Kanada’da bir gecede 13 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan fentanil, bir anda dünyanın gündemine oturdu.
Giderek artan bir tehlike olarak adı daha sık duyulur hale gelen fentanil nedeniyle, sadece Kanada’da bu yıl 650’den fazla kişi hayatını kaybetti. Çoğunlukla Çin’den yasadışı yollarla dünyaya yayılan fentanil kullanımını engellemek için ABD ve Kanada’da çalışmalar başlatıldı.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi AMATEM Koordinatörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “fentanil” maddesinin yüksek dozda kullanımının solunum depresyonuna bağlı ölüme neden olabileceğini belirterek 2013 yılından bu yana fentanil kaynaklı ölümlerin artış gösterdiğini söyledi.
Yüksek bağımlılık riski taşıyor
Prof.Dr. Nesrin Dilbaz, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Ağrıyı gideren, acı çekmeyi azaltan ve kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayan bu ilaçlar, aynı zamanda da yüksek bağımlılık potansiyeli taşımaktadır. Daha önceden kendinde veya ailesinde maddeyi kötüye kullanım öyküsü olan, halen alkol veya sigara bağımlılığı olan ve geçmişte reçeteli ilaçlarla sorunu olan, beraberinde eş tanılı psikiyatrik bozuklukları olan hastaların, bu ilaçları kötüye kullanıp bağımlı olma riskleri çok daha yüksektir.
Yüksek dozda kullanımı solunum depresyonuna bağlı ölüme yol açmaktadır. 2013 yılına göre 2014 yılında ABD’de fentanile bağlı ölümlerde iki misli artış meydana gelmiştir.
Ölümlerin çoğunda çoklu ilaç kullanımı vardır. 2010 dan 2014 yılı arasında yüksek doz ilaçtan ölüm %23 artış göstermiştir. (2010’da 38 bin 329 iken 2014’te 47 bin 055 ölüm raporlara geçmiştir) Ölüm raporlarında sıklıkla eroin, oksikodon, metadon, morfin, jidrokodon ve fentanil gibi opioid türevi ilaçlar ile benzodiazepinler ve kokain ve metamfetamin gibi uyarıcı maddeler saptanmıştır.”
Fentanil nedir?
İlk kez 1950’lerin başında Belçika’da tıbbi çalışmalar sonucu bulunan fentanil, tıpta morfinden 80 kat, meperidinden 500 kat daha güçlü bir uyuşturucu olarak biliniyor. Neredeyse 40 yıl sonra, 90’lı yılların başında tıpta tedavi amaçlı kullanılmaya başlanan fentanil, afyon türevi bir madde olmasına karşı laboratuvar ortamında üretiliyor. Etkili bir ağrı kesici olan madde aynı zamanda anestezi için de kullanılıyor. Özellikle kanser hastaları için etkili sonuçlar veren madde, tıp dünyası için en değerli ilaçlar arasında gösteriliyor.
Kırmızı reçeteli ilaç
Bazı hastalıklar için, hastane ortamında plaster bantla deri üzerinden vücuda girişi sağlanan fentanil henüz çok yakından bilinmediği için dozunu ayarlamak konusunda sorunlar yaşanıyor. Yapılan doz hataları ölümle sonuçlanabiliyor. Yasadışı yolla, uyuşturucu olarak kullanılmaya başlanan madde, bu nedenle çok sayıda ölüme neden oldu. Ancak tıp dünyasında kırmızılı reçeteyle satılan bir ilaç olarak literatürdeki yerini koruyor.
Yasadışı kullanımı artmaya başladı
Kanunlardaki açıklardan faydalanan uyuşturucu tacirleri, ekonomik gelirin yüksek olduğu Kanada’yı ilk pazar olarak belirledi. Bu nedenle fentanil kaynaklı ölüm haberlerinin birçoğu Kanada’dan dünyaya yayılıyor. ABD ve Kanada fentanil krizini çözmek için bir süredir çalışmalar yürütüyor ancak uyuşturucunun kullanımını engelleme konusunda henüz istenen sonucu ulaşılamadı. Adı artık daha sık gündeme gelmeye başlayan fentanilin dünyanın diğer bölgelerinde kullanılmaya başlanmasından endişe ediliyor.
Fentanilin tespiti idrarda fentanil ve metaboliti norfentanilin sıvı kromotografik yöntemlerle tayini yapılabiliyor.
