Özgüven eksikliği hangi durumlarda ortaya çıkar? Özgüven düşüklüğü olan kişilerde görülen belirtiler nelerdir? Özgüven kırılmasını aşmak için neler yapılabilir?
Sahip olduğumuz özgüven sayesinde hem iş hayatında hem de özel yaşamımızda emin adımlar atarak başarıya ulaşabiliriz.
Özgüven, kişinin kendini algılamasında, değerlendirmesinde, kendi özellikleri hakkında yorum yapabilmesinde gerçekçi ve olumlu bir değer yargısına varması olarak tanımlanabilir. Kendine atfettiği başarı, mutluluk, yeterlilik gibi alanlarda memnuniyet ölçütü, kişinin kendi benliğine olan saygısının ifadesi olabilir. Sahip olduğu özgüven sayesinde gerek iş hayatı gerek özel hayatında kendinden emin adımlar atarak başarıya ulaşabilir. Özgüven düşüklüğü ise genellikle evde, okulda yaşanılan olumsuz deneyimler ile ortaya çıkabilir. Kişi toplum içinde kendisini yetersiz, başarısız ve aşağı bir pozisyonda görebilir. Yaşanılan olumsuz yaşantılar sonucunda kişi kendisine ilişkin olumsuz bir yargı içerisine girmiş olabilir.
Benliğe ilişkin algılar bebeklikten itibaren gelişmektedir. Henüz küçük bir çocukken yaptığınız davranışlar, söylediğiniz sözler için anne ve babalardan onay bekler ve gelen onaya göre kendinize biçilen değeri benimsersiniz. Üreticiliğiniz, yaptığınız ödevler, aldığınız sınav notları, yaşıtlarınıza tavrınız ve listeler halinde yazabileceğimiz birçok davranışınız karşılığında sizin için önemli ve güçlü olan figürlerden, bakımınızı üstlenenlerden ve otorite olarak gördüğünüz insanlardan olumlu bir söz, bakış ve dokunuş kendinize, benliğinize olan saygınızda paralel şekilde olumlu bir yükleme yapmanızı sağlayacaktır. Aksi takdirde, sunduğunuz ve onay beklediğiniz durumla ilgili eksik, kaygılı hissedebileceğiniz gibi bunu genelleyerek hayatın tüm alanlarında geride kalacağınız bir yaşantıya bürünebilir ve kendinizden memnun olmazsınız. Sürekli eleştirilen, yaptıkları görülmeyen, umursanmayan, aşırı talepkar ebeveynlere sahip olan, duygusal ya da cinsel istismara maruz kalmış olan ve engellerle karşılaşmış olan kişilerin özgüven düzeyi düşük olması beklenir.
Özgüven eksikliğine sahip kişilerde olası görülecek belirtiler:
- Eleştiriye açık olmamak
- Kendini ve fiziksel görüntüsünü beğenmeme
- Aşırı çekingenlik
- Yalnız kalma isteği
- Hayır diyememe
- Başkalarını suçlama eğilimi
- Karar alma güçlüğü
- Utanç ve suçluluk gibi olumsuz duygular yaşama
- Kendi hakkında olumsuz düşüncelere sahip olma
- Umutsuzluk, mutsuzluk ve çökkünlük duygularını taşıma
Yetişkin ve çocuklarda görülebilen belirtilere kendiyle ilgili olumsuz diğer yaşantılar eklenebilir. Bazen özgüven eksikliğine sahip kişilere o hep öyle kalmalıymış, hiç değişmeyecekmiş gibi davranılsa da bu özellik kişilikte kısırlaşmış bir durum değildir. Çeşitli terapi yöntemleri ile birey kendine ilişkin sağlıklı ve olumlu bir bakış açısına sahip olabilir. Geçeceği terapi sürecinde kendine ilişkin yargıları terapistiyle çalışabileceği gibi bu özgüven eksikliğine neden olan daha derindeki konuları da işleyebilir. Böylelikle bu konuları aklının bir köşesinde ömür boyu taşımayacak ve yeni problemlere neden olmasını engelleyecektir.
Özgüven kırılması durumunda uygulanabilecek tavsiyeler:
- Pozitif ve kendini yanında iyi hissettiği arkadaşlıklar kurmak
- Yaşamda hedeflerini ve yapmak istediklerini iyi belirlemek
- Yeni yaşantılara açık olmak
- İş dışında uğraşı alanları edinmek
- Gerektiği durumlarda hayır diyebilmeyi öğrenmek
- Olumsuz taraflarını öne çıkarmayı bırakıp olumlu yanlarını da görebilmek
- Kendi potansiyeli ve kapasitesini n farkına varmak
- İyi şeyler yaptığında, başardığında kendini onaylamak ve takdir etmek
Çevrenize bir göz gezdirdiğinizde aslında kendi hakkında olumsuz yargılara sahip, kendini sevmeyen ve ilişki kuramayan ne kadar çok insan olduğunu görebilirsiniz. Herkesin diğerine göre az ya da çok benlik saygısı olabilir. Bu durum değiştirilecek ve geliştirilecek bir durum olmakla birlikte kişinin hayatında olumlu adımlar atmasına yardımcı olan da bir yanı vardır. İş hayatı, özel hayatı ve diğer tüm yaşantı alanlarında özgüvenli, kendinin ve potansiyelinin farkında, kendine ve dolayısıyla başkalarına saygı duyan insanlar adım adım ilerleyen ve gelişen insanlardır.
