Partili Cumhurbaşkanı sistemi nedir?

Partili Cumhurbaşkanı veya Partili Cumhurbaşkanlığı sistemi… Son günlerde Ankara kulislerini hareketlendiren, Ak Parti’nin anayasa değişikliği üstünde çalıştığı ve MHP’nin destek olup olmayacağı henüz belli olmayan bir konu.

Partili Cumhurbaşkanı sistemi nedir?

Türkiye’de yönetim sistemi tartışmalarında Başkanlık Sistemi’nin yanında diğer alternatif olarak Partili Cumhurbaşkanı formülü de gündeme geliyor. Öyle ki  Ak Parti bu formülü, Başkanlık Sistemi’ne giden yolda B Planı olarak açıkladı.

Partili Cumhurbaşkanı ne demek?

Cumhurbaşkanı seçilen kişinin içinden geldiği siyasi partinin genel başkanı ve üyesi olması anlamına gelen bu formül, Türkiye’de Anayasa düzeni açısından özellikle Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve Celal Bayar’ın cumhurbaşkanlıkları ile anılıyor. Ancak 1961 Anayasası’nın 95. maddesi ile birlikte Partili Cumhurbaşkanı modeline anayasal bir engel getirilmiş, cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisi ile ilişiğinin kesileceği maddesi eklenmiştir.


1982 Anayasası da 101. maddesinin son fıkrası ile “Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer” şeklinde bir düzenleme getirmiştir. 1982 Anayasası’nın cumhurbaşkanı seçilmekle ile ilgili bir “bağdaşmazlık” kuralı olarak gördüğü “partililik”; Cumhurbaşkanı’nın hem parlamento hem de halk tarafından seçildiği karşılaştırmalı örneklerin önemli bir kısmından farklılık var.

Fransa gibi yarı-başkanlık modellerinde Cumhurbaşkanı’nın partili olması olağan bir durumken, İtalya, Avusturya, Almanya, Polonya ve İzlanda gibi nispeten daha az yetkilerle donatılmış devlet başkanlarına sahip parlamenter sistemlerde dahi cumhurbaşkanının partisi ile ilişkisinin kesilmesine dair özel düzenlemelere yer verilmediği görülüyor.

Partili Cumhurbaşkanı sistemi için Anayasa’da hangi maddelerin değiştirilmesi öngörülüyor?

Partili Cumhurbaşkanlığı formülünde Anayasa’da yapılacak küçük çaplı değişikliklerin yeterli olacağı düşünülüyor. Ak Parti, 5 maddelik teklif üzerinde çalışıyor. Bu maddelerin değiştirilmesiyle mevcut 1982 Anayasası’nın Partili Cumhurbaşkanlığı Sistemi’ne uyumu sağlanabilecek.

Cumhurbaşkanı’nın nitelikleri ve tarafsızlığı başlığını taşıyan Anayasa’nın 101’inci maddesi kilit konumda. “Cumhurbaşkanı seçilenin varsa partisiyle ilişkisi kesilir” cümlesi Anayasa’dan çıkarılırsa Partili Cumhurbaşkanı formülü için engel kalmıyor. Değişiklik hayata geçerse Cumhurbaşkanı aynı zamanda partisinin de genel başkanı olmaya devam edecek.

Anayasa değişikliği tekliflerinin kabulü için en az 330 oya ihtiyaç var. AK Parti, Meclis Başkanı İsmail Kahraman dışında 316 milletvekiline sahip. İktidar, diğer partilerden destek alabilirse Anayasa değişiklik teklifini referanduma götürecek…


Ak Parti Grup Başkanvekili Nurettin Canikli: Partili Cumhurbaşkanı formülü, Yarı Başkanlık sistemiyle aynı.

Ak Parti Grup Başkanvekili Nurettin Canikli: Partili Cumhurbaşkanı formülü, Yarı Başkanlık sistemiyle aynı.

Dünyada uygulanan başkanlık ve yarı başkanlık sistemleri örnekleri bulunduğuna dikkat çeken Nurettin Canikli, hiçbir ülke sisteminin diğer bir ülke sistemiyle aynı olmadığını, kendilerine göre farklılıkları bulunduğunu belirtti. Şu andaki 1982 Anayasası ile dizayn edilen sistemin yarı başkanlığa yakın bir sistem olduğunu belirten Canikli, “Şimdiki sistemimiz, yüzde 70-80 oranında yarı başkanlık sisteminin özelliğini taşıyor. Parlamenter sistemlerde verilen yetkiler semboliktir. Mevcut sistem yarı başkanlık sisteminin özelliğini taşıyor” dedi.

“Yeni Anayasa imkansız görünüyor”

Canikli, şunları kaydetti: “Yeni bir anayasanın kabulü hemen hemen imkansız görünüyor. Bunu bile bile teklifin sunulmasının bir anlamı yok. Kamuoyuyla paylaşacağız. Çalışmalar tamamlandıktan sonra bizim nasıl bir sivil anayasa istediğimizi topluma anlatacağız. Fakat daha dar kapsamlı madde içeren 4-5 maddelik bir anayasa değişiklik teklifini getirmeyi düşünüyoruz. Partili başkanlık sistemini sağlayacak bir değişiklik. Başkanlık sistemi ve seçildikten sonra partiyle bağı  kesilir gibi maddelerde değişiklik yapabiliriz. Bununla bağlantılı birkaç maddeyle başkanlık sisteminin önü açılabilir. Büyük oranda sorun çözülüyor. Sonraki dönemlerde toplumsal uzlaşma denilen sivil anayasa hayata geçirilebilir. Bu ülke için geleceğimiz için halledilmesi lazım.”

Canikli, başkanlık sistemini getirecek olan anayasa değişiklik teklifi için “En kısa zamanda TBMM Genel Kuruluna getirilecek. Böyle bir değişikliğin yapılacağını tahmin ediyoruz, umuyoruz” dedi.

Erdoğan, Partili Cumhurbaşkanlığı modeline nasıl bakıyor?

Türkiye bu sefer Partili Cumhurbaşkanı modelini konuşuyor. Erdoğan, ilk kez 2015 yılında “Partili Cumhurbaşkanı” tanımını kullanmış, aklındaki sistemi “Fransa’daki sistemin farklı bir versiyonu” olarak tarif etmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, yönetimde çift başlılığın ortadan kaldırılması gerektiğine işaret ediyor. Öyle ki Türkiye siyaseti en son Pelikan Bildirisi‘nin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Başbakan Davutoğlu arasındaki gerilim ve hemen akabinde gelen Davutoğlu’nun Başbakanlık görevinden istifası ile hareketlenmişti.

Cumhurbaşkanı’nın aklındaki sistemle ilgili, “Partili cumhurbaşkanı olduğu zaman, Fransa’daki sistemin farklı bir versiyonu söz konusu olacak demektir. Bunun da ayrı bir güç katabileceğini düşünüyorum” yorumunu yapmıştı.  Cumhurbaşkanı’ndan gelen açıklamanın ardından gözler “Partili cumhurbaşkanlığına” yani dünyada bilinen ismiyle yarı başkanlık sistemine çevrildi.

Haziran ayının ortasında Meclis’e sunulacak


Öte yandan Reuters’a konuşan üst düzey bir AK Parti’li yetkili Partili Başkanlık için Anayasa değişikliğinin Haziran ayının ortasında Meclis’e sunulacağını söyledi.


Editor
İndigo Dergisi Haber Merkezi | İndigo Dergisi, 18 yıldır yayın hayatında olan bağımsız bir medya kuruluşudur. İlkelerinden ödün vermeden tarafsız yayıncılık anlayışı ile çalışmaktadır. 2005 yılında kurulan İndigo Dergisi, indigodergisi.com web sitesi üzerinden tamamen dijital ortamda günlük yayın yapmaktadır. Aynı zamanda Türkiye’nin ilk internet haber dergisi olmakla birlikte, tüm yayın kadrosu ve okurlarıyla birlikte sürekli gelişmektedir. İndigo Dergisi’nin amacı; gidişatı ve tabuları sorgulayarak, kamuoyu oluşturarak farkındalık yaratmaktır. Vizyonu; okuyucularında sosyal sorumluluk bilinci geliştirerek toplumun olumlu yönde değişimine katkıda bulunmaktır. Temel değerleri; dürüst, sağduyulu, barışçıl ve sosyal sorumluluklarının bilincinde olmaktır. İndigo Dergisi, Türkiye’nin saygın İnternet yayınlarından biri olarak; iletişim özgürlüğünü halkın gerçekleri öğrenme hakkı olarak kabul etmekte; Basın Meslek İlkeleri ve Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’ne uymayı taahhüt eder. İlaveten İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ni benimsemekte ve yayın içeriğinde de bu bildiriyi göz önünde bulundurmaktadır. Buradan hareketle herkesin ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya diğer herhangi bir milli veya içtimai menşe, servet, doğuş veya herhangi diğer bir fark gözetilmeksizin eşitliğine ve özgürlüğüne inanmaktadır. İndigo Dergisi, Türkiye Cumhuriyeti çıkarlarına ters düşen; milli haysiyetimizi ve değerlerimizi karalayan, küçümseyen ya da bunlara zarar verebilecek nitelikte hiçbir yazıya yer vermez. İlkelerinden ödün vermeyen şeffaf yayıncılık anlayışını desteklemektedir. Herhangi bir çıkar grubu, örgüt, ideoloji, politik veya dini; hiçbir oluşumun parçası değildir. Köşe yazarlarımızın yazdıkları fikirler, kendi özgür düşünceleridir; İndigo Dergisi yayın politikası dahilinde değerlendirilir ve yayın ilkeleri ile çelişmediği müddetçe, düşünce ve ifade özgürlüğünü teşvik ederek yayına alınır. İndigo Dergisi, sunduğu tüm bilgilerin doğruluğunu teyit ve kontrol eder; bu bilgilerin geçerliliğine son derece önem verir.