Depremde ‘zemin sıvılaşması’ tehlikesi! Prof. Dr. Ahmet Ercan: “Buralardan ev almayın, kiralamayın!”

Balıkesir’deki deprem fırtınası sonrası deprem riskli ilçeler listesi gündem oldu. Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, zemin sıvılaşması tehlikesi olan bölgeleri sıralayarak ‘ev almayın kiralamayın‘ uyarısında bulundu.

Türkiye’deki deprem riskli ilçeler için uyarılar sürerken, Sındırgı Fayı sonrası yaşanan deprem fırtınası endişeyi artırdı. Deprem uzmanı, özellikle alüvyon zemin ve gevşek zemin olan yerlerden konut satın almayın çağrısı yaptı.

📌 Öne çıkanlar: deprem riskli ilçeler

• Balıkesir Sındırgı’da 10 Ağustos ve 27 Ekim’deki 6.1’lik depremler sonrası ‘deprem fırtınası’ sürerken, Sındırgı Fayı’nın deprem üretmeye başladığı açıklandı.
• Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, deprem riski taşıyan il ve ilçeleri sıralayarak “Buralardan ev almayın, kiralamayın” uyarısı yaptı.
• Listede İstanbul (Avcılar, Esenyurt, Büyükçekmece), İzmir (Bayraklı, Bornova, Çiğli), Kocaeli (Gölcük), Adapazarı, Bursa, Fethiye ve Adana gibi kentler bulunuyor.
• Riskli bölgelerin ortak özelliği; sulak, gevşek ve verimli tarım alanı (alüvyon zemin) olan yerler olması.
• Bu tür zeminlerin, depremde sarsıntıyı 3 ila 5 kat büyüterek “zemin sıvılaşması” yaratabileceği belirtildi.
• Binaların, zeminin bu sarsıntısıyla “rezonansa” girmesi (aşırı çalkalanması) sonucu göçebileceği vurgulandı.
• Ercan, Türkiye’nin en güvenli yerleri olarak Artvin’den Kırklareli’ne Karadeniz kıyıları, tüm Güneydoğu Anadolu, tüm Orta Anadolu ve Trakya’yı (Ankara dahil) gösterdi.

🗞️ Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan uyardı: O il ve ilçelerden ev almayın, kiralamayın!

Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde 10 Ağustos ve 27 Ekim’de meydana gelen 6.1 büyüklüğünde depremin ardından ilçede artçı depremler de sürüyor. Artçılar nedeniyle bölgede tedirginlik sürerken Deprem uzmanı Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan‘ın yaptığı uyarı dikkat çekti.

Ercan, İstanbul’da dahil olmak üzere Türkiye’nin birçok kentindeki deprem riskinin olduğu il ve ilçeleri sıralayarak ‘Buralardan ev almayın, kiralamayın’ uyarısında bulundu.

Ercan, özellikle sulak, gevşek ve tarım alanlarına inşa edilen binalara dikkat çekerek şöyle dedi:

“Çok katlı dikintiler deprem sırasında sarsıntıyı üçle beş kat büyüterek yapıyı hoplatacak, ayrıca rezonansa gelerek aşırı çalkalanacak, buna dayanamayanlar göçme ile karşı karşıya kalacaktır.”

🗺️ İl il, ilçe ilçe riskli bölgeler listesi

Prof. Dr. Ercan’ın kişisel X hesabından yaptığı “UYARIYORUM” başlıklı açıklamasında yer alan riskli bölgeler şöyle:

• Ege Bölgesi: Tire, Ödemiş, Torbalı, Aydın efeler, Manisa, Turgutlu, Kemalpaşa, İzmir-Bayraklı, Bornova ovası, Menemen ovası, İnciraltı, Bostanlı, Alaybey, Mavişehir, Çiğli, Balıkesir, Afyonkarahisar, Muğla-Fethiye.
• Marmara Bölgesi: İzmit, İstanbul-Ataköy, Yeşilköy, Haramidere, Bakırköy Yeşilyurt, Avcılar, Büyükçekmece, Beylikdüzü- Dalyan, Pınarkent, Gürpınar, Esenyurt, Küçükçekmece, Büyükçekmece, Kağıthane, Zeytinburnu, Tuzla sahil, Kocaeli-Gölcük, Düzce, Kaynaşlı, Bolu, Adapazarı, Tekirdağ, Bandırma, Yalova, Bursa-Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım.
• Diğer Bölgeler: Adana, Çukurova Ceyhan, Mersin, Erzincan, Tokat, Amasya.

“Lütfen bu gibi yerlerlerden konut satın almayın, ayrıca kiraya tutmayın. İlgilendiğiniz yapının YER-YAPI GÜVENLİK BELGESİNİ isteyiniz. Olumsuz ise vazgeçiniz. Depremler ile sarsıntılarda yaşamak için SAĞLAM YERDE, SAĞLAM YAPI.”

✅ Türkiye’nin güvenli yerleri nereler?

Dikkat çeken paylaşım sonrası bir vatandaşın, ‘Yaşayabileceğimiz bölgeleri yazsaydınız keşke” yorumu üzerine Prof. Ercan güvenli bölgeleri şöyle sıraladı:

“Artvin’den Kırklareli’ne Karadeniz kıyıları, tüm Güneydoğu Anadolu, tüm Orta Anadolu, Trakya, Ankara başkent, buraları Türkiye’nin en güvenli yerleri.”

“Ancak şunu bilin ki yer kırığı yıkmaz deprem odağından çıkan sarsıntının yapı ile rezonansa gelmesi yıkar”

🌊 Zemin sıvılaşması nedir: Binalar neden batar?

Prof. Dr. Ercan’ın “sulak, gevşek” zeminler için yaptığı uyarı, deprem mühendisliğindeki en tehlikeli olgulardan biri olan zemin sıvılaşması riskine işaret etmektedir. Zemin sıvılaşması, deprem sarsıntısı sırasında, suya doygun kumlu ve gevşek zeminlerin (özellikle alüvyon ovalar, dere yatakları ve deniz kıyıları) aniden katı özelliklerini kaybedip bir sıvı gibi davranmasıdır.

ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’na (USGS) göre, sarsıntı nedeniyle yeraltı suyunun basıncı artar ve zemin tanecikleri arasındaki temas kaybolur. Bu durumda zemin, üzerindeki binaları taşıma kapasitesini tamamen yitirir. Sonuç olarak binalar yana yatar, devrilir veya zemine gömülür. 1999 Gölcük depreminde Adapazarı’nda ve 2011 Yeni Zelanda depreminde Christchurch’te bu durumun korkunç örnekleri yaşanmıştır.

🌾 Alüvyon zemin nedir: Ovalar neden bu kadar riskli?

Prof. Dr. Ercan’ın listesindeki yerlerin (Bornova Ovası, Menemen Ovası, Adapazarı, Çukurova) ortak özelliği, alüvyon zemin üzerine kurulu olmalarıdır. Alüvyon zeminler, akarsuların binlerce yıl boyunca taşıdığı kum, çakıl, silt ve kil gibi malzemelerin birikmesiyle oluşan genç ve gevşek jeolojik oluşumlardır.

Bu zeminler, deprem dalgalarını yavaşlatarak dalgaların genliğini, yani sarsıntının şiddetini artırırlar. Bu olaya “zemin büyütmesi” denir. Prof. Dr. Ercan’ın “sarsıntıyı üçle beş kat büyüterek” ifadesi bu jeolojik gerçeğe dayanmaktadır. Sert kaya zeminler sarsıntıyı olduğu gibi iletirken, alüvyon zeminler bir jöle gibi davranarak sarsıntıyı katbekat artırır.

🏢 Rezonans tehlikesi: Fay hattına uzak olmak neden yetmiyor?

Uzmanın vurguladığı “rezonansa gelerek aşırı çalkalanacak” uyarısı, depremde yıkımın asıl nedenlerinden biridir. Rezonans, zemin büyütmesi ile artan deprem dalgalarının salınım periyodunun, binanın doğal salınım periyodu ile çakışmasıdır.

Basit bir örnekle; bir salıncakta oturan kişiyi tam doğru zamanda iterek daha yükseğe çıkarmak gibidir. Zemin, binayı kendi doğal periyodunda sallar. Eğer zemin periyodu ile bina periyodu (genellikle yüksek katlı binalarda daha uzundur) eşleşirse, bina her sarsıntıda daha fazla sallanır ve sonunda bu “aşırı çalkalanmaya” dayanamayarak yıkılır.

1999 depreminde, fay hattına kilometrelerce uzakta olan Avcılar’daki yıkımın temel nedeni, bölgenin gevşek zemininin uzun periyotlu salınımlar üretmesi ve bu salınımların oradaki yüksek katlı binalarla rezonansa girmesidir. Bu nedenle, Prof. Dr. Ercan’ın da belirttiği gibi, depremde sadece faya yakınlık değil, zeminin yapısı ve binanın bu zeminle olan uyumu hayati önem taşır.

🔎 En çok merak edilenler

Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan nereler için uyardı?
Başta İstanbul (Avcılar, Esenyurt, Büyükçekmece, Beylikdüzü), İzmir (Bayraklı, Bornova Ovası, Çiğli), Adapazarı, Kocaeli (Gölcük), Bursa (Nilüfer, Osmangazi) ve Fethiye olmak üzere, sulak ve gevşek alüvyon zeminler üzerine kurulu birçok il ve ilçeyi sıraladı.

Ev alırken neden zemine bakılmalı?
Çünkü gevşek, sulak ve alüvyon zeminler (tarım ovaları, dere yatakları) deprem sarsıntısını 3 ila 5 kat büyütebilir, zemin sıvılaşmasına yol açabilir ve binalarla rezonansa girerek yıkıma neden olabilir.

Zemin sıvılaşması nedir?
Deprem sarsıntısı sırasında, suya doygun gevşek zeminin aniden katı özelliğini yitirip sıvı gibi davranmasıdır. Bu durum, binaların zemine batmasına veya yana yatmasına neden olur.

Depremde rezonans nedir?
Zeminin salınım periyodu ile binanın doğal salınım periyodunun çakışmasıdır. Bu çakışma, binanın aşırı çalkalanmasına ve yorularak göçmesine yol açar.

Türkiye’nin en güvenli yerleri nereler?
Prof. Dr. Ercan’a göre; Artvin’den Kırklareli’ne Karadeniz kıyıları, tüm Güneydoğu Anadolu, tüm Orta Anadolu, Trakya ve başkent Ankara, Türkiye’nin jeolojik olarak en güvenli yerleridir.

🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:

• Prof. Dr. Osman Bektaş’tan Sındırgı depremi uyarısı: Tümör gibi büyümeye devam edecek!
  Bektaş, Balıkesir-Sındırgı hattındaki sismik hareketliliğin yayılma biçimini tümör benzetmesiyle açıklıyor.
• 5,0’lık Marmara Ereğlisi depremi: Öncü mü, olağan sarsıntı mı?
  Uzmanlar, Marmara’daki bu depremin büyük İstanbul depremiyle ilişkisini ve stres transferini değerlendiriyor.
• Yapay zeka Ege depremlerinin sırrını çözdü: 300 milyon metreküplük magma hareketi!
  Santorini çevresindeki sismik hareketlerin ardında yapay zekayla tespit edilen devasa magma kütlesi olabilir.
• Türkiye’de 30 fay için kritik uyarı: Deprem üretme zamanı geldi!
  AFAD ve MTA verilerine göre enerji birikimi tamamlanmış 30 aktif fay hattı için risk alarmı veriliyor.
• İTÜ’den İstanbul depremi raporu: Biriken enerjinin sadece yüzde 12’si boşaldı
  İstanbul açıklarındaki fay segmentlerinde büyük oranda enerji birikimi devam ediyor; risk azalmadı.
• Naci Görür: Son depremler tehdidi daha da fazla artırdı!
  Görür, Doğu Anadolu ve Marmara’daki sismik zincirleme etkilerin büyük deprem riskini tetiklediğini vurguluyor.
• Sokak sokak deprem risk analizi: AFAD Türkiye Deprem Tehlike Haritası
  AFAD’ın güncel haritası, ilçe ve mahalle bazında deprem tehlikesi derecelerini detaylı biçimde sunuyor.

🔗 Kaynaklar:

• Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan’ın açıklamaları – Milliyet Gazetesi (13.11.2025)
• What is liquefaction? (Zemin Sıvılaşması Nedir?) – USGS (U.S. Geological Survey)
• T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı – Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği
• Depremde Zemin Büyütmesi ve Zemin-Yapı Etkileşimi – AFAD (T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı)
• Alluvium: Geologic Definition and Significance – Encyclopædia Britannica
• Deprem koşularında yapı-zemin etkileşimi ve zemin iyileştirmesi – İstanbul Kültür Üniversitesi
• Zemin sıvılaşması: Yapılar üzerindeki etkileri ve karşı tedbirler – Prof. Dr. B. Sadık Bakır, ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü