Aile hekiminde vitamin eksikliği testi yaptırılır mı?

Yorgunluk, unutkanlık veya saç dökülmesi gibi vitamin eksikliği belirtileri yaşıyorsanız, çözüm için ilk adımı atmadan önce aklınızdaki o önemli soruyu yanıtlayalım: Aile hekiminde vitamin eksikliği için kan testi yaptırılır mı? Cevap evet. Uzmanlar, doğru teşhis için testin şart olduğunu belirtiyor.

Acıbadem Life İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Yaser Süleymanoğlu, takviyelerden önce en güvenli yolun test yaptırmak ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarını gözden geçirmek olduğunu vurguluyor.

Türkiye’de çok yaygın olan D vitamini eksikliği gibi durumlarda doktora danışmadan takviye kullanmak büyük bir hatadır. Uzmanlar, belirtilerin nedenini bilmeden yapılan aşırı vitamin alımının, özellikle vücutta biriken yağda eriyen vitaminler (A, D, E, K) söz konusu olduğunda toksik sonuçlar doğurabileceği konusunda uyarıyor. Bu durum, vitamin eksikliği belirtilerini gidermek yerine daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

📌 Öne çıkanlar: Vitamin eksikliği belirtileri ve aşırı vitamin alımının tehlikeleri

• İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Yaser Süleymanoğlu, bilinçsiz vitamin takviyesi kullanımının faydadan çok zarar getirebileceği uyarısında bulunuyor.
• Türkiye’de nüfusun %80’inde D vitamini, %70’inde Biotin, %65-70’inde ise B12 ve Folik Asit eksikliği görülmektedir.
• Yağda eriyen vitaminler (A, D, E, K), vücutta depolandığı için aşırı vitamin alımı durumunda toksik etkilere ve organ hasarına yol açabilir.
• Unutkanlık, yorgunluk, saç dökülmesi gibi vitamin eksikliği belirtileri, altta yatan başka bir hastalığın habercisi de olabilir. Bu nedenle tanı için kan testi şarttır.
• Aile hekimleri, şüphelenilen vitamin ve mineral eksiklikleri için gerekli kan testlerini isteyebilir ve temel tedaviyi planlayabilir.

🔎 En çok merak edilenler

• Hangi vitaminin fazlası en tehlikelidir?
  Özellikle yağda eriyen vitaminler olan A ve D vitaminlerinin fazlası çok tehlikelidir. Aşırı A vitamini alımı beyin ve karaciğer hasarına, aşırı D vitamini alımı ise kanda kalsiyum seviyesini yükselterek kemik kırıklarına ve beyin toksisitesine neden olabilir.
• Türkiye gibi güneşli bir ülkede D vitamini eksikliği neden bu kadar yaygın?
  Çünkü D vitamini sentezi için güneş ışınlarının cilde doğrudan ve dik açıyla gelmesi gerekir. Güneş kremi kullanımı, kapalı alanlarda yaşama, giyim tarzı ve kış aylarında güneşin yetersizliği gibi faktörler, yeterli D vitamini üretmemizi engeller.
• Vitamin eksikliğim olup olmadığını nasıl anlarım?
  Kesin tanı, sadece kan testi ile konur. Yorgunluk, saç dökülmesi, unutkanlık gibi şikayetleriniz varsa, bir doktora başvurarak hangi vitamin ve minerallerinize bakılması gerektiğini öğrenebilirsiniz.
• Vitamin testi için hangi doktora gidilir? Aile hekimi bakar mı?
  Evet, ilk başvuracağınız yer aile hekiminiz olabilir. Şikayetlerinize göre aile hekiminiz D vitamini, B12, demir gibi temel testleri isteyebilir. Sonuçlara göre sizi bir İç Hastalıkları (Dahiliye) uzmanına yönlendirebilir.

⚕️ Aile hekiminden vitamin mineral eksikliği testi istenebilir mi?

Evet, istenebilir. Aile hekimleri, birinci basamak sağlık hizmetlerinin temelini oluşturur ve bu tür yaygın şikayetler için ilk başvuru noktasıdır. Yorgunluk, saç dökülmesi, unutkanlık gibi şikayetlerle başvurduğunuzda, aile hekiminiz tıbbi öykünüzü dinledikten sonra gerekli görürse, D vitamini, B12 vitamini, demir, ferritin ve tiroid fonksiyon testleri (TSH) gibi temel kan testi tetkiklerini isteyebilir. Bu testlerin sonuçlarına göre, basit eksiklikler için bir tedavi planı oluşturabilir veya daha detaylı bir inceleme gerektiğini düşünürse sizi bir İç Hastalıkları (Dahiliye) veya Endokrinoloji uzmanına yönlendirebilir. Kısacası, vitamin eksikliğinden şüpheleniyorsanız, ilk adım olarak aile hekiminize başvurmanız en doğru yoldur.

⚠️🧃 Aşırı vitamin tehlikesine dikkat!

Artık pek çok vitamin ve mineral takviyesi elimizin altında… Daha sağlıklı yaşamak için ya da tavsiye üzerine kullandığımız bu takviyeler bizim için ne kadar gerekli? Acıbadem Life İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Yaser Süleymanoğlu, gereksiz yere kullanılan vitaminlerin sağlıklı yaşamak bir yana pek çok sağlık sorununa neden olduğu uyarısında bulunuyor.

Demir eksikliği olmayan grupta olan bir kadının fazladan aldığı demir takviyesi organlarda birikebilir, karaciğer hasarına neden olabilir, kalpte ritim bozukluklarından pankreasın zarar görmesi neticesinde diyabet hastalığının gelişimine zemin hazırlayabilir.

Dr. Yaser Süleymanoğlu özellikle “mega” ve “süper” etiketli vitaminlerden uzak durulmasını, içerisinde hiç ihtiyaç duyulmayan vitaminlerin alınması halinde zehirlenme riski olduğunu belirtiyor. Ömrün takviyeler yerine sağlıklı beslenme, kaliteli uyku ve fiziksel aktivite ile uzatılabileceğini vurguluyor.

Hangi vitaminin fazla alımı ne gibi riskler taşır?

• C Vitamini Fazlalığı: Böbrek ve mesane taşı oluşumuna yol açabilir.
• B12 Fazlalığı: Gereksiz ve yüksek dozda alındığında karaciğer ve kemik iliği üzerinde yük oluşturur.
• A Vitamini Fazlalığı: Beyinde hasar, görme bozuklukları ve karaciğer hasarı gibi ciddi sorunlara neden olabilir.
• E Vitamini Fazlalığı: Kan sulandırıcı ilaçlarla birlikte kullanıldığında kanama riskini artırır.
• D Vitamini Fazlalığı: Kanda kalsiyum seviyesini aşırı yükselterek spontan kemik kırıklarına yol açabilir.

⚖️ Yağda ve suda eriyen vitaminler: Vücudunuz fazlasını neden atamıyor? (Tablo)

Aşırı vitamin alımının neden tehlikeli olduğunu anlamanın anahtarı, vitaminlerin iki temel gruba ayrıldığını bilmektir: Yağda eriyenler ve suda eriyenler. Vücudumuz bu iki grubu çok farklı şekilde işler.

Bu nedenle, özellikle A vitamini, D vitamini ve E vitamini gibi yağda eriyen vitaminleri içeren takviyeleri doktor kontrolü olmadan kullanmak son derece risklidir.

🌞 Güneşli ülke Türkiye’de neden herkes D vitamini eksikliği yaşıyor?

Türkiye’de nüfusun %80’inde D vitamini eksikliği görülmesi bir paradoks gibi duruyor. Ancak bu durumun bilimsel nedenleri var. D vitamini, büyük ölçüde derimizde güneş ışığı (spesifik olarak UVB ışınları) aracılığıyla sentezlenir. Bu sentezin etkili olabilmesi için güneş ışınlarının yeryüzüne dik veya dike yakın bir açıyla gelmesi gerekir. Türkiye’nin coğrafi konumu nedeniyle, bu etkili açılar genellikle sadece yaz aylarında, öğle saatlerinde (11:00-15:00 arası) yakalanabilir. Diğer faktörler ise şunlardır:

• Modern Yaşam Tarzı: Günümüzün büyük bir kısmını kapalı ofislerde ve evlerde geçirmemiz, cildimizin yeterli güneş ışığı almasını engeller.
• Güneş Kremi Kullanımı: Cilt kanserinden korunmak için gerekli olan yüksek faktörlü güneş kremleri, aynı zamanda D vitamini sentezini de %95’in üzerinde bir oranda bloke eder.
• Hava Kirliliği ve Giyim Tarzı: Büyük şehirlerdeki hava kirliliği UVB ışınlarını filtreleyebilir. Benzer şekilde, cildin büyük bir bölümünü kapatan giyim tarzı da sentezi sınırlar. (Kaynak: Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği)

🧑‍⚕️ Vitamin eksikliği nasıl anlaşılır? Doktora gittiğinizde sizi ne bekliyor?

Yorgunluk, unutkanlık, saç dökülmesi, sık hastalanma gibi genel vitamin eksikliği belirtileri yaşıyorsanız, kendi başınıza tahmin yürütmek yerine bir doktora başvurmanız en doğrusudur. Süreç genellikle şu şekilde işler:

1. Anamnez (Hasta Öyküsü): Doktor, şikayetlerinizi, beslenme alışkanlıklarınızı, yaşam tarzınızı ve kullandığınız ilaçları detaylı bir şekilde dinler.
2. Fizik Muayene: Cilt, tırnak, dil gibi bölgelerde eksikliğe işaret edebilecek fiziksel bulgular aranır.
3. Kan Testi: Şüphelenilen eksiklikleri doğrulamak için en önemli adımdır. Basit bir kan testi ile D vitamini, B12, folik asit, demir, ferritin gibi birçok vitamin ve mineralin seviyesi kesin olarak ölçülebilir.
4. Tedavi Planı: Kan testi sonuçlarına göre, doktorunuz eksik olan vitamin veya mineral için size özel bir tedavi planı oluşturur. Bu plan, doğru takviyeyi, doğru dozu ve kullanım süresini içerir. Tedavinin işe yarayıp yaramadığını görmek için birkaç ay sonra testler tekrarlanabilir.

🌈 “Gökkuşağı diyeti”: Takviyeler yerine besinleri rengine göre tüketme sanatı

Uzmanların “öncelik sağlıklı beslenme” vurgusunun en pratik uygulaması, tabağınızı bir “gökkuşağı” gibi renklendirmektir. Farklı renklerdeki meyve ve sebzeler, farklı vitamin, mineral ve antioksidanlar içerir. Her gün bu renk gruplarından tüketmeye çalışmak, takviyelere olan ihtiyacı azaltır.

• 🔴 Kırmızılar (Likopen): Domates, karpuz, çilek. Kalp sağlığını destekler.
• 🟠 Turuncular/Sarılar (Beta-karoten, C Vitamini): Havuç, portakal, bal kabağı. Göz sağlığı ve bağışıklık için önemlidir.
• 🟢 Yeşiller (Lutein, Folat, K Vitamini): Ispanak, brokoli, avokado. Hücre sağlığı ve kan pıhtılaşması için kritiktir.
• 🟣 Morlar/Maviler (Antosiyanin): Yaban mersini, patlıcan, kırmızı lahana. Güçlü antioksidanlardır ve beyin sağlığını korurlar.
• ⚪ Beyazlar (Allisin): Sarımsak, soğan. Bağışıklık sistemini güçlendirici etkileri vardır.

❗ Kimler risk altında? Vitamin takviyesine gerçekten ihtiyaç duyabilecek gruplar

Herkesin bilinçsizce takviye kullanması riskli olsa da, bazı grupların beslenme veya yaşam tarzı nedeniyle belirli eksikliklere daha yatkın olduğu ve doktor kontrolünde takviye kullanması gerekebileceği bir gerçektir.

• Veganlar ve Vejetaryenler: B12 vitamini neredeyse sadece hayvansal gıdalarda bulunduğu için, bu grupların düzenli olarak B12 takviyesi kullanması genellikle zorunludur.
• Hamileler ve Emziren Kadınlar: Bebeğin gelişimi için artan folik asit, demir ve D vitamini ihtiyacını karşılamak için doktorları genellikle takviye önerir.
• Menopoz Sonrası Kadınlar: Azalan östrojen seviyeleri nedeniyle artan osteoporoz riskine karşı, kemik sağlığı için D vitamini ve kalsiyum takviyeleri gerekebilir.
• Sindirim Sistemi Hastalığı Olanlar: Crohn veya Çölyak gibi emilim bozukluğuna yol açan hastalıklara sahip kişiler, besinlerden yeterli vitamin ve minerali alamayabilirler.

🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:

• Vitamin eksikliği belirtileri: Bu 10 işarete dikkat!
• Hangi sorun, hangi vitamin eksikliğinin habercisi?
• Çocuklarda vitamin ve mineral eksiklikleri: Belirtiler ve beslenme önerileri
• Her mutsuzluk depresyon değil: Depresyonu taklit eden vitamin eksiklikleri ve tiroid bozuklukları
• Öğrenme güçlüğü: D vitamini eksikliği ile nöroinflamasyon ilişkisi
• K Vitamini sağlığımız için neden bu kadar önemli?

🔗 Kaynaklar:

• Acıbadem – Dr. Yaser Süleymanoğlu, İç Hastalıkları Uzmanı
• Sağlık Bakanlığı – Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) 2019
• TEMD – D Vitamini Kılavuzu
• NIH – Vitamin and Mineral Supplement Fact Sheets