Dijital dünyada dikkat ekonomisi kavramı, markaların yeni savaş alanı haline geldi. IAB raporuna göre, 2004 yılında 2,5 dakika olan ortalama odaklanma süresi, 2025 yılında dramatik bir düşüşle 47 saniye seviyesine geriledi.
Dijital Pazarlama Okulu Kurucusu Yasin Kaplan, dijital pazarlama dünyasında artık en kıt kaynağın para değil, insan dikkati olduğunu vurguluyor. Markalar, reklam bütçesi yerine “dikkat metriği”ne yatırım yaparak, tüketicinin zihninde saniyelerle yarışıyor.
📌 Öne çıkanlar: Dijital pazarlamada dikkat ekonomisi
- IAB (Interactive Advertising Bureau) raporuna göre, bir ekrana odaklanma süresi son 20 yılda beşte bire düştü (2.5 dakikadan 47 saniyeye).
- Yasin Kaplan’a göre dijital reklamcılıkta yeni para birimi artık “dikkat” oldu.
- Verilere göre, teknik olarak “görüntülendi” sayılan reklamların %81’i aslında kullanıcılar tarafından hiç izlenmiyor.
- Buna karşın, görünür sayılmayan mobil reklamların %25’i kullanıcılar tarafından fark ediliyor.
- “Kaliteli dikkat”e odaklanan kampanyalar %124 daha yüksek dikkat puanı ve %340 daha yüksek tıklanma oranı (CTR) sağlıyor.
- Dikkat metriği yüksek yatırımlar, %37 daha az karbon salımı ile çevresel sürdürülebilirliğe de katkı sunuyor.
- Herbert Simon’ın 1970’lerde ortaya attığı “Dikkat Ekonomisi” kavramı, bugünün algoritmik dünyasının temelini oluşturuyor.
📉 20 yılda beşte bire düşen dikkat süresi
Dijital çağın gürültüsünde artık her markanın, her içeriğin ve her bireyin peşinde olduğu tek bir şey var: Dikkat. Eskiden reklam bütçeleriyle ölçülen başarı, bugün saniyelerle ölçülen ilgiyi yakalama gücüyle tanımlanıyor.
Dijital Pazarlama Okulu Kurucusu Yasin Kaplan, IAB’nin (Interactive Advertising Bureau) Ekim 2025 tarihli “Guide to Attention” raporuna atıfta bulunarak şu çarpıcı veriyi paylaştı:
“2004 yılında ortalama bir kişi bir ekranda 2,5 dakika odaklanabiliyorken, bugün bu süre 47 saniyeye kadar düştü. Bu değişim, dijital pazarlamanın merkezine ‘dikkat ekonomisi’ kavramını taşıdı. Gerçek etkiyi yaratan şey, gözün gördüğü değil, zihnin odaklandığı andır.”
👀 Görüntülenme (Viewability) vs. Gerçek Dikkat
Sektörde uzun süredir kullanılan “görüntülenebilirlik” (viewability) metriğinin artık tek başına yeterli olmadığı görülüyor. IAB verilerine göre, ekranda belirdiği için teknik olarak “görüntülendi” sayılan reklamların %81’i, aslında kullanıcıların odağına hiç girmiyor. Yani reklam ekranda olsa bile, kullanıcı ona bakmıyor.
Buna karşılık, standartlara göre “görünür” sayılmayan bazı mobil reklam formatlarının %25’i kullanıcılar tarafından fark ediliyor. Bu durum, markaların “reklamım gösterildi mi?” sorusu yerine “reklamım gerçekten fark edildi mi?” sorusunu sorması gerektiğini ortaya koyuyor.
🧠 Dikkat ekonomisi (Attention Economy) nedir?
Bu kavram aslında yeni değil. Nobel ödüllü ekonomist ve psikolog Herbert A. Simon, 1971 yılında “bilgi zenginliğinin dikkat yoksulluğu yarattığını” söyleyerek bu terimi literatüre kazandırmıştı. Simon’a göre, bir dünyada bilgi ne kadar bolsa, o bilgiyi tüketecek olan “dikkat” o kadar kıtlaşır.
Bugün sosyal medya algoritmaları, bildirimler ve sonsuz kaydırma (infinite scroll) döngüsü, Simon’ın teorisini hiç olmadığı kadar haklı çıkarıyor. İnsanların sınırlı dikkati, artık en değerli ticaret aracı ve modern pazarlamanın yeni para birimi haline gelmiş durumda.
👁️ Teknoloji dikkati nasıl ölçüyor? (Eye-Tracking)
Yeni nesil reklam teknolojileri, sadece tıklamaları değil, göz hareketlerini de analiz ediyor. Yasin Kaplan’ın belirttiği gibi, markalar dikkati ölçmek için iki temel yöntemi bir arada kullanıyor:
- Göz Takibi (Eye-Tracking): Kullanıcının ekranda tam olarak nereye ve ne kadar süreyle baktığını tespit eden kesin yöntemler.
- Yapay Zeka Modelleri: Milyonlarca veriyi analiz ederek, bir içeriğin ne kadar dikkat çekeceğini tahmin eden olasılıksal AI modelleri.
Bu sistemler sayesinde, hangi rengin, hangi başlığın veya hangi görselin izleyicide duygusal etki yarattığı gerçek zamanlı olarak görülebiliyor.
📱 Z Kuşağı, TikTok ve “Goldfish” efsanesi
Dikkat süresinin 47 saniyeye (veya popüler efsaneye göre 8 saniyelik Japon balığı hafızasına) düştüğü iddiası, genellikle Z kuşağı ve TikTok/Reels formatlarıyla ilişkilendiriliyor. Ancak Dr. Gloria Mark gibi araştırmacılar, sorunun “kapasite kaybı” değil, “bağlam değiştirme” (context switching) olduğunu belirtiyor.
Yani insanlar odaklanma yeteneklerini kaybetmediler; sadece dijital uyaranlar onları sürekli olarak bir içerikten diğerine (ortalama 47 saniyede bir) geçmeye zorluyor. Bu hızlı geçiş, markalar için ilk 3 saniyeyi hayati kılıyor.
🌱 Dikkat odaklı reklamlar daha çevreci
İlginç bir şekilde, dikkati hedeflemek sadece satışı değil, gezegeni de koruyor. Adelaide ve Scope3 tarafından yapılan ortak araştırmaya göre, dikkat metriği yüksek medya yatırımları, %37 daha az karbon salımıyla aynı dönüşümü sağlıyor. Daha az ama daha etkili reklam gösterimi, dijital kirliliği ve enerji tüketimini azaltıyor.
🔎 En çok merak edilenler
İnsanların dikkat süresi ne kadar?
2004 yılında 2,5 dakika olan ortalama odaklanma süresi, dijital uyaranların artmasıyla 2025’te 47 saniyeye kadar düşmüştür.
Dikkat ekonomisi ne anlama gelir?
Bilgi bolluğu içinde en kıt kaynağın “insan dikkati” olduğunu ve bu dikkatin bir para birimi gibi alınıp satıldığını ifade eden ekonomik terimdir.
Görüntülenme ile dikkat arasındaki fark nedir?
Görüntülenme (viewability), reklamın ekranda belirmesidir. Dikkat ise kullanıcının o reklama gerçekten bakması ve zihinsel olarak odaklanmasıdır. Görüntülenen reklamların %81’i izlenmemektedir.
Markalar dikkati nasıl ölçüyor?
Eye-tracking (göz takibi) teknolojileri ve yapay zeka destekli tahmin modelleri kullanılarak, kullanıcıların nereye, ne kadar süre baktığı analiz ediliyor.
🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:
- Kentsel dönüşümde asbest riski: Yıkım tozları kanser tehdidi
Yıkım sırasında açığa çıkan asbest liflerinin solunum yoluyla kansere yol açabileceği uyarısı yapılıyor. - Meme kanseri şehir efsaneleri ve bilimsel gerçekler
Deodorant, sütyen ve yaşam tarzı efsaneleri bilimsel verilerle karşılaştırılıyor. - İstanbul’da gıda güvenliği kararları: 24 saat kamera ve 72 saat numune saklama
Yeni düzenlemelerle restoran ve üretim tesislerinde kamera ve numune saklama zorunluluğu getirildi. - Antidepresan kullanımı artışı: Türkiye verileri son 10 yıl
Son on yılda Türkiye’de antidepresan kullanımındaki artış ve toplumsal etkileri inceleniyor. - Astigmat tedavisi: Lazer ve femtosaniye LASIK yöntemi
Astigmatın lazerle düzeltilmesi ve femtosaniye teknolojisinin avantajları anlatılıyor. - 2025 Çalışan Wellbeing Raporu: İş hayatı ve duygu durumu
Çalışanların iş yaşamındaki mutluluk, stres ve duygu durumları raporla ortaya konuyor. - İş dünyası riskleri: AON araştırması
Siber saldırılar, döviz kuru dalgalanmaları ve iş dünyasının karşılaştığı riskler analiz ediliyor. - Elektrikli araç batarya ömrü araştırması: Menzil kaybı ve markalar
Batarya ömrü, menzil kaybı ve farklı markaların performans karşılaştırmaları sunuluyor. - Prefabrik ev fiyatları 2025: Uygun maliyet
Prefabrik evlerin güncel fiyatları ve maliyet avantajları değerlendiriliyor. - iPhone 15 ve iPhone 16 karşılaştırması: Apple’ın yeni nesil modellerinde neler değişti?
Donanım, kamera ve yazılım farklarıyla iPhone 15 ve iPhone 16 karşılaştırılıyor.
🔗 Kaynaklar:
- IAB Guide to Attention – IAB (Interactive Advertising Bureau)
- New economics for sustainable development attention economy – United Nations Economist Network
- Adelaide & Scope3 Research on Sustainability – Scope3
| 🎯 | Sponsorlu içerik ve tanıtım yazısı fırsatlarımızı keşfedin. İndigo Dergisi’nde tanıtım yazısı yayınlatın; asla silinmeyen/süresiz içeriklerle markanızı yüz binlerce okura ulaştırın. 👉 Reklam paketlerini incele |
