Anaerkillik, toplumda kadının, özellikle “ana”nın etkin (baskın) olma halidir. Matriarka veya maderşahilik olarak adlandırılan bir tür toplumsal örgütlenme düzeni olarak bilinir. Bu düzenin temelini kadının üstünlüğü fikri oluşturur; soy kadınlar tarafından belirlenir, hakimiyet kadınlarındır. Endonezya’nın Batı Sumatra bölgesinde Minangkabau etnik grubu dünyanın en büyük anaerkil toplumu yaşıyor…
Anaerkillik, toplumda kadının, özellikle “ana”nın etkin (baskın) olma halidir. Matriarka veya maderşahilik olarak adlandırılan bir tür toplumsal örgütlenme düzeni olarak bilinir. Bu düzenin temelini kadının üstünlüğü fikri oluşturur; soy kadınlar tarafından belirlenir, hakimiyet kadınlarındır. Bu toplumlarda kadınlara erkeklerden daha çok saygı gösterilir. Bu kadın üstünlüğü ilkesi etrafında, toplumun kültürü, adetleri, inancı ve mitolojisi, ataerkil düzenli toplumunkinden farklı bir biçim oluşturur.
Anaerkillik kelimesi Türkçe kökenlidir. Türkçeye Fransızca’dan geçmiş olan ve batı dillerinde anaerkillik manasında kullanılan matriarka kelimesi ise Latince mater (anne) veYunanca achein (hükmetmek) kelimelerinden türemiştir. Anaerkilliğe dayanan, ana erki temelli olan oluşumlara “anaerkil”, “maderşahi” veya “matriarkal” denir.
Çoğu zaman anaerkillik ile karıştırılan çeşitli terimler vardır; jinekokrasi (kadınların yönetimi) ve matrilokalite (evlilikte kadın veya anne tarafına yerleşme) bu terimlerden bazılarıdır.
Modern dünyada anaerkilliğin hakim olduğu toplumlar bulunmuyor. Bazı tarihçilere göre ataerkillik (partiyarka) dünya toplumlarına egemen olmadan önce anaerkil toplumlara rastlamak mümkündü.
BBC’den Rathina Sankari, derleyişiyle Endonezya’nın Batı Sumatra bölgesinin dağlık kesimlerinde Minangkabau etnik grubu dünyanın en büyük anaerkil toplumu…
Endonezya’da Batı Sumatra’nın dağlık kesimlerinde erkekler evli oldukları kadınların evinde misafir olarak görülür
Kadınlar yönetiyor
Endonezya’nın Batı Sumatra bölgesinin dağlık kesimlerinde Minangkabau etnik grubu dünyanın en büyük anaerkil toplumu.
Efsaneye göre, Koto Batu krallığını kuran Maharajo Dirajo 12. yüzyıl ortalarında öldüğünde üç karısından üç küçük oğlu vardı. İlk karısı Puti Indo Jalito çocukların bakımını ve krallık yönetimini üstlenerek anaerkil toplumun tohumunu attı.
Her şey kadınlara ait
Bu eşsiz ve karmaşık toplumsal düzende, miras kızlara kalır. Çocuklar annelerinin soyadını alır; erkekler ise karılarının evine taşınır ve misafir olarak görülür.
Farklı dinler
Minanglar eskiden animistmiş, doğaya taparlarmış. Daha sonra Hindistan’dan gelen Hinduizm ve Budizm etkili olmuş. Anaerkil kültüre rağmen Minanglar ayrıca ataerkil İslam’ı da benimsemişler.
Kayınvalidenin evi
İslami kurallara göre yeni evlenen kadın kocasının evine taşınması gerekirken Minanglarda damat kadının evine taşınır ve onun ailesiyle birlikte yaşar. Başlık parasını damadın eğitim ve meslek durumuna göre gelinin ailesi belirler.
Düğün
Düğün günü damat evinden alınarak tören için gelinin evine getirilir. Burada İslami kurallara göre nikâh kıyılır. Geleneksel müzik aletleri eşliğinde kadınlı erkekli danslarla damat karşılanır
Damada hediye
Gelinin ailesi geleneksel kıyafetlerini giyerek damada verilmek üzere başlarında para, yiyecek ve hediye taşır.
Eşitlikçi yaklaşım
Minang kadınları evlenince sosyal ve ekonomik imtiyazlar kazanır. Ev halkı ve varlığı yaşlı kadınların idaresi altındadır. Evin reisi olarak toprak mülkiyeti ve akrabalık ilişkileri onlardan sorulur, anlaşmazlıkları çözmede, evlilik ilişkilerinde ve törensel olaylarda önemli rolleri vardır.
Minang erkeklerinin ise eve düzenli gelir getirecek bir iş yapması ve çocukların masrafını karşılaması beklenir. Çoğu iş bulmak için köylerinden ayrılır ve arada bir eve uğrar. Döndüklerinde evin idaresi konusunda söz hakları yoktur.
Muzaffer manda
Efsaneye göre, Java’daki Majapahit imparatorluğu kralı Minangkabau’lara savaş ilan ettiğinde Sumatra kralı savaş yerine manda dövüşü önermiş. Minangkabau’ların mandası diğerini boynuzlayarak öldürmüş.
Krallığın adı bu efsaneye dayandırılıyor. Zira ‘Minang’ muzaffer, ‘kabau’ ise su mandası anlamına geliyor. Evlerin çatılarının ve kadınların geleneksel başlıklarının boynuz şeklinde olmasının nedeni de bu
Gururun renkleri: Siyah – sarı – kırmızı
Bu anaerkil toplumun çöküşü uzun zamandır beklenen bir şey olsa da Minanglar geleneklerini gururla sürdürmeye ve zamana karşı direnmeye devam ediyor.
Minangkabau’ların siyah – sarı – kırmızı renkli bayrakları bu dağlık bölgedeki üç ayrı diyarın özelliklerini temsil ediyor: asilik, cesaret ve kültür ve geleneğin kaynağı.
BBC Türkçe
Bu makalenin İngilizce aslını BBC Travel sayfasında okuyabilirsiniz.
