Yapay zeka işten çıkarmaları: Tehdit mi fırsat mı? Raporlar çelişiyor!

Yapay zeka (AI) konusunda beklentiler ve gerçekler birbiriyle çarpışıyor. ABD’de yapay zeka işten çıkarmaları, Challenger raporuna göre 2003’ten bu yana en yüksek Ekim ayı seviyesine ulaşırken, Visier tarafından yapılan bir başka araştırma ise tam tersini iddia ediyor: Şirketler, yapay zeka beklentilerini karşılayamayınca eski çalışanlarını geri çağırıyor. MIT ve Orgvue verileri ise yapay zeka maliyetinin, getirilerinden yüksek olabildiğini gösteriyor.

İş dünyası, yapay zeka işten çıkarmaları konusunda ikiye bölünmüş durumda. Bir yanda, Challenger, Gray & Christmas raporu, ABD’li şirketlerin Ekim ayında 153 binden fazla kişiyi işten çıkardığını ve bunun 2003’ten bu yana en yüksek Ekim ayı rakamı olduğunu belirtiyor. Diğer yanda, Visier‘in 2,4 milyon çalışanı kapsayan analizi, işten çıkarılanların %5,3’ünün “bumerang çalışan” olarak geri çağrıldığını, çünkü yapay zekanın tam zamanlı işlerin yerini henüz alamadığını ortaya koyuyor. Bu çelişki, yapay zeka maliyetinin (MIT‘ye göre %95’i getiri sağlamıyor) ve eski çalışanlarını geri çağırma trendinin sorgulanmasına neden oluyor.

📌 Öne çıkanlar: Yapay zeka işten çıkarmaları – Beklentiler vs. Gerçekler

• Haberler çelişkili: Bir rapor ABD’de Ekim ayında (153 bin kişi) 2003’ten bu yana rekor işten çıkarma yaşandığını ve yapay zekanın bunu tetiklediğini belirtiyor.
• Bir diğer rapor ise (Visier), yapay zeka beklentileri karşılamadığı için şirketlerin işten çıkardığı çalışanların %5,3’ünü (“bumerang çalışan”) geri çağırdığını gösteriyor.
• Visier Baş Analisti Andrea Derler’e göre, yapay zeka henüz tam zamanlı işlerin yerini alamıyor, sadece belirli görevleri otomatikleştiriyor.
• MIT araştırması, şirketlerin %95’inin yapay zeka yatırımlarından henüz ölçülebilir bir finansal getiri (ROI) elde edemediğini ortaya koyuyor.
• Orgvue verilerine göre, işten çıkarmaların maliyeti (tazminat, sigorta vb.) düşünüldüğünde, şirketler tasarruf ettikleri her 1 dolar için ortalama 1,27 dolar harcıyor.

📉 Rapor 1: ABD’de Rekor İşten Çıkarma (Challenger Raporu)

İşgücü piyasasına yönelik istihdam sağlayan Challenges, Gray & Christmas Inc. tarafından yayınlanan rapora göre, ABD’li şirketler Ekim ayında 153.074 kişiyi işten çıkardı. Bu rakam, teknoloji ve yapay zeka sektörlerinin etkisiyle geçen yılın aynı ayına göre neredeyse üç kat artış gösterdi.

Şirket Başkanı Andy Challenger, bu verilerin, cep telefonlarının yaygınlaşmasının işgücü piyasasında benzer bir yıkıcı etki yarattığı 2003 yılından bu yana en yüksek Ekim ayı seviyesi olduğunu söyledi. Challenger, “Şu anda işten çıkarılanlar yeni iş pozisyonları hızlı bulmakta zorlanıyor, bu da işgücü piyasasını daha da gevşetebilecek” dedi.

📈 Rapor 2: Yapay Zeka Beklentileri Karşılamadı (Visier Raporu)

Donanım Haber’in aktardığı Visier analizine göre ise, madalyonun bir de diğer yüzü var. Visier, 142 şirketteki 2,4 milyon çalışanın verilerini analiz etti. Bulgulara göre, işten çıkarılan çalışanların yaklaşık %5,3’ü (yaklaşık 127 bin çalışan) bir süre sonra aynı işverenleri tarafından yeniden işe alındı. Bu, “bumerang çalışan” trendinin arttığını gösteriyor.

Visier’in baş analisti Andrea Derler, bu verilerin şirketlerin yapay zekanın sınırlarıyla yüzleşmeye başladığını gösterdiğini belirtti. Derler’e göre yapay zeka, işten çıkarmalar için “uygun bir gerekçe” olarak öne sürülse de, henüz bu gerekçeyi tamamen destekleyecek bir gerçeklik ortaya koymuyor.

🔄 “Bumerang Çalışan” (Boomerang Employee) Fenomeni Nedir?

Bumerang çalışan, bir şirketten ayrıldıktan (istifa veya işten çıkarma) bir süre sonra, aynı şirkete geri dönen kişiyi tanımlar. Visier raporu, bu oranın %5,3’e ulaştığını ve arttığını gösteriyor. Andrea Derler’e göre bunun yapay zeka ile ilgili net bir bağlantısı var:

“ChatGPT, Claude ve Copilot gibi yapay zeka sistemleri çoğu zaman yalnızca belirli görevleri otomatikleştiriyor ancak tam zamanlı işlerin yerini alamıyor. Bu da şirketleri, yeni teknolojileri yönetmek ve verimliliği sürdürmek için deneyimli çalışanlarını geri çağırmaya zorluyor.”

Şirketler, yapay zekanın tek başına yeterli olmadığını, bu yeni teknolojileri anlayacak, yönetecek ve denetleyecek deneyimli insan gücüne (yani geri çağırdıkları eski çalışanlara) ihtiyaç duyduklarını fark ediyorlar.

💰 AI Yatırımının Gizli Maliyeti: Tasarruf Etmek için Harcamak

Yapay zekanın beklentileri karşılayamamasının bir diğer nedeni de, görünenden çok daha yüksek olan yapay zeka maliyeti ve düşük yatırım getirisi (ROI).

• Yüksek Altyapı Maliyeti: Visier analisti Derler, yöneticilerin yapay zeka altyapısının (donanım, veri sistemleri, güvenlik) gerektirdiği büyük sermaye harcamasını tam olarak değerlendiremediğini belirtiyor.
• Düşük Getiri (ROI): Bu tablo, MIT’nin araştırmalarıyla da örtüşüyor. Bu çalışmaya göre, şirketlerin yaklaşık %95’i yapay zeka yatırımlarından henüz ölçülebilir bir finansal getiri (ROI) elde edemedi.
• İşten Çıkarmanın Maliyeti: Yapay zeka ile tasarruf amacıyla yapılan işten çıkarmalar da beklenenden pahalıya mal oluyor. Orgvue’un verilerine göre, şirketler (tazminatlar, işsizlik sigortası, dolaylı giderler nedeniyle) tasarruf etmeyi planladıkları her 1 dolar için ortalama 1,27 dolar harcıyor.

Kısacası, birçok şirket için yapay zeka, henüz kârdan çok maliyet getiriyor ve bu durum, eski çalışanlarını geri çağırma kararında önemli bir rol oynuyor.

📈 Neden 2003’ten Beri En Yüksek Ekim Ayı? (Teknolojik Yıkım Karşılaştırması)

Challenger, Gray & Christmas raporu, Ekim 2025’teki 153 binlik işten çıkarma rakamının neden 2003’ten bu yana en yüksek seviye olduğunu açıklarken, önemli bir tarihsel karşılaştırma yapıyor. Andy Challenger, bu durumu “cep telefonlarının yaygınlaşmasının işgücü piyasasında benzer bir yıkıcı etki yarattığı 2003 yılı” ile kıyaslıyor.

2000’lerin başında cep telefonlarının ve internetin yaygınlaşması, “eski” iş kollarını (sabit hat operatörleri, basılı yayınlar, seyahat acenteleri) nasıl kökten sarstıysa, 2025’te de yapay zekanın “yeni” iş kollarını (müşteri hizmetleri, idari işler, kodlama) benzer bir hızda yeniden şekillendirdiğini görüyoruz. Bu, basit bir ekonomik durgunluktan ziyade, teknolojik yıkım kaynaklı bir iş gücü dönüşümüne işaret ediyor.

🔮 2030 tahmini: Yapay zeka uzmanından “%99 işsizlik” uyarısı ve ayakta kalacak 5 meslek

Yapay zekanın (AI) iş gücü piyasası üzerindeki etkisi tartışılırken, yapay zeka uzmanı Dr. Roman Yampolskiy‘den distopik bir uyarı geldi. Yampolskiy, genel yapay zekanın (AGI) 2027’ye kadar geliştirileceğini belirterek, önümüzdeki beş yıl içinde insan emeğine duyulan ihtiyacın neredeyse tamamen ortadan kalkacağını iddia etti.

“Diary of CEO” adlı podcast programına konuşan uzman, “2030’a kadar işsizlik oranı tarihte görülmemiş seviyelere ulaşacak. Yüzde 10 değil, **yüzde 99 işsizlikten** söz ediyorum” dedi. Dr. Yampolskiy, şirketler için insan çalıştırmanın yakında “ekonomik olarak mantıksız” hale geleceğini savundu.

İşte Ayakta Kalacak 5 Meslek Grubu

Yampolskiy, bu devasa dönüşümün ardından 2030 yılına kadar sadece “insan dokunuşu” gerektiren 5 temel meslek grubunun ayakta kalacağını öngördü:

1. Sanat ve Zanaat Üreticileri: “İnsan yapımı” ürünler lüks bir fetiş haline gelecek.
2. Danışmanlık ve Psikoloji Uzmanları: Empati gerektiren meslekler.
3. AI Denetçileri ve Etik Gözetmenler: Yapay zekayı denetleyecek ve kontrol edecek insanlar.
4. Teknoloji–İnsan Köprü Uzmanları: Yapay zekayı insanlara anlatabilen arabulucular.
5. Yüksek Güven İlişkisi Gerektiren Hizmetler: Muhasebe, hukuk danışmanlığı gibi (Warren Buffett’ın asla YZ muhasebeciye geçmeyeceği örneği gibi).

Uzman, yapay zekayı tamamen kontrol etmenin mümkün olmadığını, ancak denetimle bu sürecin “beş yıl yerine elli yılda” yaşanır hale getirilebileceğini ve tek amaçlarının “zaman kazanmak” olduğunu vurguladı. (Kaynak: Diary of CEO Podcast, Kasım 2025)

🤖 Yapay Zeka Tam Bir İşin Yerini Tutabilir mi? Görev Otomasyonu vs. İş Otomasyonu

İki rapor arasındaki temel çelişki, “görev otomasyonu” ile “iş otomasyonu” arasındaki farktan kaynaklanıyor. Visier analisti Andrea Derler’in vurguladığı gibi, mevcut yapay zeka modelleri bir “işin tamamını” otomatikleştirmekte (henüz) başarılı değil.

• Görev Otomasyonu (AI’nin Yaptığı): Yapay zeka, bir işin sıkıcı ve tekrara dayalı kısımlarını (e-posta özetleme, kod yazma, rapor oluşturma) mükemmel bir şekilde otomatikleştirir.
• İş Otomasyonu (AI’nin (Henüz) Yapamadığı): Ancak bir “iş”, bu görevlerin toplamından daha fazlasıdır. Strateji kurma, duygusal zeka, problem çözme, müşteri ilişkileri yönetimi ve kriz anında karar verme gibi insani beceriler gerektirir.

Şirketler, “görevleri” otomatikleştirebileceklerini düşünerek tam zamanlı “işleri” (çalışanları) işten çıkardıklarında, bu insani becerilerin eksikliğiyle yüzleşiyor ve eski çalışanlarını geri çağırmak zorunda kalabiliyorlar.

🔎 En çok merak edilenler

• Yapay zeka işten çıkarmalara neden oluyor mu?
  Evet. Challenger raporuna göre, ABD’de Ekim ayında yapay zeka ve teknoloji sektörlerinin etkisiyle 2003’ten bu yana en yüksek Ekim ayı işten çıkarma rakamı (153 bin) görüldü.
• Şirketler işten çıkardıkları çalışanları neden geri çağırıyor?
  Visier raporuna göre, şirketler yapay zekanın yeteneklerini abarttı. AI’nin tam zamanlı bir işin yerini tutamadığını, sadece belirli görevleri otomatikleştirdiğini fark ettiler. Deneyimli insan gücüne ihtiyaç duydukları için “bumerang çalışan” olarak bilinen eski çalışanlarını (%5,3 oranında) geri alıyorlar.
• Yapay zeka yatırımı kârlı mı?
  Henüz değil. MIT araştırmasına göre şirketlerin %95’i yapay zeka yatırımlarından ölçülebilir bir finansal getiri (ROI) elde edemedi. Hatta Orgvue’a göre, işten çıkarma maliyetleri nedeniyle tasarruf edilen her 1 dolar için 1.27 dolar harcanıyor.
• En çok hangi işler risk altında?
  Genel olarak, görevleri kolayca otomatikleştirebilen beyaz yaka işler (müşteri desteği, idari işler, BT ve operasyonlar) en yüksek risk grubunda yer alıyor.

🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:

• Goldman Sachs yapay zeka iş gücü anketi: Beyaz yakalılar ne düşünüyor?
  Yapay zekanın iş gücü üzerindeki etkileri, verimlilik artışı ve işten çıkarma beklentileri analiz ediliyor.
• KURGAN nedir? Yapay zeka ile vergi denetimi ve riskli mükellef analizi
  Gelir İdaresi’nin yapay zeka destekli denetim sistemi KURGAN, riskli mükellefleri nasıl tespit ediyor?
• İletişim profesyonelleri yapay zekaya hazır mı? Disiplinler arası eğitim şart!
  Yapay zekanın iletişim sektörüne etkisi, yeni beceri setleri ve disiplinler arası eğitim ihtiyacı vurgulanıyor.
• Şirketler için bulut stratejileri: Yapay zeka ve FinOps entegrasyonu
  Bulut altyapısında maliyet optimizasyonu ve yapay zeka destekli kaynak yönetimi anlatılıyor.
• Yapay zekanın tehdit ettiği meslekler ve ortaya çıkan yeni roller
  Otomasyonla risk altına giren meslekler ve yapay zeka çağında yükselen yeni iş alanları listeleniyor.
• Şirketlerde yapay zeka Tiger Team nedir?
  Yapay zeka projelerinde hızlı çözüm üreten Tiger Team yapısı ve stratejik rolü açıklanıyor.
• Google yapay zeka sistemlerine genel bakış
  Gemini, Bard ve Vertex AI gibi Google’ın yapay zeka çözümleri karşılaştırmalı olarak sunuluyor.
• Yapay zeka ile alışveriş: ChatGPT sipariş ve ödeme deneyimi
  Yapay zeka destekli alışveriş sistemleri, kullanıcıya özel öneriler ve hızlı ödeme çözümleri sunuyor.
• Microsoft yapay zekası teşhiste doktorları geçti: MAI DXO nedir?
  Yeni tanı algoritması MAI DXO, radyolojik ve semptomatik verilerle klinik doğrulukta teşhis sunabiliyor.
• Tekillik çağı: 2045’te insan ve yapay zeka birleşecek mi?
  Ray Kurzweil’in öngörüsüyle insan-bilgisayar entegrasyonu ve bilinç transferi tartışılıyor.
• Claude ile kodlama bilgisi olmadan uygulama geliştirme
  Anthropic’in Claude modeli, doğal dil komutlarıyla yazılım geliştirme sürecini kolaylaştırıyor.
• Kim korkar yapay zekadan? İş dünyasında dönüşümün şifreleri
  Yapay zekaya direnç gösteren sektörler, adaptasyon stratejileri ve dönüşüm liderliği ele alınıyor.
• Yapay zeka yöneticiliği yükseliyor: İş dünyasında dönüşüm hızlanıyor
  AI Lead pozisyonları, stratejik karar alma süreçlerinde yapay zekanın rolünü güçlendiriyor.
• Yapay zeka ile sağlık hizmetlerinde büyük dönüşüm
  Tanı, tedavi ve hasta takibinde yapay zeka destekli sistemlerin sağlık sektörüne etkisi anlatılıyor.
• Yapay zeka neleri değiştirecek? Büyük dönüşüm kapıda
  İş modelleri, eğitim, sağlık ve kamu hizmetlerinde yapay zekanın dönüştürücü gücü analiz ediliyor.
• Yapay zeka etkisiyle en çok büyüyecek ve risk altındaki meslekler
  Yapay zekanın desteklediği meslek grupları ve otomasyonla tehdit altına giren alanlar karşılaştırılıyor.

🔗 Kaynaklar:

• Visier Releases 2025 Workforce Trends Report Highlighting Best Practices for AI-Driven Future of Work. (12 November, 2025). PR Newswire
• Amy Furr. Embracing the AI-Driven Workforce: Top 5 AI-Driven Workforce Trends for 2025. (November, 2025). Visier
• October Challenger Report: 153,074 Job Cuts on Cost-Cutting & AI. (6 November 2026). Challenger Gray