TL temettü (kâr payı) aldınız ve yıl sonunda hisselerinizi 11.000 TL’ye sattınız.
- Net Kâr: (11.000 Satış + 500 Temettü) – 10.000 Alış = 1.500 TL
- Başlangıç Maliyeti: 10.000 TL
- ROI = 1.500 / 10.000 = 0,15 (%15)
⏳ Zaman faktörünü denkleme katmak: Yıllıklandırılmış ROI
Farklı sürelerdeki yatırımları adil bir şekilde karşılaştırmak için Yıllıklandırılmış ROI kullanılır. Bu, yatırımın bir yıldan az veya fazla sürmesi durumunda, getiriyi yıllık bir orana standartlaştırır.
Örnek: 6 ayda %10 ROI elde ettiğiniz bir yatırım, 3 yılda %30 ROI elde ettiğiniz bir yatırımdan daha mı iyidir? Yıllıklandırılmış ROI bunu gösterir.
Basit bir yaklaşımla, ilk yatırımın yıllık getirisi yaklaşık %20 iken, ikinci yatırımın yıllık getirisi %10’a yakındır. Bu da ilk yatırımın zaman açısından daha verimli olduğunu gösterir.
🧠 ROI’nin psikolojik tuzakları: Yüksek getiri ve risk algısı
Yatırım yaparken sadece rakamlar değil, psikoloji de önemli bir rol oynar. ROI, bazı davranışsal finans tuzaklarına düşmemize neden olabilir:
- Yüksek Getiri Büyüsü: Yatırımcılar, çok yüksek bir ROI vaadi karşısında, o yatırımın arkasındaki aşırı riski görmezden gelme eğilimindedir. “Bu fırsat kaçmaz” düşüncesi, mantıksal analizin önüne geçebilir.
- Batık Maliyet Yanılgısı (Sunk Cost Fallacy): Bir yatırımdan zarar ettiğinizde (negatif ROI), “bu kadar para yatırdım, şimdi çıkamam” diyerek daha da fazla para yatırmaya devam etmek yaygın bir hatadır. Bu durum, zararın büyümesine neden olur.
🌍 Paranın ötesinde değer: Sosyal yatırım getirisi (SROI)
Modern yatırım dünyasında, getiri artık sadece finansal kâr ile ölçülmüyor. “Etki yatırımcılığı” (impact investing) gibi akımlarla birlikte, bir yatırımın topluma ve çevreye sağladığı pozitif katkıyı ölçen yeni metrikler önem kazanıyor. Sosyal Yatırım Getirisi (SROI – Social Return on Investment), bu alandaki en popüler yöntemlerden biridir. SROI, bir projenin yarattığı sosyal ve çevresel değeri parasal bir karşılığa dönüştürmeye çalışır. Örneğin, bir eğitim projesinin SROI’si hesaplanırken, sadece harcanan paraya karşılık mezun sayısı değil, aynı zamanda bu mezunların topluma kattığı değer, suç oranlarındaki düşüş gibi faktörler de denkleme dahil edilir.
🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Memurlara finansal okuryazarlık zorunluluğu geliyor!
- Uzmanlardan kripto para yatırımcılarına risk uyarısı
- Fintek yatırımları neden düştü? KPMG raporu açıklandı
- Yatırım Fonları Hakkında Bilmeniz Gerekenler: HVS ve KPC Fonları İncelemesi
- Yatırımla vatandaşlık neden popüler? İkinci pasaportun avantajları
- Yapay zeka yatırımları patladı: OpenAI ve Meta dikkat çekti
