Anıt, önemli bir olayın veya büyük bir kişinin gelecek kuşaklarca tarih boyunca anılması için yapılan, göze çarpacak büyüklükte, sembol niteliğinde yapı, olarak tanımlanıyor. Dünyada özgürlük sembolü olarak yapılmış anıtlar mevcuttur. İşte farklı coğrafyalarda yapılmış 4 farklı özgürlük anıtı…
Açık alanda sergilemeye yönelik yapılan – özellikle anıt – heykellerin kendileri gibi çevre düzenlemeleri de estetik değer peşinde ve yaşam alanına dönüştürmeye yönelik bir tasarım sürecinden geçmektedir. Farklı coğrafyalarda, insanların binlerce yıldır peşlerinde koştukları özgürlüklerinin veya bu uğurda kaybettiklerinin anısına yapılmış özgürlük anıtlarındaki biçimsel değerler farklı olsa da özgürlük herkesin tek ortak paydada toplanabildiği yegane kavramdır.
New York Özgürlük Anıtı
Doğu Amerika’nın en büyük ticaret merkezlerinden biri olan New York şehrinin liman girişine 1886’da dikilmiş ve tüm dünyaya mal olmuş anıttır. Fikir babası tarihçi Edouardo de Laboubye’dir. Fransız heykeltıraş Aguste Bortholdi ile görüşmüş ve Amerika’nın dünyaya vermek istediği görkemli mesajı heykeltıraşla birlikte bizzat planlamıştır.
46 metre yüksekliğindeki heykelin boyu kaidesi ile birlikte 93 metreyi bulmaktadır. 225 ton ağırlığındaki içi boş, dışı ince bir bakır saç ile kaplanmış olan heykel Fransa’dan 350 parça halinde getirilerek çalışmaya başladıktan 21 yıl sonra montajı yapılmıştır.
Sağ elinde ucundaki ışık özgürlük için kat edilen yolu ve kendisi de aydınlanmayı temsil eden bir meşale, sol elinde de 4 Temmuz Amerika Bağımsızlık Bildirgesinin yazılı olduğu bir tablet taşımakta olan heykelin yüzü güney doğu yönüne dönüktür.
Konumlandırılmasının bu yönde olması Amerika’ya gelenlerin ilk heykel tarafından karşılanması ve görkemin gösterilmek istenmesidir. Heykel uzaktan seyredilebilindiği gibi bir feribot aracılığı ile konumlandırıldığı Özgürlük Adası’na gidilip de izlenilebilmektedir.
Adada, heykelin çevresi ağaçlandırılmış alanlar ile düzenlenmiştir. Herhangi bir buluşma noktası olarak işlev görmese de özellikle ziyaret alan bir nokta olarak büyük ilgi görmektedir. Heykele 168 basamak ile tırmanılıp meşaleden New York Limanı seyredilebilmektedir. Ayrıca 7 ayrı kıta ve denizi simgeleyen 7 sivri uçlu taç da seyir alanı olarak işlev görmektedir.
Heykelin yapımı sırasında maddi anlamda bir çok sıkıntıyla karşı karşıya kalınmış, Fransa’nın heykelin bitmesi için kampanyalar düzenlemiş, Amerika’nın kaideyi yaptırmayı reddi üzerine bazı sanatçı ve iş adamları konuyu vazife edinerek heykelin bugünkü görkeminin mimarı olmuşlardır.
Afrika Rönesans’ı Anıtı
Batı Afrika ülkelerinden Senegal’in başkenti Dakar’da bulunan anıt, Senegal devlet başkanı Abdulaye Wad tarafından, bağımsızlıklarını ilan etmelerinin 50. yılı sebebiyle 2010 yılında yaptırılmıştır. Heykelin mimarı Sengalli Pierre Goudiaby olup, yapımı Kuzey Koreli bir inşaat firması tarafından gerçekleştirilmiştir.
Heykel 49 metre yüksekliğindedir ve Dakar’ın en yüksek tepelerinden birine konumlandırılmıştır. 100 metre yüksekliğindeki tepeye konumlandırılan heykel bronz malzemeden yapılmış olup, dünyanın en büyük ve en pahalı bronz heykeli unvanını almıştır.
Heykel, bir erkek, bir kadın ve bir çocuk figüründen oluşur. Hareketli duruşu, çok uzun süredir devam ediyor olan büyük batılı devletlerin sömürgesinden kendini kurtaran ve harekete geçen Afrika’yı temsil etmektedir. Tüm figürler dinamik bir pozisyonda aynı yöne bakmakta ve çocuk figürü o yönü işaret etmektedir.
İleriyi, aydınlığı, özgürlüğü, eliyle işaret eden çocuk ile figürlerin kuzey batı yönüne konumlandırılması ve Amerika’daki Özgürlük Anıtı’yla yüz yüze bakıyor olması bir tesadüf değildir. Afrika’nın özgürlüğünü ve gelişimini eline aldığının göstergesi olarak bizzat planlanmıştır.
Heykelin Afrika’da uzun süredir varlığını sürdüren hoşgörüsüzlük ve ırkçılıktan kurtuluşunu temsil ettiği kayda geçirilmiştir. Heykelin kaplaması ve renk seçimi coğrafyaya uygun şekilde düzenlenmiştir.
Heykelin bulunduğu alana iki farklı yoldan çıkılabilmektedir. İlk yol heykelin arka cephesinden asfalt yoldur ancak çoğunlukla tercih edilen yol değildir. Heykelin ön cephesinde bulunan, etrafına Afrika ülkelerinin bayraklarının yerleştirildiği 120 adet merdiven hem heykele hem de heykelin ilk iki katında bulunan müzeye çıkışın en tercih edilen yoludur.
Heykelin içindeki müzenin yanı sıra, asansörle 15 kat yukarıya çıkılarak, erkek figürün başlığının içerisindeki seyir alanından tüm Dakar ve Atlantik Okyanusu izlenebilmektedir.
Ülkenin muhafazakar kesimi tarafından yarı çıplak kadın figürü büyük eleştiriler altında kalsa da, anıt hem ülke halkı hem de ülkeye giden turistler tarafından ilgi ile ziyaret edilmektedir.
Riga Özgürlük Anıtı
Bir Kuzey Avrupa ülkesi Letonya’nın başkenti Riga’da bulunan anıt 1918 – 20 yılları arasındaki bağımsızlık savaşında ölen askerlerin anısına 1935’de yapılmıştır. 1922’de dönemin dış işleri bakanı tarafından talep edilmiş 1929’da açılan yarışmayı kazanan heykeltıraş Karlis Zale’e tarafından tasarlanıp yapılmıştır.
Granit, traverten ve bakır malzemelerden oluşan anıt 42 metre uzunluğundadır. Letonya tarihini betimleyen 13 heykel ve rölyeften oluşur. Ortasında 19 metre yüksekliğinde dikilitaş ve dikilitaşın üzerinde 9 metre yüksekliğinde kadın figürü bulunur. Figür başının üzerinde Letonya’nın üç ayrı bölgesinin simgesi olarak üç yıldız taşımaktadır.
Anıt şehrin tam merkezine konumlandırılmış, iki ana caddenin birleştiği ve trafiğe kapalı olan Cumhuriyet Meydanı’na dikilmiştir.
Sağ ve sol tarafı parklar ve ağaçlık alanlar olarak düzenlenmiş anıt hem merkezi konumu hem de çevre düzenlemesi sebebiyle hem yerli halkın hem de turistlerin buluşma alanı olarak kullanılmaktadır.
Riga’nın tüm resmi tören ve sosyal olayları bu anıtın konumlandırıldığı meydanda gerçekleşmektedir.
Azadi Kulesi
İran’ın başkenti Tahran’da Taraş semtinde bulunan anıt 1971 yılında Şah Rıza Pehlevi tarafından yaptırılmıştır. 2500 yıllık İran şahlığındaki tüm şahların anısına yaptırılan anıt “Özgürlük (Azadi) Anıtı” ismini almadan önce, açılışından 1979 İran Devrimine kadar olan süreçte ismi “Şahyad” olarak biliniyor.
Kule ilk yaptırıldığında şuan içinde bulunduğu meydana konumlandırılmak üzere planlanmamıştır. Şah Pehlevi’nin talebi üzerine açılan yarışmaya katılan yirmi dört yaşındaki mimarlık öğrencisi Hüseyn Amanat’ın tasarımı olan kule 2009’a kadar etrafındaki meydan düzenlemesi olmadan ayakta durmuş, hatta kulenin ayaklarının arasından trafik akmaya devam etmiştir.
400 metrekarelik taban yüzeyi, 45 metrelik uzunluğu ile Tahran’ın simgesi haline gelen anıtın etrafına yapılan 50.000 metrekarelik alan düzenlemesi, hem halkın hem de turistlerin vakit geçirebileceği bir alan yaratmış, hem de yakın lokasyonda bulunan otobüs terminali ve hava alanı sebebiyle bir buluşma noktası haline gelmiştir.
İnşa edilmesi 5 yıl süren 4 katlı kulenin içerisinde müze, resim sergisi salonu, geleneksel İran Müziği çalınan salonlar ve en üst katında seyir alanı vardır. Kule birbirine bakan 2500 adet taş ile bezenmiştir. Anıtın konumlandırıldığı yer sebebiyle, seyir alanında tüm Tahran’ın uçsuz bucaksız bozkır manzarasına ulaşılabilmektedir.
Seyir alanına çıkmak için kullanılabilen iki farklı asansörün yanı sıra 277 basamaktan oluşan merdiven de mevcuttur. Trafiğe kapalı gezi alanlarının olduğu çevre düzenlemesi İran – İslam mimarisine uygun olarak inşa edilmiştir.
Kulenin yapımında kullanılan tüm malzemeler yerli olup, inşa sürecinde kullanılan 25.000 beyaz taş İsfahan’dan getirilmiştir. Kulenin etrafına yerleştirilen havuzlar ile kulenin altından su geçiyormuş etkisi yaratılmıştır. Güneşin ve Ay’ın gün içerisindeki konumlanmasına göre de değişik kadrajlar oluşmaktadır.
Günümüzde her gün farklı bir renkle ışıklandırılan kulenin mapping yöntemi ile zaman zaman propagandist hükümet tavırların aracı olmaya devam ettiğini söylemek gerekir. Kulenin yapım masraflarının 500 sanayici iş adamının tarafından karşılanması, Şah’ın dünyaya kudretini göstermek için yaptırdığı anıtın meydanında devrilmesi de anıtla ilgili atlanamayacak ayrıntılardandır.
